به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، طبق آمار ثبت شده موسسه خانه کتاب، از سال 1372 تا 1392 کتاب‌های منتشر شده با موضوع و عنوان خبر، خبرنویسی، روزنامه‌نگاری و برخی واژه‌های مشابه و مشتق این دو حوزه مجموعا 144 عنوان کتاب است. طی نتایج آخرین جست‌وجوها این تعداد کتاب شامل 130 عنوان تالیف و 14 عنوان ترجمه است که البته این آمار مطلق نیست ولی سعی شده با جست‌وجوی دقیق به واقعیت نزدیک باشد.
از میان کتاب‌های منتشر شده حدود 60 تا 70 عنوان کتاب تالیفی و حدود پنج عنوان کتاب ترجمه‌ای بازچاپ شده‌اند و مابقی چاپ نخست را دربردارند.
کتاب «خبر» شکرخواه و بیشترین بازچاپ‌ها
در میان 130 اثر تالیفی حوزه خبرنگاری 22 کتاب بیشترین بازچاپ را دارند که بالا‌ترین بازچاپ را چاپ دهم و کمترین بازچاپ را چاپ دوم به خود اختصاص داده‌اند. کتاب «خبر» نوشته دکتر یونس شکرخواه از سوی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها و کتاب «اصول خبرنویسی: شناخت، جمع‌آوری و انتشار اخبار» از سوی انتشارات سروش رکورد چاپ دهم را به خود اختصاص داده‌اند. بعد از این دو اثر به ترتیب کتاب «روش‌های مصاحبه خبری» دکتر مهدی محسنیان‌راد با 9 بار چاپ از سوی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها رکورد بالایی را به دست آورده، کتاب «چگونه گزارش خبری تلویزیونی بسازیم» به قلم حسین قربانی از انتشارات سروش و کتاب «دمکراسی و خبر» ترجمه علیرضا دهقان از انتشارات سمت با دو بارچاپ کمترین رتبه بازچاپ را شامل می‌شوند.
کتاب‌های «اصول کاربردی خبرنگاری و خبررسانی در رادیو و تلویزیون» از انتشارات سروش، «خبرنویسی مدرن» از انتشارات خجسته چهار بار بازچاپ شده‌اند. «سبک‌های خبرنویسی» و « نگارش رسانه‌ای» از انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی و «مبانی نگارش رسانه‌ای» از انتشارات خجسته، «مثلث طلایی نوشتن» و «خبرنویسی پیشرفته به زبان ساده» از انتشارات ثانیه و «خبر و خبرنگار» از انتشارات مهیستان سه بار بازچاپ را به خود اختصاص داده‌اند.
در میان آثار ترجمه‌ای این حوزه می‌توان به کتاب‌های «روزنامه‌نگاری حرفه‌ای»، «نرم خبر و سخت خبر: خبرنویسی پیشرفته»، «آداب مصاحبه مطبوعاتی» و «تجربه‌های ماندگار در گزارش‌نویسی» و «گزارش‌نویسی در مطبوعات » اشاره کرد که این سه کتاب اخیر با سه بار بازچاپ جزو کتاب‌های پرچاپ حوزه ترجمه خبرنگاری و روزنامه‌نگاری به‌شمار می‌آیند. همچنین از مترجمان پرکار این بخش می‌توان از علی‌اکبر قاضی‌زاده نام برد که با ترجمه پنج کتاب در حوزه خبر و روزنامه‌نگاری از سایرین پیشی گرفته است.
کتاب‌های پرشمارگان و کم‌شمارگان در حوزه خبرنگاری
کتاب «از خبررسانی تا خبرگزاری» (چاپ نخست 1379) از نشر معاونت پرورشی تربیت اسلامی با شمارگان 20 هزار نسخه و بعد از آن کتاب «شیوه تنظیم خبر» (چاپ نخست 1377) از نشر تربیت و کتاب «مقدمه‌ای بر شناخت روزنامه و خبر» (چاپ نخست 1378) از نشر چوگان با شمارگان 10 هزار نسخه بیشترین شمارگان را به خود اختصاص داده‌اند و بقیه کتاب‌ها با 5 هزار تا 500 نسخه منتشر شدند.
