به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران هر روز شاهد مراجعه افراد زیادی است که به دلایل گوناگون از جمله استفاده از پایان نامه، امانت کتاب در داخل سالن و یا خارج آن، استفاده از فضای مطالعه  یا کار تحقیقی و پژوهشی به این سازمان مراجعه می‌کنند. این گزارش میدانی تلاش می‌کند با ارایه دیدگاه‌های مراجعه‌کنندگان و مخاطبان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران این سازمان را از نظر خدمات و تسهیلات مورد ارزیابی قرار دهد. 

افزایش ظرفیت سالن‌های تخصصی و عمومی
مهدی صدرایی، دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل که نخستین بار است به عنوان میهمان به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مراجعه کرده است، درباره ارایه خدمات و تسهلات کتابخانه ملی می‌گوید: اولین بار است در کتابخانه ملی حاضر می‌شوم.

وی با بیان این‌که برای آمادگی در آزمون کانون وکلا به کتابخانه ملی مراجعه کرده است، می‌افزاید: عضویت در این کتابخانه نیازمند مدارکی بود که به همراه نداشتم و تصمیم گرفتم فقط از فضای کتابخانه ملی استفاده کنم. 

این دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل در پاسخ به این پرسش که با توجه به این که شما برای نخستین بار است در کتابخانه ملی حاضر می‌شوید، چه اطلاعاتی از خدمات این سازمان دارید، می‌گوید: می‌‌‌دانم که یکسری سالن‌های تخصصی در سطح کارشناسی ارشد برای استفاده از پایان‌نامه‌ها وجود دارد اما سالن‌های عمومی به دلیل محدودیت فضا جوابگوی ظرفیت مراجعه‌کنندگان نیست.

صدرایی با اشاره به این‌که سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با توجه به حجم وسیع مراجعه‌کنندگان بهتر است از نظر فضای مطالعه توسعه پیدا کند، می‌افزاید: این سازمان با توجه به حجم ساختمان و بنای عظیم بهتر است با افزایش طبقات سالن‌های مطالعه در چندین طبقه، حجم بیشتری از مراجعه‌کنندگان را بپذیرد.

این دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل با بیان این‌که شرایط عضویت کتابخانه ملی برای دارندگان مدرک کارشناسی ارشد به بالا یک حسن محسوب می‌شود، معتقد است: اگر این شرایط به طور مطلوب و دقیق اجرا شود، ایده خوبی است اما تعداد دانشجویان کارشناسی ارشد نیز اکنون در حال افزایش است.

صدرایی در واکنش به این ایده که کتابخانه ملی محلی برای محققان و پژوهشگران است، می‌گوید: محققان و پژوهشگران قشر مشخص و محدودی هستند که باید با یک برنامه‌ریزی مشخص از امکانات کتابخانه ملی استفاده کنند اما سالن‌های مطالعه به ویژه در بخش تخصصی باید افزایش پیدا کند زیرا حجم بالایی از متقاضیان برای درس‌خواندن و استفاده از فضای مطالعه به این مکان مراجعه می کنند.

آرشیو کتاب‌های کمیاب و نایاب در رشته‌های مختلف در کتابخانه ملی
مینا دادفر، کارشناس ارشد حقوق بین الملل که از سال 1387 عضو کتابخانه  ملی شده است، می‌گوید: تاکنون کتابی از کتابخانه ملی دریافت نکردم و فقط برای استفاده از پایان‌‌نامه‌ها در سالن‌های تخصصی به این سازمان مراجعه کردم.

وی با بیان این‌که از سال 1387 به مدت شش ماه به صورت مداوم از این کتابخانه استفاده می‌کردم، می‌افزاید: سال 1387 عضویت دو ساله بود اما اکنون یکساله شده است.

