به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، همایش روز جهانی فلسفه با عنوان «فلسفه و شناخت طبیعت» امروز (27 آبان) در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با حضور استادان برجسته فلسفه برگزار شد. در بخشی از این مراسم از کتاب «تاریخ مفهومی فلسفه سیاسی اسلامی» به کوشش علی اکبر علیخانی و همکاران رونمایی شد.

علیخانی در بخشی از این مراسم درباره چگونگی تدوین کتاب «تاریخ مفهومی فلسفه سیاسی اسلامی» گفت: این پژوهش کلان و ملی به همت موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران انجام شد و یک گروه 120 نفره برای تدوین کتاب مشغول فعالیت بودند.

وی با بیان این که فلسفه باید پایه و اساس علوم انسانی باشد، گفت: هر علمی بدون فلسفه فاقد عمق است و فلسفه باید بتواند نقش خود را در سایر علوم ایفا کند. ایفای نقش فلسفه در سایر علوم نیز به این بستگی دارد که ارتباط سازمان یافته‌ای با سایر علوم مانند جامعه‌شناسی، زبان‌شناسی و علوم تربیتی داشته باشد.

وی تاکید کرد: فلسفه باید از «خود مساله‌پردازی» به «دیگر مساله‌پردازی» منجر شود به این معنی که فلسفه باید تلاش کند  به سایر علوم عمق بخشد و برای حل مسایل آن‌ها کمک کند. فلسفه برای این که بتواند روی علوم دیگر تأثیرگذار باشد باید بتواند با سایر علوم پیوند بخورد.

علیخانی اظهار کرد: فلسفه برای این که بتواند در رشته‌های مختلف علمی و همچنین در جامعه کاربرد داشته باشد باید به حل مسایل دیگر علوم کمک کند. 

این مدرس دانشگاه با بیان این که کتاب «تاریخ مفهومی فلسفه سیاسی اسلامی» می‌کوشد به سیاست و بنیان‌های آن عمق بدهد، گفت: هدف از تدوین کتاب این بود که کارایی علم سیاست را افزایش دهد.

علیخانی با مطرح کردن سه رویکرد اصلی در این کتاب، گفت: در این اثر سه رویکرد اساسی مطرح شده است؛ نخست این که در گذشته تمدنی خود چه دغدغه‌ها و مسایلی داشتیم و سپس این که در پاسخ به این دغدغه‌ها چه نظریه‌هایی تولید شده است. در پایان هم این که تا چه حد دارایی علمی و معنوی امروز ما به حل مسایل جامعه کمک می‌کند.

وی با بیان این که «این طرح ملی و کلان مفهوم محور بوده و نه فیلسوف محور» تاکید کرد: این مفاهیم از متون مختلف استخراج شده است. 320 مفهوم اساسی در تاریخ فلسفه سیاسی اسلامی در این کتاب بررسی شده و هریک در قالب یک طرح کوچک 30 صفحه‌ای شرح داده شده است.

این مدرس فلسفه با اشاره به این که «در این طرح کیفیت مطرح بوده است، نه کمیت» یادآور شد: مفاهیم از نگاه 75 فیلسوف در این کتاب بررسی شده‌اند.
 
جنگ جهانی و پاسخ فلسفی
در بخش دیگری از مراسم دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی، استاد دانشگاه تهران، طی سخنانی گفت: تکنیک با سرعت همراه است اما حوصله بشر امروز کم شده است. دنیای تکنیک دنیای سرعت است، قمر مصنوعی و فضاپیماها و ... را با سرعت حیوانات و انسان ها مقایسه کنید و ببینید که چقدر با هم فاصله دارند.

وی با بیان این‌که «به همین اندازه که سرعت مصنوعات بشر بالا رفته، حوصله بشر کم شده است» افزود: بشر در دوران‌های گذشته ساعت‌ها وقت را صرف می‌کرد تا غذا درست کند اما امروزه با فست فودها، سریع غذا درست می‌کنند. جوان امروزی از موضوعی ناراحت است و سؤالی دارد اما جواب فوری می‌خواهد. همانند فست فود از ما جواب می‌خواهد تا مشکلش حل شود.

دینانی با اشاره به این که «دنیای امروز، علوم فست فودی می‌خواهد» افزود: این گونه نمی توان علم تولید کرد. جوان امروز کار دارد و حوصله ندارد. فقط سوال می‌کند و می‌خواهد جواب بشنود و برود و اصلا فرصت فکر کردن ندارد.