از کتاب‌های با حداقل شمارگان می‌توان به کتاب «خبرنگاری و خبرنویسی حرفه‌ای » (چاپ نخست سال 1391) و کتاب «دمکراسی و خبر» (چاپ دوم 1390) با شمارگان 500 نسخه اشاره کرد. درباره کتاب‌های پرحجم با صفحه زیاد کتاب «مجموعه مقالات بایسته‌های خبر» در 648 صفحه و «روزنامه‌نگاری با فصلی جدید در بازنگری روزنامه‌نگاری معاصر» با 568 صفحه رکورد کتاب‌های پرحجم را به دست آوردند. حداقل صفحه‌ها نیز متعلق به کتاب‌های «شیوه تنظیم خبر»، «مبانی خبرنویسی» و «خبر در قرن بیست و یکم: تکنولوژی جدید، ارزش‌های قدیم و یک تعریف جدید از خبر» است که به ترتیب در 24، 32 و 48 صفحه منتشر شدند. محل نشر اکثر این کتاب‌ها تهران و بخش اندکی از آن‌ها در شهرستان بوده است.
فعال‌ترین و پر‌کارترین ناشران حوزه خبرنگاری و روزنامه‌نگاری
طبق اطلاعات موسسه خانه کتاب فعال‌ترین و پر‌کارترین ناشران حوزه خبرنگاری و روزنامه‌نگاری در این دو دهه به ترتیب انتشارات دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، همشهری، ثانیه، جام جم، سروش و روزنامه ایران را شامل می‌شوند، البته از دهه 70 به بعد رفته رفته ناشران جدیدی وارد بازار نشر کتاب‌های حوزه خبر وروزنامه‌نگاری شدند و برخی ناشران قدیمی کم‌کار یا متوقف شدند اما انتشارات دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها و انتشارات سروش متعلق به صدا و سیما کماکان رکورد‌‌دار تالیف و ترجمه‌های زیادی هستند و انتشارات ثانیه در دهه 80 نیز جزو فعالان متاخر این حوزه محسوب می‌شود که کتاب‌های بسیاری را در این حوزه چاپ و منتشر کرده است. از ناشران کم‌کارتر ولی نوظهور سال‌های اخیر نیز می‌توان به انتشارات طرح آینده، پیام ایرانیان، امام صادق(ع)، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم و انتشارات خجسته اشاره کرد.
پیش از انقلاب کتاب «روزنامه‌نگاری» معتمدنژاد منتشر شد
تعداد مولفان و مترجمان کتاب‌های حوزه خبرنگاری و روزنامه‌نگاری و حضور افراد برجسته و پرکار این عرصه نیز از درون نتایج جست‌وجوی آماری کتاب‌ها حاصل شد. در میان کتاب‌های تالیفی و ترجمه‌ای از مولفان شاخص این حوزه می‌توان به پیشکسوت این رشته اشاره کرد، دکتر کاظم معتمدنژاد از پیش از انقلاب کتاب «روزنامه‌نگاری» را چاپ کرد اما به لحاظ تعداد اثر باید از دکتر محسنیان‌راد نام برد که کتاب‌هایش به لحاظ تعداد، تکرار بازچاپ و تنوع در صدر قرار دارد و پس از وی افراد جوان‌تر این حوزه دکتر یونس شکرخواه، حسین قندی، علی‌اکبر قاضی‌زاده، احمد توکلی، امیدعلی مسعودی، حسن بشیر، اکرم عباسی، علیرضادهقان، مهدخت بروجردی و... به این عرصه گام نهادند. نکته دیگر در این بخش آن‌که اکثر مولفان و مترجمان کتاب‌های خبر و روزنامه‌نگاری از استادان و افرادی با تجربه روزنامه‌نگاری و خبرنگاری هستند و این ویژگی مهم می‌تواند در ارتقای کمی و کیفی کتاب‌های این حوزه بسیار تاثیرگذار باشد.
گرانترین و ارزان‌ترین کتاب‌ها در حوزه خبرنگاری
به لحاظ قیمت کتاب‌ها نمی‌توان مقایسه کامل و صحیح در حوزه کتاب به شکل عام در حوزه خبرنگاری انجام داد به دلیل اینکه در بررسی سیر تحولات هر دهه هم نوسانات اقتصادی و هم سایر عوامل فنی چاپ مانند شمارگان و عوامل غیر فنی مانند یارانه کاغذ بر مقوله چاپ و قیمت‌گذاری بسیار موثر بوده‌اند و در کشور ما نیز این موضوع کاملا صدق می‌کند. بنابراین نمی‌توانیم مقایسه بین قیمت‌ها را در دو دهه انجام دهیم و عنوان گرانترین و ارزان‌ترین کتاب به آن‌ها بدهیم بلکه تنها برای اطلاع می‌توان از برخی تفاوت قیمت‌ها بین انواع کتاب‌های این حوزه و آثار منتشر شده در سال‌های نزدیک به هم یاد کرد. چاپ نخست کتاب «شیوه تنظیم خبر»در 24 صفحه با بهای 75 تومان در سال 1377 و چاپ نخست کتاب «اصول خبرنویسی: شناخت، جمع‌آوری و انتشار اخبار» در 180 صفحه با بهای هزار تومان در سال 1383 عرضه شده که در چاپ دهم در سال 1391 با همان شمارگان 5 هزار و 500 تومان بوده است یا چاپ نخست کتاب «خبر» دکتر شکرخواه در سال 1374 با سه هزار نسخه 270 تومان بوده و چاپ دهم با 5 هزار نسخه یک‌هزار و 500 تومان است.
