به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست معرفی و بررسی ترجمه فارسی دايره‌المعارف قرآن امروز(17 تیرماه) در سرای اهل قلم با حضور دکتر مجید معارف، دکتر محمدکاظم شاکر، مرتضی کریمی‌نیا، دکتر امیر مازیار و دکتر سیدعلی آقایی برگزار شد.
ابتدای این نشست با گزارش دکتر مازیار از روند انتخاب این اثر و شیوه ترجمه و ویراستاری آن آغاز شد. وی انتخاب این کتاب را در ویژگی‌های متمایز و بی‌همتای دایره‌المعارف قرآن در جامعه ایران دانست و گفت: این دایره‌المعارف، اثری مرجع به شمار می‌آید که نسخه اصلی آن در پنج مجلد و 700 مدخل نوشته شده است.
وی ادامه داد: پس از تشکیل کارگروه ویراستاران و مترجمان در سال 1386 به همت انتشارات حکمت، شیوه‌نامه این کار تهیه و تدوین شد و سپس ترجمه آن در سال 1388 از سوی مترجمان به دست ما رسید که این ترجمه را در چهار مرحله ویرایش کردیم. همچنین بخشی از فعالیت گروه ویراستاران ترجمه دایره‌المعارف قرآن به تحقیق درباره برخی منابع حساسیت‌زا و آثاری که در باورهای عمومی اشکال ایجاد می‌کردند، معطوف شد.
سپس دکتر معارف، استاد دانشگاه و حوزه و متخصص رشته قرآن و حدیث، درباره ویژگی‌های ترجمه دایره‌المعارف قرآن اظهار کرد: در سال 1390 از سوی انتشارات حکمت به عنوان ناظر محتوای جلد نخست این دایره‌المعارف دعوت به کار شدم و بر اساس حس کنجکاوی شخصی‌ام در حوزه قرآن‌پژوهی، این کار را پذیرفتم.
وی افزود: در نظارت بر محتوای دایره‌المعارف قرآن دریافتم که این دایره‌المعارف جزو آثار بسیار قابل قبول غربی‌های به شمار می‌آید و نویسندگان آن با گرایش‌های گوناگون به نگارش مقالات و مدخل‌های مختلف پرداخته‌اند. همچنین در این اثر نگاه علمی به قرآن و اسلام حفظ شده و رویکرد علمی و تحقیقات به قرآن و مفاهیم آن بسیار قوی است. البته در این دایره‌المعارف قرآنی مدخل‌هایی موجودند که نباید آن‌ها را نادیده گرفت.
ناظر محتوایی ترجمه دایره‌المعارف قرآن درباره مدخل‌های این اثر بیان کرد: در نگارش برخی از این مدخل‌ها توجه به مطالعات تطبیقی اسناد قبل از اسلام و مطالعات آثار عهدین بسیار پررنگ است. محتوای این دایره‌المعارف هم خلطی میان قرآن‌شناسی و اسلام‌شناسی است، در حالی که این دایره‌المعارف قرآن به شمار می‌آید.
در بخشی از این نشست آقایی به عنوان مجری مطرح کرد: تطابق نسخه ترجمه شده دایره‌المعارف قرآن با اصل آن در این نشست را استاد شاکر بر عهده داشت و سعی کرد درباره پیوند و تطبیق محتوای نسخه اصلی و ترجمه این دایره‌المعارف مطالبی را ارایه دهد.
دکتر شاکر، استاد دانشگاه ادیان هم به عنوان منتقد این مجموعه پنج جلدی بیان کرد: اشکال و ایراد گرفتن از ترجمه این مجموعه سخت بود که نشان از اتقان آن دارد. ما باید به عنوان محقق و قرآن‌پژوه از نگارش چنین آثاری استقبال کنیم، زیرا ما مسلمانان نمی‌توانیم برخی زوایای قرآن کریم را ببینیم و باید از دیدگاه‌های مختلف غربی‌ها برای شناخت بهتر زوایای قرآن بهره ببریم.