وی با بیان این‌که نمی‌توان از تکنولوژی انتقاد کرد، افزود: با انتقاد از تکنولوژی مشکلی حل نمی‌شود بلکه باید با شناخت آن به گونه‌ای با این پدیده کنار بیاییم. 

این چهره ماندگار فلسفه با اشاره به این که دو جنگ جهانی نشان داد که تکنولوژی، تکنیک و اسلحه می تواند خطرناک باشد، یادآور شد: این دو جنگ جهانی سند محکمی برای نشان دادن مضرات تکنولوژی است. خدا نکند جنگ سوم جهانی به وجود بیاید چون یقینا به نابودی بشر منتهی می‌شود. این خطرات از تکنولوژی وجود دارد اما وجود این راه مقابله با تکنولوژی، رها کردن و ناسزا گفتن به آن نیست.

وی با اشاره به این‌که «شما منتظر شنیدن جوابی از من درباره این معضل هستید» اظهار کرد: کار فلسفه طرح سوال است و باید اندیشمندان در این باره فکر کنند و راهی را بیابند. همه اندیشمندان شرق و غرب باید بنشینند فکر کنند و راهی را بیابند. اگر جوابی به این سوال بدهم، مسلماً خام است و باید پخته شود.

این استاد فلسفه با بیان این‌که رأفت بشری پیشرفت نکرده است، گفت: اخلاق را باید متناسب با تکنولوژی گسترش داد که البته کاری سخت است. همان‌طور که فراگیر کردن اخلاق و گسترش محبت انسانی سخت است. 

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر خسروپناه، مدرس دانشگاه تهران نیز در بخش دیگری از این مراسم به بیان ضرورت پرداختن به نسبت فلسفه و شناخت طبیعت پرداخت و گفت: وقتی از فلسفه سخن به میان می‌آید، مقصود هستی‌شناسی است. فلسفه طبیعت نیز یکی از فلسفه‌های خاص و مضاف است که درباره هستی‌شناسی طبیعت و چگونگی تعامل انسان با آن سخن می‌گوید.

رییس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با بیان این‌که نخستین پرسش فلسفی، چیستی طبیعت است و این که حقیقت طبیعت چیست، افزود: مقصود از طبیعت موجود زمانی، مکانی، مادی و محسوس مشاهده‌پذیر با چشم طبیعی و ابزاری است. این حقیقت هم به دو دسته موجود بی‌جان و جاندار تقسیم می‌شود.

این استاد فلسفه با بیان این‌که فیلسوفان الهی، نفس را منشأ حیات دانسته‌اند، اظهار کرد: افلاطون نفس را مبدأ و منشأ حیات و حرکت جسم معرفی کرد و ارسطو نیز نفس را کمال اول برای جسم طبیعی آلی (دارای اندام) دانست. همچنین ابن سینا نفس را نیروی بر جسم معرفی می‌کند که منشأ صدور کارهای گوناگون می‌شود که یکنواخت و غیرارادی نیستند. ملاصدرا نیز نفس را جوهر مجردی می‌داند که ذاتاً از ماده مجرد است و در مقام فعل به ماده تعلق دارد.

رییس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران همچنین گفت: فلسفه با طبیعت در مقام عمل ارتباط دارد و چگونگی تعامل انسان با طبیعت که در حوزه صنعت و سلامت مطرح می‌شود پیش از آن که بحثی اخلاقی و حقوقی باشد، بحثی فلسفی است.

خسروپناه با طرح پرسش فلسفی مرتبط با تعامل انسان با طبیعت یادآور شد: اگر علوم پزشکی را مجموعه مسایلی بدانیم که با روش تجربی و آزمایشگاهی به کشف بیماری‌های انسان و درمان آن‌ها می‌پردازد، توجه به مبانی فلسفی حاکم بر روش‌شناسی علوم پزشکی، دنیای دیگری را به روی ما باز می‌کند.

وی ادامه داد: بخشی از این مبانی آن است که آیا موجودات جهان را باید به خیر و شر دسته‌بندی کرد و موجودات شر را برای حفظ انسان از بین برد یا این که همه موجودات منشأ خیر هستند. 

خسرو پناه در پایان سخنانش گفت: فلسفه اسلامی شر مطلق بر جهان را نمی‌پذیرد و نگرش خاصی به تعامل با موجودات طبیعی جهان دارد.