به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، همایش «گردهمایی بزرگ باستانشناسان ایران» به همت انجمن علمی دانشجویان باستانشناسی دانشگاه تهران با حضور صادق ملک‌شهمیرزادی، باستانشناس پیشکسوت و نویسنده کتاب‌های «اطلس باستانشناسی ایران» و «بین‌النهرین در دوران پیش از تاریخ»، مهدی رهبر، نویسنده کتاب «سومین فصل کاوش‌های باستانشناسی خورهه» و محمود موسوی، باستانشناس (باستانشناسان نسل اول)، حمید خطیب‌شهیدی، استاد دانشگاه تربیت مدرس و عضو گروه واژه‌گزینی باستانشناسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، حمیده چوبک از اعضای پژوهشکده باستانشناسی و مترجم کتاب «سفال ایران در دوران اشکانی»، آرمان شیشه‌گر، باستانشناس و مترجم کتاب «شیشه ایران» و ناصر نوروززاده‌چگینی (باستانشناسان نسل دوم)، حامد وحدتی‌نسب، نویسنده و استادیار دانشگاه تربیت مدرس، کوروش روستایی مترجم کتاب «کاوش‌های تپه حصار مغان»، عباس مقدم و عمران گاراژیان (باستانشناسان نسل سوم) شنبه (27 مهرماه) در تالار فردوسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزار شد.

خطیب‌شهیدی در این همایش به ریشه‌یابی مشکلات و اختلافات باستانشناسی ایران پرداخت و گفت: همزمان با تغییراتی که در واحدهای درسی رشته باستانشناسی ایجاد شد، تغییراتی هم در تشکیلات اداری باستانشناسی ایران رخ داد که در کل اتفاق خوب و تاثیرگذاری بود. من جزو کسانی هستم که تجربه کار در مرکز باستانشناسی ایران را  پیش و پس از انقلاب داشتم بنابراین تغییرات را در هر دو جا شاهد بودم. چیزی که آن‌ زمان توجهم را جلب کرد و هنوز هم آفت باستانشناسی ایران است اختلاف با دیگر باستانشناسان است. 

این باستانشناس ادامه داد: اگر به گذشته بازگردیم می‌توانیم ریشه این اختلافات را در علم و تجربه ببینیم. در دوران دانشجویی در جریان آخرین تالیف‌ها و پژوهش‌ها بودم و وقتی به استخدام مرکز باستانشناسی ایران در آمدم تجربه‌های بسیار گرانبهایی به دست آوردم زیرا در یک‌سال تعداد ماموریت‌هایی که باید می‌رفتیم سه یا چهار کاوش با مشهورترین باستانشناسان ایرانی بود اما در چهار سال تحصیلی تنها یک بار می‌توانستیم به کاوش بپردازیم و من در این چهار سال تنها یک‌‌بار به تپه زاغه دشت قزوین رفتم!

استاد دانشگاه تربیت مدرس افزود: اگر بخواهیم این ماجراها را آسیب‌شناسی کنیم، متوجه می‌شویم بعضی از ما در همان تجربه مانده‌ایم یعنی مرتب به حفاری می‌رفتیم ولی مطالعه‌ای نداشتیم و در عمق جریان‌ها قرار نمی‌گرفتیم. بنابراین ریشه اختلافات از آن‌جا نشات می‌گرفت که افراد باتجربه، دانشجویی را که تجربه کار میدانی نداشت، نمی‌پذیرفت.  زمانی‌ دانشگاه تهران تنها متولی تربیت باستانشناس محسوب می‌شد اما از سال 1374 اتفاق دیگری افتاد و آن اپیدمی پدید آمدن رشته‌های باستانشناسی در اقصی نقاط کشور بود.
 
عضو گروه واژه‌گزینی باستانشناسی فرهنگستان زبان و ادب تاکید کرد: من به‌عنوان یک معلم معتقدم که این اختلاف هنوز هم وجود دارد و هنوز هم باستانشناسی از آن آسیب می‌بیند. زمانی‌که در دوره کارشناسی تدریس می‌کردم متوجه این موضوع شدم که دانشجوی ترم اول این رشته اگر تنها از جلو موزه ایران باستان گذشته است نسبت به دانشجویی که هنوز این موزه را از نزدیک ندیده احساس برتری می‌کند یا اگر فقط یک مجله باستانشناسی را ورق زده نسبت به بقیه همکلاسی‌هایش احساس برتری می‌کند و این تداوم رفتار همان اختلافات علم و تجربه را نشان می‌دهد.
 
