راهداری، کارشناس ارشد مدیریت تحول در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، با اشاره به این که در کتابش طی 10 گام مفهوم، انواع برنامه‌ریزی و فعالیت در اتاق فکر را توضیح داده است، اظهار کرد: این چارچوب با تعریف، چیستی، چرایی و آموزش تشکیل اتاق فکر آغاز می‌شود و با پاسخ به سوالاتی که درباره اتاق فکر در کارگاه‌ها طرح شده‌اند، پایان می‌یابد. 

وی اندیشه‌ورزی روشمند را لازمه رشد جوامع دانست و گفت: در این راستا اتاق فکر ساختاری برای تفکر روشمند جمعی ارایه می‌کند. چنان‌چه تفکر انسان تغییر کند تمامی مهارت‌ها و زندگی او نیز تغییر خواهد کرد. با تغییر اندیشه انسان‌ها می‌توان رفتار آن‌ها و رفتار جوامع را تغییر داد.

وی در تعریف اتاق فکر و مباحث این اثر گفت: داستان اتاق فکر از فکر آغاز می‌شود، این‌که چگونه فکر کنیم، ابزار و مهارت تفکر چیست و چه کسی باید فکر کردن را به ما بیاموزد؟ چرا که برای تفکر به روش، مکانیزم و ساختار ویژه‌ای نیازمندیم به ویژه در مواقعی که بخواهیم به شکل جمعی فکر کنیم، در این شرایط باید ادبیات، ساختار و مدیریت تفکر به صورت جمعی صورت گیرد. اتاق فکر جایی است که تفکر جمعی روشمند رخ می‌دهد. روشمندی در این ساختار بسیار مهم است چرا که تفکر جمعی روش دارد و فعالیتی سلیقه‌ای به شمار نمی‌آید.

راهداری با تاکید بر این که «اتاق فکر» ساختاری برای تفکر روشمند جمعی محسوب می‌شود، بیان کرد: شعار من این است که «تصمیم بگیریم فکر نکنیم». اگر بتوانیم فکر نکنیم یعنی «فکر» را شناخته‌ایم. شناخت ما از فکر بسیار سطحی است و جالب است بدانید فکر تنها نعمتی است که بشر به خاطر آن هیچ شکایتی از پروردگار ندارد، یعنی همه افراد خود را به اندازه کافی فکور می‌دانند. در این اثر تنها برای فکرکردن به نصیحت کردن اکتفا نشده بلکه ساختار، روش، فرایند و آموزش و از همه مهم‌تر ساختار ارتباطی فکر با یک حکومت نیز بیان شده است.

وی در پاسخ به این پرسش که با وجود آن که فکر کردن تا حدی ذاتی است، چگونه می‌توان تفکر را آموزش داد؟ عنوان کرد: تفکر مهارتی مانند سایر مهارت‌هاست که با تمرین می‌توان آن را توسعه داد. چنان‌چه افراد طالب زندگی جدید و بهترند بایستی اندیشه کنند. در این مسیر باید بدانیم اگر تفکر ما تغییر کند، زندگی ما نیز تغییر خواهد کرد. ما مهارتی به نام «مهارت تفکر به تفکر» داریم که یک «اَبَر مهارت» محسوب می‌شود و از مهارت اندیشه نیز بالاتر است. در حقیقت اتاق فکر مکانی برای رشد این ابر مهارت به شمار می‌آید.

کارشناس اتاق فکر افزود: اکنون در کشورهای پیشرفته به کودکان 8 ساله تفکر را آموزش می‌دهند. «رابرت فیشر» از  محققان و نویسندگان این حوزه است.

وی درباره این مطلب که بخشی از مباحث کتاب «اتاق فکر در 10 گام» به سیستم‌های آموزشی اختصاص دارد، چگونه می‌توان تفکر در این سیستم را به چالش کشید یا آن را نقد کرد؟ گفت: متاسفانه یکی از نقاط ضعف سیستم آموزش‌ ما ارایه چند گزینه مشخص یا همان سوالات تستی به دانش‌آموزان است. ما نسلی داریم که به اعتقاد من فقط چهارگزینه‌ای هستند. ما برای تفکر گزینه‌های متعددی ارایه نمی‌کنیم تا ذهن دانش‌آموزان در فضای گسترده‌تری به تفکرات پویا، خلاق، تفکر واگرا یا انتقادی دست یابد. در کشورهای پیشرفته دنیا از ابتدا به آموزش تفکر و انواع آن می‌پردازند و درسی را به این امر یعنی آموزش صریح تفکر اختصاص داد‌ه‌اند. «دوبونو» مخترع تفکر جانبی می‌گوید «من دکترهایی را دیدیم که اندیشه کردن بلد نبودند». با وجود اين در می‌یابیم سیستم آموزشی که تنها دنبال ارایه اطلاعات به دانش‌آموز و پرسیدن همان مطالب است، فقط یک رایانه برای ما می‌سازد نه یک اندیشمند!

