به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، برخی کتاب‌ها با یکبار انتشار و عدم استقبال مخاطب فراموش می‌شوند. قاعدتا وجود یا وجود نداشتن چنین کتاب‌هایی دردی از مخاطبان و یا جامعه علمی و کتابخوان کشور دوا نمی‌کنداما کتاب‌هایی هم هستند که سالیان سال در کتابخانه‌های مخاطبان باقی می‌مانند و به عنوان یک منبع و مرجع قابل اطمینان در نگارش مقاله‌ها، دیگر کتاب‌ها و یا حتی پایان‌نامه‌های دانشجویی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این نوع از کتاب‌ها اگر حتی برای یکبار هم منتشر شوند، در دوران مختلف مخاطب خود را خواهند داشت. بنابراین باید چنین آثاری در سال‌های مختلف تجدید چاپ شوند؛ در غیر این صورت سودجویان بازار کتاب با کپی از صفحات آن نسخه‌هایی می‌سازند و با قیمت‌هایی گزاف به مخاطب می‌فروشند، این در حالی است که بازار این کتاب‌ها اکنون در ایران رونق مناسبی دارد و جریان اقتصادی آن بسیار بهتر از بازار رسمی کتاب است.
خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، بر آن است در سلسله گزارش‌های موضوعی خود به سراغ آن دسته از منابع مهم حوزه «نقد ادبی» برود که در سال‌های قبل یک یا چندبار منتشر شده و دیگر هرگز رنگ چاپ را به خود ندیده‌‌اند و اکنون در بازار کتاب نایاب هستند. برای نخستین گزارش کتاب «سخن سنجی» اثر مرحوم لطفعلی صورتگر را مدنظر قرار دادیم.
لطفعلی صورتگر در سال 1279 در شیراز متولد شد و در سال 1348 در همین شهر از دنیا رفت. او در رشته زبان و ادبیات انگلیسی از دانشگاه لندن مدرک دکترا گرفت و موضوع پایان‌نامه او «نفوذ ادبیات ایران در ادبیات انگلستان در قرن پانزدهم و شانزدهم میلادی» بود.
صورتگر چندی ریاست دانشگاه شیراز را بر عهده داشت و مدتی نیز در دانشگاه کلمبیا آمریکا به عنوان استاد مدعو به تدریس پرداخت. «تجلیات عرفان در ادبیات فارسی»، «ادبیات توصیفی ایران»، «ادبیات غنایی ایران» و «عناصر موجود در ادبیات پارسی» نام تعدادی از آثار تالیفی منتشر شده اوست.
«تاریخ ادبیات انگلیسی به زبان فارسی»، «سبک رمانتیزم در انگلستان»، «عشاق ناپل» و «فاوست» نیز نام تعدادی از ترجمه‌های مرحوم صورتگر است.
کتاب «سخن سنجی» دکتر صورتگر امروزه به عنوان یکی از منابع کلاسیک ایرانی در حوزه نقد ادبی است. این کتاب برای نخستین بار در سال 1341 منتشر و در ادامه تا سال 1348 به ششمین چاپ خود رسید و در ادامه دیگر هرگز تجدید چاپ نشد.
ششمین چاپ این کتاب در سال 1348 با شمارگان دو هزار نسخه، 203 صفحه و بهای 10 تومان از سوی انتشارات کتابخانه ابن‌سینا در دسترس مخاطبان و دوست‌داران ادبیات در آن سال‌ها قرار گرفت.
«سخن‌سنجی» 6 فصل دارد. نویسنده در فصل نخست به عنوان مقدمه به بیان چرایی تحقیق و انتشار این کتاب پرداخته است. در فصل دوم با عنوان «فن ادب» مباحثی چون تعریف ادبیات، زبان شعری، موضوعات ادبی، نظم و نثر و دیگر مباحثی از این دست مورد بررسی قرار گرفته است.
صورتگر در فصل سوم کتاب به شرح و بررسی رساله «پوئتیک» یا «فن‌شعر» ارسطو پرداخته است. جالب است که نویسنده در این فصل از کمک‌های فکری «سید محمدکاظم عصار تهرانی» آخرین فیلسوف مبرز مکتب تهران و درگذشته در سال 1353، سود برده است. فصل چهارم نیز با عنوان «پس از ارسطو» به تحولات نقد ادبی در دوره‌های روم باستان و آثاری چون «منظومه فن شعر هوراس» و نظریات «بن جانسون» و سخن‌سنجان و منتقدان ادبی رنسانس، پرداخته است.
در فصل پنجم با عنوان «سخن سنجی در دوره جدید» عقاید کانت درباره شعر، نظریات «بندتو کروچه» فیلسوف ایتالیایی در این حوزه، معرفی آرا و نظریات «لانگینوس»، «درایدن» و «الکساندر پوپ» مورد بررسی قرار گرفته است.
در نهایت در فصل ششم نیز به نظریات ادبی در دوران معاصر یعنی آرا و عقاید «وردزورث»، «لسینگ»، «ماتیو آرنولد» پرداخته شده است.
البته نویسنده در جای جای کتاب هر بخشی که بحث مورد نظر اقتضا می‌کرده به شرح و بررسی نظریات اندیشمندان مسلمان در این حوزه چون ابن‌سینا، ابوهلال عسکری و فارابی نیز پرداخته است.
امید نقوی، دکترای ادبیات و مدرس دانشگاه درباره کتاب «سخن سنجی» لطفعلی صورتگر به «ایبنا» گفت: کتاب «سخن سنجی» دکتر لطفعلی صورتگر در زمان خودش اثر بسیار مهم و مناسبی به شمار می‌رفت. بسیاری از اهالی ادبیات شاید مطالعات خود در حوزه نقد ادبی را با این کتاب شروع کردند.
وی افزود: امروزه به دلیل ورود و فراگیر شدن نظریات جدید در حوزه نقد ادبی، شاید کتاب «سخن سنجی» کارآیی چندانی نداشته باشد و باید فصول بسیاری به آن اضافه شود.
این شاعر و مدرس ادبیات در ادامه با اشاره به شرایط انتشار تازه‌ای از کتاب «سخن سنجی» گفت: قاعدتا اگر خود مرحوم صورتگر قصد انتشار جدید این کتاب را داشت، مباحث بسیاری به کتاب اضافه می‌کرد. به نظرم اگر ناشری قصد انتشار این کتاب را داشته باشد، باید ابتدا کتاب را به یک محقق و پژوهشگر ادبی برای ویرایش جدید ارایه کند.
البته مهدی آذرحزین، دکترای ادبیات و مدرس دانشگاه پیام‌نور معتقد است که مباحثی که کتاب «سخن‌سنجی» مطرح کرده از مباحث مهم در تاریخ نقد ادبی است و فراگیری آن برای عموم علاقه‌مندان و دانشجویان امری لازم و ضروری است.
آذرحزین در ادامه گفت: یکی از ویژگی‌های مهم این کتاب زبان نگارشی ساده و همه فهم دکتر صورتگر است. کتاب ایشان ساده است و برای مطالعه نیاز به استاد ندارد و مخاطب با مطالعه کتاب، مباحث آن را درخواهد یافت.
دوشنبه ۳۱ تیر ۱۳۹۲ - ۱۰:۲۴
نظرات