به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست «دکتر نوایی و پژوهش‌های ایرانشناسی» با حضور دکتر الهام ملک‌زاده، عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، جمشید کیان‌فر، پژوهشگر، نویسنده و نسخه‌پژوه، مرتضی رسولی‌پور، کارشناس تاریخ شفاهی موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران و با دبیری محسن جعفری‌مذهب به‌مناسبت سالروز درگذشت دکتر نوایی تاریخ‌نگار و پژوهشگر یکشنبه (16مهر) در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.

رسولی‌پور گفت: بهترین تجلیل از دکتر نوایی پیروی از روش علمی این پژوهشگر است، چراکه احوال هر فردی متاثر از اوضاع جامعه در دوران زندگی اوست و نوایی نیز از این مساله مستثنی نبود. در همین زمینه می‌توان به کتاب‌های «مهدعلیا» و «نایبیان کاشان» اشاره کرد که نوایی پس از به‌دست آوردن اسناد معتبر و جدید آن‌ها را دوباره نوشت، به این دلیل که وی لازمه اظهار نظر در هر موضوع تاریخی را آگاهی و بصیرت و همچنین مدارک و اسناد مستدل درباره آن مساله می‌دانست.
 
وی در ادامه بیان کرد: نوایی متاثر از دو شخصیت در تاریخ‌نگاری بود؛ نخست، عباس اقبال آشتیانی، تاریخ‌نگار و پژوهشگر که سنت روش تحقیق را در کارهای خود به‌جا گذاشت و هنوز هم در دانشگاه‌های ایران این روش اجرا می‌شود. شخصیت دوم، بهروز ذبیح، پژوهشگر فرهنگ و زبان‌شناس بود، شخصیت ذبیح از آن نظر که در برابر تندروی‌های برخی از مستشرقان مخالفت می‌کرد برای نوایی تحسین‌برانگیز بود. دکتر نوایی معتقد بود تاریخ ایران را باید ایرانیان بنویسند اما باید منابع تاریخی مستشرقان را بخوانند و منافع استعماری آن‌ها را در نوشتن تاریخ در نظر بگیرند.

کارشناس تاریخ شفاهی موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران توضیح داد: شخصیت مورد علاقه نوایی در تاریخ معاصر اعتمادالسلطنه بود که کتاب «مرات‌البلدان» این شخص به اهتمام وی چاپ و منتشر شده است.

این کارشناس تاریخ همچنین افزود: آرزوی نوایی رسیدن به یک آزادی اجتماعی بود تا تاریخ‌نگاران گردهم جمع شوند و با دیدگاه‌های متفاوت و گاه متناقض به بحث و گفت‌وگوی آزاد بپردازند.

وی نوایی را معلمی دلسوز و مشوق دانشجویان دانست و گفت: با وجود برخورد سطحی که در دانشگاه‌ها با رشته تاریخ می‌شود، نوایی با علاقه به رساله‌های دانشجویان توجه می‌کرد. 

نوایی و تاكيد بر اعتبار سند در تاریخ‌نویسی
جمشید کیان‌فر در ادامه نشست با اشاره به شخصیت علمی نوایی اظهار کرد: ۱۶مهرماه، سالروز تولد زنده‌یاد ایرج افشار، پژوهشگر و ایرانشناس است که عاشق این سرزمین بود و همچنین روز درگذشت یکی دیگر از عاشقان این خاک، عبدالحسین نوایی است. 
 
وی افزود: از دیدگاه نوایی، ورود ایران به چرخه مناسبات بین‌المللی بر سرنوشت فعلی تاثیر گذاشته بود. در دوران باستان، قدرت در دست ایران و رم بود اما با متحول شدن اروپا از یک دوره به‌بعد دگرگونی در اوضاع جهان ایجاد شد. از نظر وی، صفویه و قاجاریه بیشترین تاثیر را بر اوضاع فعلی ایران گذاشتند.

این نسخه‌پژوه ادامه داد: نوایی تاکید بسیاری بر سند و اعتبار سند در تاریخ‌نویسی داشت، بنابراین شروع به احیای اسناد تاریخی کرد. همچنین وی بر بی‌طرفی و نگاه چندجانبه به تاریخ اهمیت می‌داد و اعتقاد داشت برای بررسی هر مقطع تاریخی باید به‌دور از هر نوع حب‌وبغض سخن گفت و آن را از چند جهت بررسی کرد، چراکه هر پژوهشگری تنها می‌تواند بخشی از ابعاد یک مساله را تحلیل کند. بنابراین کار گروهی و آزادی در بیان یافته‌ها از شرایط یک پژوهش تاریخی به‌شمار می‌رود.

کیان‌فر توضیح داد: متون تاریخی چارچوب دارند، درحالی‌که اسناد حقایق را نشان می‌دهند، به‌همین دلیل نوایی در بررسی زندگی اعتمادالسلطنه همزمان به نوشته‌های متعدد وی استناد کرد تا حقایق را از دل آثار وی بیرون بکشد. نوایی معتقد بود تاریخ دچار دستبرد و تحریف است اما اسناد هیچگاه دستخوش تغییر نیستند، بنابراین باید تاریخ را براساس اسناد معتبر نوشت.

یادداشت‌های پراکنده نوایی در انتظار چاپ 
ملک‌زاده در آغاز نشست در سخنانی کوتاه درباره چگونگی جمع‌آوری کتاب «مجموعه مقالاتی در پاسداشت مقام علمی، فرهنگی و تاریخی دکتر عبدالحسین نوایی» اظهار کرد: این کتاب شامل مقاله‌هایی است که به دکتر نوایی تقدیم شده و یا در حوزه تخصصی وی نوشته شده است. همچنین نوشته‌های پراکنده‌ای از وی در دست است که در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ با نام مستعار «امیر» نوشته شده و یا در مقدمه کتاب‌های دیگر و مقاله‌های منتشر شده در نشریات به‌جای مانده است. این یادداشت‌های پراکنده جمع‌آوری شده اما هنوز به چاپ نرسیده‌ است.

در پایان نشست نیز چند تن از دوستان و شاگردان عبدالحسین نوایی خاطراتی از وی بیان کردند.