خطیب‌شهیدی در ادامه به حضور هیات‌های باستانشناسی خارجی در ایران اشاره کرد و گفت: مساله‌ای که در این‌جا می‌خواهم به آن بپردازم فعالیت باستانشناسان خارجی در ایران است. پیش از انقلاب باستانشناسان بسیاری در ایران فعالیت می‌کردند. امیدوارم با تحولاتی که اخیرا در کشور صورت گرفته دوباره شروع کار هیات‌های مشترک شکل بگیرد و همه باستانشناسان بتوانیم خوبی‌ها و بدی‌های این هیات‌ها را در نظر بگیریم. باید دید فعالیت آن‌ها به نفع باستانشناسان ایرانی هست یا خیر. باید دید وقتی این هیات‌ها وارد کشور می‌شوند ما چند باستانشناس ایرانی داریم که بتواند با یک باستانشناس خارجی که استاد دانشگاه است و تجربه بسیاری دارد همراه شود، به زبان خودش با او صحبت کند، هم در تصمیم‌گیری‌های حفاری شرکت کند و به‌ویژه در پایان کار و زمان نوشتن گزارش و چاپ نتایج آن حفاری در نشریه‌ها مشارکت داشته باشد. 

تعامل سازمان میراث فرهنگی و دانشکده‌های باستانشناسی
حمیده چوبک، عضو پژوهشکده باستانشناسی نیز در این نشست ضمن بیان خاطره‌هایی از دوران تحصیل در دانشگاه تهران، اظهار کرد: موضوعی که در این‌جا می‌خواهم به آن بپردازم راهکارها و راهبردهای باستانشناسی کشور است. تدوین منشور ملی باستانشناسی، لزوم وفاق و هم‌اندیشی بین دانشگاه و سازمان میراث فرهنگی، بازنگری چارچوب و اهداف پژوهش‌های باستانشناسی ملی - علمی روشمند، برگزاری کارگاه‌های پژوهشی - آموزشی و بازنگری مواد درسی و شیوه آموزشی برخی از این راهکارهاست که می‌توان به آن اشاره کرد. 

مترجم کتاب «سفال ایران در دوران اشکانی» راهکارهایی را برای بهبود وضعیت باستانشناسی کشور ارایه کرد و گفت: باید روابط میان سازمان میراث فرهنگی و دانشگاه‌ها را مستحکم‌تر کرد و با این هدف نیازمند کارگاه‌های آموزشی مشترک هستیم تا هم دانشجویان این رشته و هم پژوهشگران سازمان بتوانند با هم تعامل داشته باشند و یافته‌های خود را در اختیار یکدیگر قرار دهند. 

چوبک با اشاره به آسیب‌ها و مشکلات باستانشناسی ایران اظهار کرد: نگاه پیمانکاری به پژوهش‌های باستانشناسی، خودباوری بیش از اندازه، نبود طرح جامع باستانشناسی کشوری، عدم هماهنگی بین دستگاه‌ها و نبود احترام و ادبیات محترمانه در جامعه باستانشناسی برخی از آسیب‌های باستانشناسی ایران است که با همدلی و همکاری دانشگاه‌ها و سازمان میراث فرهنگی، شناخت نقاط ضعف و قوت و همچنین تهدیدها و فرصت‌های پیشروی باستانشناسی تا حدودی قابل برطرف شدن است. 

روز جهانی باستانشناسی نمادی است از وظایف باستانشناسان
ناصر نوروززاده‌چگینی نیز در این نشست با بیان دستاوردهای باستانشناسی گفت: ما به‌عنوان یک باستانشناس برای این‌که بتوانیم آینده را بسازیم نیازمندیم با نیاکان خود انس بگیریم و از آن‌ها راه و رسم زندگی کردن را بیاموزیم. ما باستانشناس می‌شویم تا به گذشته سفر کنیم و با نیاکانمان و بقایای مادی آن‌ها ارتباط برقرار کنیم. این روز نمادی است از وظایف باستانشناسان. اگر در انجام این وظایف کوتاهی شده است باید آن‌ها را جبران کنیم. 

این باستانشناس افزود: ما باید از امکانات به‌درستی استفاده کنیم با چالش‌ها و تهدیدهای پیش‌روی خود روبه‌رو شویم و عاقلانه راه آینده را بسازیم. ما باید در بین اجتماع فرهنگی و علمی ایران جای بیشتری باز کنیم. امروزه تعداد کثیری باستانشناس در جامعه وجود دارد که باید از این مزیت برای نقش اجتماعی و تاثیرگذاری در تصمیم‌سازی‌های کلان بهره ببریم. ما باید باستانشناسی را به‌عنوان رشته‌ای که می‌تواند ماندن و نماندن ما را در آینده به‌عنوان یک انسان تعریف و تفسیر کند، نگاه کنیم و مردم را به ساختن آینده امیدوار کرده و به آن‌ها بگوییم دانستن گذشته و اطلاع از آن اصل رفتن به آینده است.

در نشست اول «گردهمایی بزرگ باستانشناسان ایران»، صادق ملک‌شهمیرزادی، محمود موسوی و مهدی رهبر، باستانشناسان پیشکسوت ایرانی به بیان خاطره‌هایی از افتتاح رشته باستانشناسی دانشگاه تهران و حفاری‌های دوران دانشجویی پرداختند.