نویسنده کتاب «اتاق فکر در 10 گام» درباره ضرورت پرداختن به تفکر اظهار کرد: کشورها علاوه بر منابع طبیعی، منابع انسانی هم در اختیار دارند که استفاده و بهره‌برداری از نیروها و ظرفیت‌های آن‌ انسان‌ها نیازمند مدیریتی علمی است و مهم‌ترین ثروت این منابع انسانی، اندیشه آن‌ها به شمار می‌آید. اتاق فکر این بستر را فراهم می‌کند که ثروت این منابع انسانی به‌کار گرفته شود. حکومت هم در مدیریت و هم به‌کارگیری اندیشه مردم به عنوان یک منبع و ثروت ملی سهم دارد. اتاق فکر ساختار و پاسخ حکومت به مدیریت اندیشه افراد جامعه نیز می‌تواند باشد. در این مسیر حکومت‌ها می‌توانند با استفاده از راهکارهایی که اتاق فکر به آن‌ها ارایه می‌کند به شناسایی افراد فکور و استفاده از اندیشه آن‌ها بپردازند. همچنین از این طریق می‌توانند کادرسازی فکری در حکومت داشته باشند.

کارشناس مدیریت تحول یکی دیگر از آسیب‌های نحوه تفکر در سیستم آموزشی ما را نیاموختن طریقه تفکر در دانشگاه‌ها دانست و گفت: متاسفانه در دانشگاه‌ها مجموعه‌ای از اطلاعات و داده‌های گوناگون در ذهن افراد جایگزین می‌شود و ما با استفاده از همین داده‌های محدود انتظار حل مسایل گوناگون و ارایه راه‌حل‌های متفاوت را داریم. در حالی که دانش بدون اندیشه و تفکر کاربردی ندارد. متاسفانه ما نتوانستیم آن گونه که باید بحث اندیشه را در جامعه خود فرهنگسازی و پیاده‌سازی کنیم. چنان‌چه نتوانیم اندیشه را مدیریت و فعال سازیم، چگونه می‌توانیم تولید علم داشته باشیم؟ تولید علم از کوچه اندیشه می‌گذرد.

وی در پاسخ به این سوال که اتاق فکر چگونه می‌تواند این جریان را تصحیح و در مسیر اصلی خود هدایت کند؟ گفت: اتاق فکر ـ در مراتب بالای خود ـ در حقیقت یک برنامه حکومتی است تا حکومت بتواند فکرهای خوب را به سطح بالاتر جامعه بکشاند و از آن‌ها استفاده کند. متاسفانه مدارک دانشگاهی ما تا حد زیادی افزایش یافته‌اند و افراد تحصیل کرده فراوانی در جامعه داریم اما بسیاری از مسایل جامعه ما همچنان حل نشده باقی مانده‌اند. جامعه زمانی رشد می‌کند که بتواند فکرکردن را به اعضای خود بیاموزد برای این کار نیازمند ساختاری برای اندیشه‌ورزی جمعی هستیم چرا که تفکر باید به شکل جمعی رخ دهد. با رشد جوامع بشری دیگر رشد اندیشه فردی کافی نیست و تفکر جمعی امری ضروری محسوب می‌شود. این امر نیازمند ابزاری به نام اتاق فکر است.

راهداری در پاسخ به این سوال که ارتباط تفکر با عادت در چیست و چگونه می‌توان تفکر را به دایره امور روزمره کشاند؟ اظهار کرد: فکر به ما اجازه نوعی خودآگاهی و دوری از عادت‌های متداول را برای انجام کارهای جدید می‌دهد. ما در اتاق فکر عادت به تغییر را می‌آموزیم. در این راستا نیازمند اتاق فکریم تا هر چند وقت یکبار خانه ذهن را با تکنیک‌هایی خانه تکانی کنیم. اتاق فکر مکانی است که به ما تفکر را یادآوری می‌کند. اتاق فکر با اصرار، تمرین و اختصاص وقت سعی دارد اندیشه را برای ما به یک عادت بدل کند.

ششمین فصل کتاب «اتاق فکر در 10 گام» به آسیب‌های اتاق فکر اختصاص دارد. در این‌جا این سوال مطرح می‌شود که آیا تفکر و اندیشه که امری در حال رشد و توسعه‌ است، دچار آسیب و افول خواهد شد؟ راهداری در این‌باره بیان کرد: اگر فکر درست و حقیقی باشد دچار آسیب نخواهد شد اما در واقعیت این گونه نیست. اغلب آسیب‌های فکر همان آسیب اتاق فکر است چرا که اتاق فکر از آجرهای فکر تشکیل شده است. عواملی مانند عوام‌زدگی در اتاق فکر، خودمحوری، ترس از بیان فکر، بایگانی شدن افکار،‌ نداشتن آموزش لازم، ضعف مدیریت، ایستا شدن اتاق، اتاق فکر بی فکر، حضور بدون مطالعه، بیش از حد جدی بودن و جهت‌گیری سیاسی ـ عقیدتی از جمله عواملی‌اند که در شمار آسیب‌های اتاق فکر به شمار می‌آیند و می‌توانند اتاق را از مسیر خود منحرف سازند.