وی بی‌نظمی در نگارش مدخل‌ها و ارجاع ندادن برخی مدخل‌ها را اشکالی وارد بر ترجمه دایره‌المعارف قرآن دانست و گفت: لازم بود در کنار ترجمه مدخل‌ها، نام اصلی آن‌ها به زبان انگلیسی آورده شود، زیرا برخی کلمات انگلیسی در ترجمه فارسی معادل‌های مختلفی دارند. همچنین ترتیب آوردن ترجمه مدخل‌ها بر اساس الفبا است اما در نسخه اصلی دایره‌المعارف قرآن مدخل‌های مرتبط در کنار هم آمده‌اند که در ترجمه فارسی این اتفاق رخ نداده است. در این‌باره هیچ توضیح و راهنمایی به مخاطبان برای ارجاع و رفع شبهه ارایه نشده است.
این استاد دانشگاه ترجمه نشدن برخی خطوط و نپرداختن به وجه تمایز دایره‌المعارف قرآن با سایر دایره‌المعارف‌های ترجمه شده در ایران را از دیگر نقاط ضعف ترجمه این مجموعه دانست و گفت: بهتر بود همراه با ترجمه مداخل و مقالات این دایره‌المعارف، نشانی مقالات مرتبط با آن‌ها که در سایر منابع فارسی موجود است، آورده می‌شد.
کریمی‌نیا، عضو هیات علمی گروه قرآن و حدیث در دانشنامه جهان اسلام، در پاسخ به سوال دکتر آقایی که «دایره‌المعارف قرآن به زبان انگلیسی یک اتفاق جدید و بدیع در غرب بود. این دایره‌المعارف در پژوهش‌های علمی غرب چه جایگاهی دارد؟» عنوان کرد: دایره‌المعارف‌نویسی در غرب اصلا یک صنعت بود. در قرن بیستم حجم عظیم تولیدات قرآنی منتشر شدند و در اختیار محققان غربی قرار گرفتند. در اوایل قرن 21 محققان غربی به این نتیجه رسیدند که باید دایره‌المعارفی در حوزه پژوهش‌های قرآنی نوشت. به نظرم این دایره‌المعارف اثری معمولی بود اما وقت آن رسیده بود که چنین اثری وارد منابع دینی ما شود. به نظر من، این ترجمه به عنوان نخستین قدم، کاری مطلوب به شمار می‌آید.
وی ادامه داد: اینک برخی استادان در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه کشور بر این باورند که با نوشتن نقد و بررسی مقالات و مدخل‌های دایره‌المعارف فارسی نقاط ضعف و قوت پژوهش‌های قرآنی در غرب را واکاوی کرده‌اند، در حالی که این نگرش ساده‌ترین و ابتدایی تفکر در حوزه پژوهش و تحقیق در آثار اسلامی غرب به شمار می‌آید، زیرا این مجموعه تنها نمونه کوچکی از نگرش‌های موجود غرب در حوزه قرآن‌پژوهی و اسلام‌شناسی است.
این نشست با پاسخ‌های دکتر امیر مازیار بر نقدهای متخصصان و قرآن‌پژوهان بر ترجمه دایره‌المعارف قرآن به پایان رسید.
ترجمه دایره‌المعارف قرآن مشتمل بر شش جلد است و در حدود سه هزار صفحه نوشته شده است. نخستین جلد این اثر سال 2001 به چاپ رسید و در سال 2006 با چاپ ششمین و آخرین جلد، تالیف این مجموعه عظیم پس از شش سال به پایان رسید. نویسندگان مدخل‌ها همگی از محققان و اسلام‌پژوهان معتبر و سرشناس‌اند و نگارش بسیاری از مدخل‌ها بر عهده محققانی از سراسر کشورهای اسلامی از جمله ایران بوده است.
دوشنبه ۱۷ تیر ۱۳۹۲ - ۲۰:۴۵
نظر شما