این کارشناس ارشد حقوق بین‌‌الملل درباره شرایط عضویت در کتابخانه ملی معتقد است: همه کتابخانه‌ها روند مشابهی دارند و هر گاه عضو کتابخانه می‌شوی این عضویت به مدت مشخصی اعتبار دارد و از بین نمی‌رود سازمان اسناد و کتابخانه ملی دارای خدمات خوبی است اما گاهی منابعی که  دنبال آن هستیم ممکن است پیدا نکنیم.

دادفر با بیان این‌که به دنبال کتابی با موضوع قوانین حقوق بین‌‌الملل با محوریت ماهواره برای پایان‌‌نامه دوره ارشد خود در کتابخانه ملی بودم، می‌گوید: کتابی در این زمینه در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران پیدا نکردم و تنها یکسری از آرشیو روزنامه‌ها که دارای مصوباتی بود، توانستم بیابم.

وی با بیان این‌که چهار ماه پیش در جست‌وجوی این کتاب در کتابخانه ملی بودم، می‌‌افزاید: از آن‌جا که نتوانستن این کتاب را پیدا کنم دنبال ترجمه مقاله‌های خارجی رفتم. نمونه دیگر کتابی با موضوع جنگ رسانه‌های ملی بود که آن هم در انقلاب و حتی کتابخانه دانشگاه تهران پیدا نشد.

این کارشناس ارشد حقوق بین‌‌الملل با مثبت ارزیابی کردن خدمات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران می‌گوید: در کل امکانات خوبی در اختیار مراجعه‌کننده قرار می‌گیرد اما فضای محدود به ویژه در بخش سالن‌های تخصصی، مشکلی است که بهتر است حل شود.

دادفر با اشاره به این‌که روز‌های نخست هفته، تعداد مراجعه‌‌کنندگان به  کتابخانه ملی در مقایسه با روز‌های دیگر کمتر است، می‌‌افزاید: امروز که شنبه است و اول هفته در بخش سالن‌های تخصصی، فضایی وجود ندارد تا از آن استفاده کنیم و ساعت 11 صبح حتی سالن عمومی هم گنجایش ندارد.

دریافت کتاب بعد از صدور فیپا ضابطه مند شود
عباس کرمی، دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق کیفری یکی دیگر از مراجعه کنندگان به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران است. وی درباره وضعیت استفاده از کتابخانه ملی می‌گوید: از سال 1389 عضو کتابخانه ملی هستم و هر روز به این سازمان مراجعه می‌کنم و مهم‌‌ترین نکته‌ای که در این حضور روزانه دریافت کردم این است که این ظرفیت، گنجایش مراجعه‌کنندگان را ندارد.

کرمی با بیان این‌که سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به عنوان مادر
کتابخانه‌های کشور انتظارات بیشتری را با خود به همراه می آورد، می‌افزاید: دغدغه دیگر من به عنوان یک مراجعه کننده تخصصی به این سازمان، قوانین مربوط به صدور فیپا و تحویل کتاب بعد از شش ماه از سوی ناشران به کتابخانه ملی است.

این دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق کیفری با اشاره به این‌که ناشران موظفند دو نسخه از کتاب‌های خود را به کتابخانه ملی بدهند، می‌گوید: بسیاری از کتاب‌های به ویژه در بخش حقوق هستند که فیپا دریافت کردند اما در مخزن کتابخانه ملی موجود نیستند و ناشران باید بعد از دریافت فیپا از کتابخانه ملی ظرف شش ماه دو نسخه از کتاب خود را به کتابخانه ملی تحویل دهند.

وی با تاکید بر این‌که صدور فیپا برای ناشران می‌تواند با شرایط تعهد آوری همراه شود، می‌افزاید: بسیاری از ناشران بعد از صدور فیپا خود را ملزم به تحویل دو نسخه کتاب به کتابخانه ملی نمی‌‌‌دانند و بسیار اتفاق افتاده کتابی که چاپ شده اما در مخزن کتابخانه ملی موجود نیست.