از گرانترین کتاب‌ها هم می‌توان به کتاب‌های فرهنگ علوم خبری یا کتاب‌هایی که شامل شرح مفصل جزییات روزنامه‌نگاری هستند، اشاره کرد که به دلیل حجم بالای صفحه یا ترجمه به فارسی ناگزیر قیمت بالاتری پیدا می‌کنند. چاپ نخست کتاب «روزنامه‌نگاری در عمل: چگونه خبر بنویسیم» اثری ترجمه‌ای که در سال 1390 با بهای 10 هزار تومان عرضه شده یا چاپ نخست کتاب «فرهنگ رسانه: نخستین فرهنگ واژگان نوظهور در عرصه خبر و رسانه» در سال 1391، 8 هزار و 500 تومان بوده است. کتاب‌های آموزشی و دانشگاهی حوزه خبر و روزنامه‌نگاری اکثرا زیر 10 هزار تومان به فروش می‌رسند و به طور متوسط در گرانترین وضعیت مانند سال 91 و 92 به 5 هزار تا 7 هزار تومان رسیده‌اند.
دیدگاه محسنیان‌راد درباره کتاب‌های خبرنگاری دهه‌های قبل 70
آن چه از آما‌رها ارایه شد متعلق به دو دهه اخیر در کشورمان است ولی اگر بخواهیم سراغ دهه‌های قبل 70 و دوران پیش از انقلاب برویم گفته‌های استاد ارتباطات و پیشکسوت روزنامه‌نگاری در ایران (دکتر محسنیان‌راد) کتاب «تحلیل محتوای چهل سال متون آموزشی در ایران» یاریگر ماست. وی در این کتاب درباره کتاب‌های منتشر شده دهه‌های گذشته حوزه روزنامه‌نگاری و خبرنگاری می‌گوید: «در این کتاب که با قلم من از سوی مرکز مطالعات رسانه‌ها در سال 77 منتشر شد، آمار کتاب‌های تالیفی و ترجمه‌ای حوزه متون آموزشی روزنامه‌نگاری در سال‌های 1333 تا 1373، 28 عنوان کتاب می‌باشد که شامل حوزه ارتباطات، تاریخ و حقوق مطبوعات و غیره نمی‌شود.»
قدیمی‌ترین کتاب‌های آموزشی روزنامه‌نگاری
قدیمی‌ترین کتاب آموزش روزنامه‌نگاری نیز «روزنامه‌نگاری و تاریخ آن در جهان» نام دارد که در 81 صفحه در سال 1333 از سوی انتشارات معرفت در قطع رقعی به چاپ رسیده است. در ادامه 13 کتاب آموزش روزنامه‌نگاری و خبرنگاری تا پیش از انقلاب به چاپ رسیدند تا اینکه در اوایل انقلاب چهاردهمین کتاب از دکتر نعیم بدیعی با نام «روزنامه‌نگاری خبری: تهیه و تنظیم برای روزنامه » در قالب جزوه درسی منتشر شد و در سال 1369 «ویراستاری و مدیریت اخبار» توسط دکتر حسین قندی به عنوان بیست و چهارمین کتاب حوزه خبر و روزنامه‌نگاری عرضه شد. آخرین کتاب منتشر شده در این دوره چاپ نخست «روش‌های مصاحبه خبری» دکتر محسنیان‌راد است که به عنوان بیست و هشمتمین کتاب متون روزنامه‌نگاری از سوی دفتر مطالعات رسانه‌ها به چاپ رسید. همچنین در میان این تالیف‌ها ترجمه نیز وجود داشته که پرحجم‌ترین آن در 339 صفحه با عنوان «روزنامه‌نگاری در عصر الکترونیک» توسط سید محسن تقوی در سال 1371 ترجمه شد.
