محمدکاظم حق‌شناس در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، با ارایه توضیحاتی درباره کتاب «نهج البلاغه» اظهار کرد: این اثر حدود 8 قرن پیش توسط سیدرضی گردآوری شد و ارزش اصلی آن به لحاظ نکات ادبی و بلاغی فراوان سخنان امام علی(ع) در این کتاب بود. 

وی با اشاره به ارزش معنوی این کتاب که در فرهنگ ما تبدیل به کتابی مقدس شده و «اخ القرآن» یعنی برادر قرآن نام گرفته است، گفت: با آن که به لحاظ تاریخی آثار متعدد در این زمینه داریم، تاکنون نسخه‌ای از این اثر که به لحاظ هنری و خوشنویسی از ارزش بالایی برخوردار باشد و بتوان آن را به عنوان اثر هنری به چاپ رساند، در دست نداشتیم، تا این که نسخه هنری از این کتاب که به همت گروهی از هنرمندان دوره قاجار کتابت، توشیح و تزیین شده بود به شکل اتفاقی کشف شد.

حق‌شناس با یادآوری این نکته که این اثر محصول عزم جمعی تعدادی از بزرگترین هنرمندان دوره قاجار است، به تبیین ارزش کارهای هنری و تالیفات گروهی هنرمندان پرداخت و اظهار کرد: در طول تاریخ‌مان تعداد آثار هنری که خاص عظم جمعی هنرمندان باشد کمتر از انگشتان دست‌ هستند. 

وی با بیان این که آثاری که توسط یک هنرمند کار شده باشد، بسیارند، عنوان کرد: خط متن این کتاب را محمدحسین‌بن علی عسکر ارسنجانی کتابت کرده است. او از خانواده ارسنجانی‌هاست که پدر و پسر دو تن از بزرگترین خوشنویسان دوره قاجار و کل دوران تاریخی ایران‌ بودند و نظیر خانواده وصال و نیریزی‌ها مشهورند. 

دبیر همایش رونمایی از نفیس‌ترین نهج‌البلاغه با ذکر این که بزرگترین خوشنویسان نسخ ایران سال 1318 هجری قمری این اثر را کتابت کرده‌اند، بیان کرد: نیریزی‌ها یک قرن قبل از ارسنجانی‌ها زندگی می‌کردند. در فاصله این 100 سال خط نسخ بسیار زیباتر، شیرین‌تر و پیشرفته‌تر از دوره قبل شد. چنان‌که به زعم استادان بزرگ این دوره، شاید یکی از قوی‌ترین خوشنویسی‌ها و خوشنویسان خط نسخ ایرانی در این دوره ارسنجانی‌ها بودند. سال 1322 یعنی چهار سال بعد استاد ملاغلام‌حسین شیرازی، یکی از مجتهدان آن دوره توشیح (حاشیه نویسی) نسخه یاد شده را به اتمام رساند. او توضیحات و تفاسیر را به خط نستعلیق در قطع غبار و با قلمی که دو پنجم میلی‌متر زخامت داشت، حواشی بر این اثر نگاشت.

وی در ادامه بیان ویژگی‌های منحصر به‌فرد این نسخه از نهج‌البلاغه گفت: مشخص نیست «ملاغلام‌حسین شیرازی» چه مدت زمانی را صرف توشیح این اثر کرده است، چه بسا چند سالی این توشیح طول کشیده باشد. به زغم صاحب‌نظرانی مانند غلام‌حسین امیرخانی، رسول مرادی، امیراحمد فلسفی و مجتبی سبزه که همگی از استادان بزرگ انجمن خوشنویسان ایرانی‌اند، معجزه‌ای اتفاق افتاده که با این ظرافت و به شکل یک دست این حاشیه‌نویسی از ابتدا تا انتهای اثر با ویژگی‌هایی مثل مورب‌نویسی، تکه‌نویسی و بداهه‌نویسی تقریر شده است. این تقریر اوج کتابت خط نستعلیق محسوب می‌شود. 

حق‌شناس با اشاره به این که اجماع نظر است که این اتفاق در تاریخ خوشنویسی ایران کم‌نظیر است، یادآور شد: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران نیز فیلمی را در این زمینه تهیه و تنظیم کرده‌ است که در این هفته پخش می‌شود.

