گزارشی به مناسبت فرا رسیدن هفته تربیت اسلامی
نگرش ویژه مولفان مسلمان به مقوله تربیت از نگاه برترین دین
امروز(دوشنبه) آغاز هفته تربیت اسلامی(13 تا 19 آبانماه) است، موضوعی خطیر که تاکنون آثار متعددی درباره آن نوشته و منتشر شدهاند و مولفان مسلمان توجه ویژهای به این مقوله دارند./
در میان کتابهای دینی و فلسفی کشورمان آثار متعدد و متنوعی وجود دارند که برخی از آنها به طور مستقیم و برخی دیگر به طور غیرمستقیم به مقوله تربیت از نگاه دین مبین اسلام پرداختهاند. از جمله این آثار میتوان به کتاب «تعلیم و تربیت در اسلام» نوشته استاد شهید مرتضی مطهری اشاره کرد. وی در این کتاب به تشریح مقوله تربیت و تعلیم از دریچه اسلام میپردازد و نظریات گوناگون این حوزه را بررسی میکند.
استاد مطهری در بخشی از این کتاب اینگونه نوشتهاست:«بحث ما دربارهی تعلیم و تربیت در اسلام است. تعلیم و تربیت بحث ساختن افراد است. یک مکتب که دارای هدف مشخص است باید یک سیستم خاص آموزشی داشته باشد. مکتبی که می خواهد در مردم طرح های خاص اخلاقی اقتصادی و سیاسی را پیاده کند برای انسانها می خواهد اعم از جامعه یا فرد که در مورد همین باید بحث شود. اگر هدف جامعه باشد افراد باید این طرح ها را یاد بگیرند و در جامعه پیاده کنند. در اسلام هم اصالت فرد محفوظ است و هم اصالت اجتماع. یعنی اینکه یا باید افراد تربیت کرد برای جامعه یا اینکه برای خودشان در حیطهی فردی و یا اینکه خود مقدمه ای باشند برای اهداف اجتماعی. در اینجا باید با اصول تعلیم و تربیت اسلامی آشنا شویم که چقدر مساله ی تربیت مورد اهمیت قرار گرفته است. باید ببینیم که علم از نظر اسلام چیست؟ اسلام چه نوع تربیت و آموزشی را قبول دارد؟...»
به تازگی نیز کتاب «نگاهی دوباره به تربیت اسلامی» اثر دکتر خسرو باقری از سوی نشر مدرسه تجدید چاپ شده که اثری خواندنی است. این کتاب، پیشتر در دو جلد به بازار آمده بود اما در چاپ دوم به صورت یک دوره دوجلدی منتشر شدهاست.
دکتر باقری در بخشی از این کتاب مینویسد:«مكتب دیگر، مكتب تكلیف است. میگوید اساسا اگر انسان كاری ناشی از احساسات انجام دهد - ولو احساسات نوع دوستانه - كار او به فعل طبیعی باز میگردد. فعل طبیعی تعریفش این است كه انسان كاری را از روی غریزه انجام دهد خواه غریزه فردی و خواه غریزه جمعی. فعل اخلاقی آن است كه از همه اینگونه اغراض منزه و ناشی از احساس تكلیف باشد، یعنی شخص هرچه وجدان و وظیفه و تكلیف اقتضاء میكند انجام دهد و هیچ غایت و هدفی از كار خود جز انجام تكلیف نداشته باشد. حال اگر بپرسیم تكلیف كجاست ؟ میگوید خدا انسان را با یك وجدان آفریده كه آن غیر از احساسات نوع دوستانه است. وجدان یك احساس مقدسی است در درون انسان كه به انسان فرمان میدهد، و فعل اخلاقی آن است كه از وجدان سرچشمه بگیرد. وجدان در مكتب كانت تعریف شده. او برای وجدان انسان ارزش فوق العادهای قائل است و معتقد است كه انسان یك وجدان بسیار اصیل اخلاقی دارد. او درباره اطاعت از وجدان همان حرف را میزند كه اهل ایمان در مسئله اخلاص نسبت به باریتعالی میزنند كه بنده مخلص آنست كه امر خدا را اطاعت كند نه برای وصول به نعمتهای خدا و نه برای ترس از عقاب خدا، بلكه چون او امر كرده اطاعت كند ولو اینكه بداند اگر انجام دهد بهشتی در كار نیست و اگر انجام ندهد جهنمی در كار نیست. این هم نظری است. ما این وجدان را نفی نمیكنیم ولی میگوئیم كه این وجدان در این حد، امر صد درصد تایید شدهای از نظر علمی نیست. البته در اسلام این امر تعریف شده كه یك وجدان اخلاقی در انسان هست ، ولی نه به عنوان یك اصل مسلم كه نتوان در آن خدشه وارد كرد، و نه با آن قوه و قدرتی كه كانت میگوید كه در روح و باطن هر كس چنین قوه و نیرویی با این صراحت وجود دارد. این نظریه، نظریه خوبی است و همین كه میبینیم در قرآن از " نفس لوامه " و مطالب دیگری از قبیل " « فالهمها فجورها و تقویها »" یاد شده است نشان میدهد كه از نظر قرآن نسبت به كار بد و خوب اصالتی در انسان هست، یعنی وقتی انسان كار بدی انجام میدهد از درونش خودش را ملامت میكند، و معلوم میشود كه چیزی هست كه فرمان به خوبی و ترك بدی میدهد و به سبب انجام فعل بد، انسان را مورد ملامت قرار میدهد، و در مقابل، وقتی كه انسان كار خوب انجام میدهد، راضی میشود و به نوعی انسان را تحسین میكند.»
