به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «هنر در نظر افلاطون»  کتابي کوچک و کم حجم درباره اندیشه‌ها و نگاه افلاطون به مقوله هنر است و دو فصل کلی دارد؛ «رویکرد افلاطون به هنر» و «افلاطون و شاعران». 

در ابتدای امر لازم به تذکر است که درک دیدگاه افلاطون درباره هنر و شعر با توجه به تاثیر وي در فلسفه و حکمت اسلامی کمک شایانی به تبیین زیبایی‌شناسی از منظر حکمای مسلمان خواهد کرد. این مساله با توجه به این نکته که علم زیبایی‌شناسی در ایران هنوز در ابتدای راه است، اهميت بسياري دارد.

سعید بینای مطلق، استاد فلسفه دانشگاه اصفهان، برای ورود به این مبحث ابتدا به شرح مفهوم هنر در یونان باستان و معانی سه‌گانه هنر از منظر افلاطون می‌پردازد. افلاطون هنر را در ذیل سه مفهوم به کار می‌برد؛ هنر به معنای تخنه (یا صنعت و دانش)، هنر به معنای پوئسیس (تولید) و هنر به معنای میمسیس (تقلید). میمسیس که اساس هنر از منظر سقراط، افلاطون و ارسطو به حساب می‌آید، در تمدن اسلامی توسط مترجمان به محاکات ترجمه شده که از نظر برخی مفسران چون سیروس شمیسا، بهترین ترجمه نسبت به دیگر زبان‌هاست. 

یکی از ویژگی‌های اساسی این کتابچه مختصر، در تحلیل مناسبی است که نویسنده از کلیه نوشتارهای فلسفی افلاطون درباره هنر ارایه داده است. بیشتر منابع و مباحث فلسفه هنر و زیبایی‌شناسی، عموما از افلاطون به عنوان فیلسوف و حکیمی هنر گریز و شعرستیز یاد می‌كنند و  این مساله از سوي اين كتاب‌ها بيشتر به کتاب دهم جمهوری ارجاع داده مي‌شود. 

در کتاب دهم جمهوری، افلاطون شاعران و نقاشان را صرفا مقلدانی می‌داند که آثارشان از حقیقت و عالم مُثُل سه مرتبه دورند  و آفرينندگان آنان لیاقت حضور در آرمانشهر را پیدا نمی‌کنند. حال در مقابل این جریان افلاطون در رساله‌های دیگری چون «ایون»، «فدر»، «فایدروس» و «سوفیست» نگاه دیگری هم به شعر و هنر دارد که در مواردی در نقطه مقابل نظر خود در کتاب دهم جمهور است. 

همان‌طور که در بالا بیان شد اساس هنر از منظر سقراط، افلاطون و به طبع این دو ارسطو «میمسیس» (mimesis) است. راه ندادن شاعران به مدینه فاضله از سوی افلاطون نشان دهنده آن است که او گونه‌هایی از تقلید را نمی‌پذیرد. بینای مطلق برای روشن شدن این‌ امر که چرا افلاطون گونه‌هایی از تقلید را نپذیرفته و گاهی از هنرمند و هنر به خوبی یاد می‌کند و گاهی با آن‌ها مخالفت است، به سیر در عموم رسالات افلاطون در باب زیبایی‌شناسی، چون «کتاب دهم جمهوری»، «تیمائوس»، «کراتیلوس»، «سوفیست» و «ضیافت» می‌پردازد. 

نویسنده در نهایت به این نتیجه می‌رسد که باوجود باور بسیاری دیگر، میمسیس از نظر افلاطون همواره دلالت منفی نداشته است. او همچنین در راستای تبیین چرایی مخالفت و انتقاد افلاطون در کتاب دهم جمهوری، از مقوله صورتگری و تقلید به تشریح دو مساله می‌پردازد؛ «هنر و پیوند آن با دانش» و «انحطاط هنر در زمانه افلاطون». بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که افلاطون به عنوان یک حکیم الهی که نگران جامعه عصر خود است، روش‌های ابداع و آفرینش کار هنری در دوران خود را مورد انتقاد قرار می‌دهد. 

اما به جرات می‌توان گفت که این کتاب با وجود حجم مختصرش کتابی ارزنده در مطالعات افلاطون شناسی است و خواندن آن برای علاقه‌مندانی که آشنایی چندانی با مقومات زیبایی‌شناسی و فلسفه هنر ندارند، اما خواهان فهم درست نگاه افلاطون به هنر هستند، از دیگر منابع ارجح‌تر است. 

«هنر در نظر افلاطون» در واقع جلد نخست مجموعه درسگفتارهایی است که جمعی از استادان زیبایی‌شناسی و فلسفه هنر طی سال‌های 1382 و 1383 در فرهنگستان هنر در موضوعات گوناگونی چون «حکمت هنر و زیبایی در اسلام»، «هنر در نظر افلاطون»، «هنر در نظر ارسطو»، «هنر از دیدگاه مارتین هیدگر» و دیگر موضوعاتی از این دست ارایه کردند که در نهایت پس از ویرایش و افزودن بخش‌هایی توسط خود استادان به صورت مجموعه حاضر منتشر شد. 

به نظر راقم این سطور بهتر است که موسسه متن در کنار انتشار این مجموعه و همراه با آن‌ها، فایل‌های صوتی و یا تصویری جلسات را نیز در قالب لوح‌های فشرده منتشر کند. این مساله در راستای فهم و درک بهتر مخاطبان از موضوعات ارایه شده، بسیار مفید خواهد بود. 

چاپ سوم کتابچه «هنر در نظر افلاطون» نوشته سعید بینای مطلق، چندی پیش با شمارگان سه هزار نسخه در 76 صفحه و قیمت هزار و 100 تومان از سوی موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن» فرهنگستان هنر روانه کتابفروشی‌ها شد. 

سعید بینای مطلق عضو هیات علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان است.