به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، جلسه نقد و بررسی کتاب «تاریخ رسانه‌ها از گوتنبرگ تا اینترنت» سه‌شنبه (10 اردیبهشت) توسط انجمن جامعه‌شناسی ایران در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.

علیرضا دهقان، مهدی منتظرقائم، هادی خانیکی و علی ربیعی از مدرسان ارتباطات دانشگاه تهران و حسن نمک‌دوست مترجم کتاب در این نشست سخنرانی کردند. 

خانیکی، مدرس ارتباطات با اشاره به حسن انتخاب کتاب توسط مترجم گفت: یکی از ویژگی‌های کتاب تلاش نویسندگان برای پیوند ارتباطات و تاریخ است و ویژگی دیگر این‌که نگاه جامعی به ارتباطات در این اثر وجود دارد.

وی افزود: نویسندگان کتاب بر وجه مردمی تاریخ اجتماعی ارتباطات بیشتر تاکید دارند و از چگونگی شکل‌گیری مطبوعات، رادیو، تلویزیون و فناوری‌های جدید غافل نبوده‌اند.

خانیکی بین‌رشته‌ای بودن این کتاب را از محسنات آن دانست و گفت: در کشور ما فاصله علوم اجتماعی از سایر رشته‌های علوم انسانی کمتر از فاصله این رشته با علوم مهندسی نیست. ما در حوزه تحقیقات میان‌رشته‌ای ارتباطات ضعف داریم و نمی‌توان گفت که نوشتن تاریخ اجتماعی تنها از ارتباطاتی‌ها یا تاریخدان‌ها برمی‌آید بلکه یک کار میان‌رشته‌ای است.

وی سپس درباره ترجمه این اثر به ذکر چند نکته پرداخت و گفت: آقای نمک‌دوست ضمن این‌که کتاب خوبی را برای ترجمه انتخاب کرد، ترجمه و واژه‌سازی‌های خوبی را نیز از آن ارایه داده است. او در ترجمه این اثر شریک تالیف نیز هست و حدود 200 صفحه به کتاب افزوده تا مفاهیم آن برای خواننده ایرانی روشن‌تر باشد.

خانیکی افزود: ما بسیار به تولید منابع دست اول نیازمندیم اما عده‌ای مستقیما سراغ تالیف می‌روند اما نمک‌دوست به جای ارایه تالیفی ضعیف، یک ترجمه جدی و خوب را به جامعه ارتباطات ارایه داد.

سپس دهقان، مدرس ارتباطات گفت: تاریخ رسانه حوزه‌ای است که کماکان ظرفیت انتشار کتاب را دارد. این اثر در مقایسه با برخی دیگر از آثاری که درباره تاریخ رسانه منتشر شده‌اند از بستر تئوریک قوی‌ برخوردار نیست.

وی به شباهت‌های نظریه‌های ارایه شده در این اثر به تئوری‌های «مک‌لوهان» اشاره کرد و گفت: نویسندگان کتاب مانند مک‌لوهان معتقدند عوامل تکنولوژیک برای پیشرفت رسانه‌ها مهم است اما باید ساختار اجتماعی را نیز در این امر در نظر گرفت. مباحث آنان درباره آزادی بیان و ارتباط آن با صنعت چاپ با نظریه‌های مک‌لوهان نزدیکی بسیاری دارد. 

منتظرقائم سخنران بعدی نشست بود، وی درباره این کتاب گفت: این اثر جزو معدود آثاری است که هم انتخاب و هم ترجمه آن خوب انجام شده است. نویسندگان این کتاب هر دو از متخصصان تاریخ اجتماعی و فرهنگی به‌شمار می‌آیند و این فضای تخصصی در کتاب نیز جاری است. هر دوی این نویسندگان انگلیسی‌اند و در حال حاضر حدود 80 سال سن دارند یعنی متعلق به نسل قدیم دانشگاه انگلیس هستند.

وی افزود: بیشتر آثار این دو نویسنده درباره تاریخ اجتماعی و فرهنگی انگلیس است و تلقی‌شان از دو مفهوم فرهنگ و تاریخ انگلیسی است اما به هر حال این اثر محاسنی نیز برای دانشجویان ارتباطات دارد.

مدرس دانشگاه تهران یادآوری کرد: یکی از فوایدی که خواندن این آثار برای دانشگاهیان ارتباطات دارد، یادآوری برخی از مسایل به آنان است. ما ارتباطاتی‌ها به دلیل فقدان تفکر تاریخی خیلی وقت‌ها دچار اشتباه می‌شویم. برای مثال بسیار از عصر دیجیتال یا عصر مدرن سخن می‌گوییم در حالی که نداشتن معرفت درست به مفهوم عصر، ما را به اشتباه می‌اندازد. استمرار تاریخی که متضمن درک عمیقی از مفاهیم ارتباطی است بسیار اهیمت دارد.

وی افزود: شاید اصلی‌ترین راه مهار قضاوت عجولانه در مباحث ارتباطی آگاه شدن از تاریخ اجتماعی حوزه ارتباطات است. اگر دانشگاهیان ما در حوزه ارتباطات دورنمایی از جامعه نداشته باشند، زمینه انحرافات فکری در آنان ایجاد خواهد شد.

منتظرقائم به ضعف‌های کتاب اشاره کرد و گفت: نویسندگان در مباحثی نظیر اینترنت و شبکه نظریه‌هایی را مطرح می‌کنند که از نظر ارتباطاتی‌ها عمق چندانی ندارد. تکراری بودن بسیاری از مباحث کتاب برای اهالی ارتباطات به این دلیل است که نویسندگان تنها به روایت جدیدتری از نظریه‌ها با استفاده از منابع قدیمی پرداختند بدون این‌که آن‌ها را نقد کنند. به همین دلیل من این کتاب را بیشتر تالیفی می‌دانم تا تحقیقی.

سپس ربیعی گفت: این کتاب تکیه‌گاه تحول ارتباطی مشخصی ندارد. اگر سیر فرآیند ارتباطات تکیه‌گاه کتاب قرار می‌گرفت برای دانشجو قابل استفاده‌تر بود.

وی به ترجمه خوب این کتاب اشاره کرد و گفت: آقای نمک‌دوست مدرس ارتباطات است و به همین دلیل ترجمه خوبی را از کتاب ارایه داده است.

نمک‌دوست به عنوان سخنران بعدی به محدودیت حجم کتاب اشاره کرد و گفت: این کتاب 400 صفحه است و نمی‌توان از کتابی با این حجم انتظار داشت که همه مواردی را که دوستان به آن اشاره کردند در خود داشته باشد. البته سعی می‌کنم این موارد را به چاپ بعدی کتاب اضافه کنم.

وی افزود: 200 صفحه‌ای که به کتاب افزودم بیشتر به دلیل فهم بهتر خودم از کتاب بود. ای کاش قبل از انتشار کتاب آن را برای مطالعه به دوستان می‌دادم و دیدگاه‌هایشان را در کتاب به کار می‌بستم.

«تاریخ رسانه‌ها از گوتنبرگ تا اینترنت» نوشته «ايسابريگز» و «پيتر برك» با ترجمه حسن نمك‌دوست تهراني در قطع وزيري با بهای 15 هزار تومان از سوی انتشارات همشهری منتشر شده است.