وی در پاسخ به این سوال که «چاپ و نشر نسخه‌هایی از این کتاب ارزشمند به سبک نسخه کهن این اثر چه فواید و آثاری را در پی دارد؟» گفت: تولید این اثر بیانگر ارادت مذهبی و علاقه‌ای است که هنرمندان به امام علی(ع) و آثار مقدس داشتند. بالاتر از کلام امیر بعد از کلام خالق اثری نداریم این کتاب دون کلام خالق و فوق کلام مخلوق است، اگر برای این کلام زیبا بخواهیم لباسی ارزشمند تهیه کنیم نیازمند کتاب‌آرایی هنرمندانه هستیم. این هنرمندان با توجه به کفایت و توانمندی خود این کار را انجام دادند. ارایه این اثر نشان‌دهنده این موضوع است که تاثیر متقابل هنر ایرانی و معنویت منجر به تولید چنین آثاری خواهند شد. مسوولان این مجموعه نیز کوشیده‌اند با همان ویژگی‌ها و رنگ و بو حتی کهنگی‌های نسخه اصلی اثر آن را چاپ کنند. 

دبیر همایش در پاسخ رونمایی از نهج‌البلاغه به این پرسش که «چرا از یافتن این اثر به عنوان کشفی در حوزه هنر دینی یاد کردید و این کشف چگونه صورت گرفته است؟» گفت: این اثر پیش از این بدون دانستن ارزش هنری‌اش در مجموعه‌ای خصوصی نگهداری می‌شد. یکی از کارشناسان موزه کاخ گلستان و انجمن خوشنویسان به طور اتفاقی این اثر را به‌تازگی در آن مجموعه مشاهده کرد و با دریافت ارزش هنری و تاریخی آن را به رویت سایر هنرمندان رساند.

وی درباره مراسم رونمایی این اثر که فردا(ششم مهر ماه) در برج میلاد صورت می‌گیرد، توضیح داد: نسخه اصلی و قدیمی این کتاب فردا به معرض نمایش در می‌آید و نسخه چاپی آن که پس از شش ماه تلاش مداوم به صورت نمونه‌ای از همان اثر کهن به چاپ رسیده است نیز عرضه خواهد شد. 

حق‌شناس درباره ویژگی‌های منحصر به‌فرد اثر چاپی این نسخه قدیمی گفت: نسخه چاپی جدید بالاترین میزان شناسایی رنگ(سلکت رنگ) از کتاب اصلی را دارد و تفکیک رنگ انواع طلایی و لاجوردی و ... در چاپ آن موجب ارایه اثری نفیس خواهد شد. حتی کاغذ آن هم به شکل چهاررنگ تعریف شده و آن حالت خاص برگه‌های قدیمی و کهنگی اثر قدیمی را دارد. 

وی در پاسخ به این سوال که «پیش از این نیز چنین اقدامی درباره یکی از نسخه‌های قرآنی انجام شده بود، این نسخه نهج‌البلاغه نیز به همان شکل بازچاپ خواهد شد؟» گفت: آن نسخه قرآنی در یکی از کشورها به چاپ رسیده و در کشور ما عرضه شده بود در حالی که هنر ما استفاده از دستگاه‌ها و فناوری‌های موجود در ایران است. 

دبیر همایش درباره اعتبار و وثاقت این نسخه اظهار کرد: به دلیل تکثر نسخه‌های قابل مقابله نهج‌البلاغه و دقت نظر مولف این کتاب، این نسخه در فرآیند کتابشناسی صد در صد مورد وثوق است و مشکلی ندارد.

قرار است فردا، ششم مهر ماه به مناسبت سال‌روز ولادت امام رضا(ع) نفیس‌ترین و هنری‌ترین نسخه نهج‌البلاغه با سخنرانی دکتر علی‌اکبر ولایتی و جمعی از مسوولان فرهنگی در سالن همایش‌های بین‌المللی برج میلاد رونمایی شود. 

علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیشتر در این‌باره می‌توانند به نشانی اینترنتی http://www.nahjolbalaghehnafis.ir مراجعه کنند.