به مناسبت هفته تربیت اسلامی(13 تا 19 آبان) برخی از آثار حوزه تربیت اسلامی به این شرح معرفی میشوند:
آئین فرزند پروری، اثر محسن طالعینیا، نشر چاپ حاتم ،باختران، 1345
آداب معاشرت در اسلام، اثر محمد حسین الجلالی، نشر سازمان تبلیغات اسلامی ،تهران، چاپ اول، 1372
اخلاق و تربیت اسلامی، اثر محمد حسن آموزگار، نشر انجمن اولیاء و مربیان، تهران، چاپ اول، 1372
اصول و روشهای تربیت در اسلام، اثر سید احمد احمدی، نشر جهاد دانشگاهی ،اراك، چاپ دوم، 1368
اصول و فلسفه تعلیم و تربیت، اثر علی شریعتمداری، نشر امیركبیر ،تهران، 1366
انسان صالح در تربیت اسلامی، اثر حسین رزمجو، نشر شركت سهامی انتشار ،مشهد، 1353
پرورش مذهبی و اخلاقی كودكان، اثر علی قائمی، نشر امیری ،تهران، چاپ اول، 1363
تربیت از دیدگاه اسلام، اثر محمدحسن آموزگار، نشر انجمن اولیای ومربیان،تهران، چاپ اول، 1367
تربیت بر اساس تقوی، اثر یوسف رضائی، نشر رسالت قلم ،تهران، چاپ اول، 1398 هجری قمری
تربیت و اخلاق، اثر شكرالله جهان میهن، هاد نشر، چاپ اول، 1370
تعلیم و تربیت اسلامی، اثر وزارت آموزش و پرورش، نشر وزارت آموزش و پرورش ،قـم، چاپ اول، 1369
خانواده و مسائل نوجوان و جوان ج 1، اثر علی قائمی، نشر شفق ،قـم، چاپ اول، 1361
مباحثی چند پیرامون تعلیم و تربیت، اثر سیدعلی اكبرحسینی، نشر دفتر نشرفرهنگ اسلامی، تهران، 1364
مبانی اخلاق و تربیت اسلامی، اثر محمدعلی سادات، نشر هدی، تهران، 1360
مبانی تعلیم و تربیت اسلامی، اثر سیدعلی اكبر حسینی، نشر دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1364
مبانی تعلیم و تربیت انسان در قرآن، اثر رضا فرهادیان، نشر الهادی، قـم، چاپ اول، 1372
نقش اسوه ها در تبلیغ و تربیت، اثر مصطفی عباسی مقدم، سازمان تبلیغات اسلامی ،تهران، چاپ اول، 1371
آئین تربیت، اثر ابراهیم امینی، شر اسلامی ، تهران، 1359
تاریخ اندیشههای تربیتی، اثر فردریك مایر، نشر سمت، قـم، چاپ اول، 1374
تربیت از دیدگاه اسلام اثر احمد بهشتی، نشر پیام ،قـم، چاپ اول
تربیت برای دین، اثر رجبعلی مظلومی، نشر بنیاد شهید، تهران، 1365
تربیت فرزند، اثر حقجو غرویان، نشر الزهرا(س)، قـم، چاپ هفتم، 1369
تعلیم و تربیت اسلامی، اثر محمدتقی جعفری و علی شریعتمداری، نشر امید، قـم، چاپ اول، 1360
چهل گفتار، اثر عیسی صدیق، نشر كتابفروشی دهخدا، تهران، چاپ اول، 1352
راهنمای پدران و مادران، اثر محمدعلی سعادت، نشر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چاپ اول، 1371
سمینار مذهبی كودكان و نوجوانان، اثر گروهی ازنویسندگان، نشر دارالتبلیغ اسلامی، قـم
كلیدهای تربیتی و تعلیمی، رجبعلی مظلومی، نشر كانون پرورش فكری، تهران، چاپ اول، 1364
گامی در مسیر تربیت اسلامی، اثر رجبعلی مظلومی، نشر آفاق و كوكب، تهران، چاپ دوم، 1362
نحوه رفتار والدین با فرزندان، اثر یدالله جهانگرد، نشر انجمن اولیاء و مربیان، تهران، چاپ اول، 1372
نسل نوخاسته، اثر احمد بهشتی، نشر دارالتبلیغ اسلامی ،قـم، 1350
نظر شما