جدیدترین کتاب‌های حوزه خبر و روزنامه‌نگاری
اما به لحاظ جدیدترین کتاب‌های منتشر شده در حوزه خبر و روزنامه‌نگاری می‌توان به ترتیب به کتاب‌های تالیفی «خبر» به قلم دکتر حسن بشیر از انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، «تیتر نویسی» به قلم مجید رضاییان از سوی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، «اصول و قواعد خبرنویسی» به قلم علی‌اصغر نیک‌نظر از انتشارات رسانه تخصصی، «اصول خبرنویسی و خبرنگاری » به قلم امیرحسین زارعی از دانشگاه آزاد یزد و «مقاله‌نویسی: درسنامه‌ای مطبوعاتی و دانشگاهی» نوسته دکتر امیدعلی مسعودی از انتشارات سرای روزنامه‌نگاران اشاره کرد که همگی در بهار و تابستان 92 منتشر شدند. همچنین از کتاب‌های متاخر ترجمه‌ای ثبت شده در موسسه خانه کتاب «گزارشگران بزرگ» است که با ترجمه قاضی‌زاده در سال 1391 از سوی انتشارات ثانیه به چاپ رسیده است اما اگر بخواهیم به نخستین کتاب‌های منتشر شده در اوایل سال‌های دهه 70 که ارایه آمار‌های ما نیز بر این مبنا بود، اشاره کنیم، باید چنین بگوییم که چاپ دوم کتاب «روزنامه‌نگاری با فصلی جدید در بازنگری روزنامه‌نگاری معاصر» اثر دکتر معتمدنژاد در سال 1372 جزو نخستین کتاب‌های منتشر شده این دهه بودند.
دانستن دو نکته درباره نتایج جست‌وجوی کتاب‌های حوزه نشر خبرنگاری و روزنامه‌نگاری ضروری است، یکی اینکه در آمار کتاب‌های این حوزه کتاب‌های فرهنگ لغت و کتابشناسی وجود داشت که به دلیل معین بودن موضوع کتاب‌های جست‌وجو شده با رویکرد آموزشی و مهارتی از کتاب‌های فرهنگ اصطلاحات در کنار آن‌ها نام نبردیم اما نام دو کتاب «فرهنگ اصطلاحات روزنامه‌نگاری فارسی» و «کتابشناسی روزنامه‌نگاری» منتشر شده در سال 1366 از کتاب‌های مهمی به‌شمار می‌آیند که تجدید چاپ نشدند و در بررسی دوره مدنظر که از دهه 70 بود قرار نداشتند. همچنین کتاب‌هایی با سبک واژه‌شناسی خبر و روزنامه در سال‌های بعد به چاپ رسیدند که می‌توان به «فرهنگ رسانه: نخستین فرهنگ واژگان نو ظهور در عرصه خبر و رسانه» و «فرهنگ علوم خبری و خبرنگاری، فارسی به انگلیسی و انگلیسی به فارسی» اشاره کرد.
انتشار «خبرنگار کتاب» از سوی موسسه خانه کتاب
دو کتاب در حوزه خبرنگاری و خبرنگاران کتاب از سوی موسسه خانه کتاب منتشر شده است، «خبرنگار کتاب» نام یکی از کتاب‌هاست که در سال 1388 به قلم حمید باباوند نوشته شده و دیگری «من، خبرنگار کتاب: مطالبی از روزنامه نگاران حوزه کتاب» نام دارد که در سال 1386 به اهتمام حسین نوروزی، هومن بابک و نگار پدرام گردآوری شده است. اين اثر شامل يادداشت‌ها و گفت‌وگوهاي کوتاهي با موضوع روزنامه‌نگاري تخصصي کتاب است که به قلم بيش از 90 نفر از فعالان اين حوزه به رشته تحرير درآمده است.
در پایان باید اشاره کرد که سیستم پاسخ‌گویی موسسه خانه کتاب و بانک اطلاعاتی آن که از طریق نشانی الکترونیکی www.ketab.ir قابل دسترسی است از سال 1357 تا 1392 را جست‌وجو می‌کند. در گزارش مذکور نیز موضوع کتاب‌های ما حوزه عام خبرنگاری و روزنامه‌نگاری را دربرمی‌گرفت و بخش‌های میان رشته‌ای، تکنیک‌های هنری، فنی خبری و مطبوعاتی مانند عکاسی، گرافیک خبری، مبحث کمک آموزشی و مرتبط با حوزه کودک و نوجوان این رشته را شامل نمی‌شد، بنابراین کتاب‌هایی با عنوان خاطره‌نویسی و خاطره‌گویی خبرنگاران از مصاحبه‌ها و گزارش‌هایشان، همچنین تاریخ روزنامه‌نگاری و مباحث حقوقی خبرنگاری و روزنامه‌نگاری در آمار کتاب‌ها آورده نشده است.
خبرنگار: مریم سلطانی
چهارشنبه ۱۶ مرداد ۱۳۹۲ - ۱۵:۱۵
نظر شما