کرمی با بیان این‌که به عنوان مثال کتاب‌‌های مجموعه مقالات در هر حوزه‌‌ای آثار مرجع و مهمی به حساب می‌آیند، می‌گوید: به عنوان مثال اتفاق افتاده که چهار تا پنج سال از انتشار یک کتاب گذشته و ناشر آن را تحویل کتابخانه ملی نداده است و این اتفاق به ویژه در حوزه کتاب‌های مجموعه مقالات مشهود است.

الزام ناشران به تحویل کتاب بعد از صدور فیپا
این دانشجوی ارشد حقوق کیفری با بیان این‌که وجود کتاب‌های چاپ جدید به ویژه در رشته‌‌های حقوق و معماری و به طور کلی علمی بیش از پیش دراین کتابخانه احساس می‌شود، معتقد است: کتاب‌های چاپ گذشته این رشته‌ها در کتابخانه ملی زیاد است اما وجود آثار چاپ جدید به ویژه مربوط به سال‌های 90 و 91 کمتر موجود است و همین دغدغه در رشته‌های دیگر نیز احساس می‌شود.

وی با اشاره به این که سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به عنوان پایگاه و محل ارجاع مخاطبان در سراسر کشور می‌گوید: بسیاری از مخاطبان این سازمان از شهرستان‌های گوناگون به کتابخانه ملی مراجعه می‌کنند و پیدا نکردن کتاب در این کتابخانه آسیب بزرگی به جامعه مخاطبان کشور وارد می‌کند.

ضمانت اجرایی برای تحویل کتاب به کتابخانه ملی براي غنی‌ساختن آرشیو است
کرمی با بیان این‌که بسیاری از ناشران باید تعهد اخلاقی داشته باشند تا کتاب را به کتابخانه ملی تحویل دهند، می‌گوید: تعهد و شرط صدور فیپا به شرط داشتن ضمانت اجرایی در تحویل کتاب در نوبت‌‌های متعدد، آرشیو کاملی در کتابخانه ملی ایجاد می‌کند.

وی می‌افزاید: بسیاری از ناشران کتاب‌ها را با قیمت و شمارگان بالا منتشر می‌کنند و دغدغه‌‌ای برای تامین منابع محققان و متخصصان حوزه‌های گوناگون در کتابخانه ملی ندارند اما تعهد اخلاقی و الزام تحویل کتاب از سوی ناشران به کتابخانه ملی می‌تواند کتاب‌های چاپ جدید در حوزه‌های گوناگون را وارد مخزن کتابخانه ملی کند.

این دانشجوی ارشد حقوق کیفری با بیان این‌که بسیاری از کتاب‌های چاپ اول سال 90، 91 و حتی 92 با وجود دریافت فیپا در مخزن کتابخانه ملی موجود نبوده، می‌گوید: کتاب‌های چند جلدی بوده که فقط یک نسخه موجود بوده و یا اثری تک نسخه‌ای که قابل امانت نبوده است و یا کتابی پرفروش در حوزه حقوق کیفری چاپ سال 92 بود که در مخزن وجود نداشت. 

مشکل دسترسی به کتابخانه ملی و وسایل حمل و نقل عمومی
سکینه منطقی بزرگ، دانشجوی کارشناسی ارشد منطق دانشگاه علامه طباطبایی تهران که اکنون در حال نوشتن پایان نامه خود است،می‌گوید: استفاده از ون‌هایی که افراد را از خروجی حقانی به سمت کتابخانه ملی منتقل می کنند زیاد است و این روند در تعطیلات به دلیل حضور نداشتن این وسایل تشدید می‌شود.

وی با بیان این‌که به دلیل دوری مسیر و دسترسی نامناسب مجبور به استفاده از کتابخانه‌های دیگر می‌شوم، می‌افزاید: از سال 1385 عضو کتابخانه ملی شدم و در این چند ماه اخیر بیشتر از فضای سازمان اسناد و کتابخانه ملی استفاده کردم.