وی در پاسخ به این سوال که در کتابش تا چه حد به حل بحران‌ها و آسیب‌های اتاق فکر پرداخته است؟ گفت:‌ اتصال تمامی اتاق‌های فکر با یکدیگر از عوامل حیات و پویایی تفکر است. مهمترین ویژگی تفکر، سیال بودن آن است و ما نمی‌توانیم فکر را در یک اتاق دفن یا محصور کنیم، یکی از اشکالات مهم اتاق‌های فکر کشورمان منقطع بودن آن‌ها از یکدیگر است. به این دلیل ایده تشکیل «اتاق فکر مادر» را در کتاب مطرح کردم که محلی برای ارتباط اتاق‌های فکر کشور با یکدیگر است.

کارشناس و مجری اتاق فکر در پاسخ به این سوال که ویژگی بارز این اثر در چیست و چه تفاوتی با سایر مکتوبات این حوزه دارد؟ گفت: اغلب این آثار یا به شکل تئوری‌ نوشته شده‌اند یا ترجمه آثار و آرای دیگرانند که البته قسم دوم بیشتر متداول است. کتاب حاضر را بر اساس تجربه‌ای عملی در یک سازمان بزرگ ایرانی نوشته‌ام و به صورت عملی ناکارآمدی بسیاری از مطالب ترجمه شده یا تئوری‌ها را دیده‌ام. اتاق فکری که من از آن صحبت کردم اتاق فکری است که در یک سازمان ایرانی تجربه شده است. ویژگی بارز کتابم این است که بر اساس واقعیت فکری این جامعه پدید آمده است چرا که بخشی از موفقیت اندیشه به محیط آن باز می‌گردد. تفکر منهای محیط کاربردی نخواهد بود.

وی افزود: رویکرد دیگر اثرم نگاه حکومتی به فکر است. یعنی در یک فضای مجازی از اتاق فکر صحبت نکرده‌ام بلکه ساختاری برای ارتباط اتاق فکر با حکومت را مطرح کردم به عنوان مثال برای هر مجموعه شغلی اتاق فکری پیشنهاد کرده‌ام مانند اتاق فکر دولت، اتاق فکر روزنامه‌ها، اتاق فکرشهرداری‌ها، اتاق فکر حوزه، اتاق فکر بازرگانی، اتاق فکر نیروهای مسلح. از این رو مهم‌ترین ویژگی اثرم را ارایه دستاورهای تجربی و علمی بیش از چهار سال فعالیت اجرایی در یکی از سازمان‌های دولتی می‌دانم.

راهداری مهمترین ویژگی رویکرد نگارشی خود را ارایه اثری ماندگار و تداوم این مسیر یعنی تعامل مستمر با مخاطبان و انتقال تجارب خود از طریق نوشتن کتاب یاد کرد و گفت: کوشیدم در این مسیر نوآوری داشته باشم و تصمیم ندارم با تالیف یک کتاب برای همیشه دنیای مکتوبات را ترک کنم. من به این فضا وارد شدم تا در آن باقی بمانم و در این مسیر نگاه مشتری‌مدارانه یعنی جلب رضایت مخاطب از طریق پاسخگویی به نیازهای او را مدنظر دارم.

نویسنده کتاب «اتاق فکر در 10 گام» در پاسخ به این سوال که اقشار گوناگون جامعه با مطالعه کتاب‌هایی که با موضوع اتاق فکر تدوین شده‌اند به چه دستاورهایی دست خواهند یافت؟ بیان کرد: آگاهی عموم افراد جامعه نسبت به اندیشه افزایش می‌یابد. در اغلب این آثار آموزش‌هایی برای تفکر و خردورزی وجود دارد که می‌تواند سطح تفکر، تجربه و عملکرد افراد را افزایش دهد و مهم‌تر از همه به آن‌ها تفکر جمعی را یادآور شود که تفکری روشمند به‌شمار می‌آید.

وی در پاسخ به سوال آیا برخی مفاهیم در فصول گوناگون این کتاب به شکل تکراری به کار گرفته نشده‌اند؟ گفت: کتاب «اتاق فکر در 10 گام» از ابعاد مختلف به مخاطبان خود یادآور می‌شود که هر جامعه‌ای در راستای رشد ناچار است برای «تفکر» برنامه، هدفگذاری و بستر داشته باشد. کتاب حاضر این مفهوم را در ارتباط با ساختارهای گوناگون جامعه از دیدگاه‌های مختلف یادآوری می‌کند.

نخستین چاپ کتاب «اتاق فکر در 10 گام» را انتشارات نظری با شمارگان یک‌هزار نسخه در 480 صفحه به بهای 15 هزار تومان روانه بازار نشر کرده است. بسته لوح فشرده این اثر به همراه کتاب، رایگان عرضه می‌شود و بهای این لوح فشرده به تنهایی 20 هزار تومان است.