حجت‌الاسلام و المسلمین فاضلی ‌هیدجی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، اظهار کرد: در زمان حیات هشتمین پیشوای شیعیان به دلیل گسترش علوم یونان در عالم اسلام و رواج شبهات کلامی، از سوی بزرگان سایر ادیان محافل کلامی و فلسفی زیادی برگزار می‌شد. در همین زمان حضور امام رضا(ع) در دربار مأمون فرصت مهمی را برای مکتب تشیع ایجاد کرد تا ایشان حقیقت‌‌طلبی شیعه را در فضای فرهنگی سیاسی آن روزگار دوباره مطرح کنند.

وی با بیان این‌که شیعه در عصر امام رضا(ع) در عرصه علم و دین چهره‌ای جهانی کسب کرد، گفت: ولایتعهدی و حضور امام (ع) در مشهد منجر شد تا قرن‌های متمادی مشهد کانونی برای نشر و گسترش شیعه باشد و علم امام(ع) به همه افراد از جمله دانشمندان سایر ادیان اثبات و منتقل شد. 

این محقق و نویسنده حوزه دین بیان کرد: اهل‌بیت (ع) از زمان هارون با محدودیت‌های سیاسی زیادی مواجه بودند و این محدودیت‌های سیاسی فعالیت‌های امامان شیعه را تحت‌الشعاع خود قرار می‌داد. در همین فضای تاریک سیاسی، امام رضا(ع) به عنوان ولیعهد مأمون خلیفه عباسی، در یک فضای باز سیاسی حضور داشتند.

‌فاضلی‌هیدجی یادآور شد: یکی از فرصت‌هایی که در اختیار امام رضا(ع) قرار گرفت، مناظرات علمی و بیان موضوعات علمی در جمع دانشمندان عصر خود بود. امام(ع) در این فضای علمی تلاش کردند تا تصویر درستی را از مباحث دینی و سیاسی اسلام برای افراد آن زمان ارایه کنند.

وی در پاسخ به این سوال که مناظره‌های امام رضا(ع) با دانشمندان سایر ادیان به چه موضوعاتی اختصاص داشت، گفت: هدف مأمون از برگزاری مناظرات این بود که مقام و جایگاه علمی امام رضا(ع) را زیر سوال ببرد. به همین دلیل هم موضوعاتی جدلی و جنجال برانگیز در مناظرات مطرح می‌شد و همگان گمان می‌کردند امام(ع) در پاسخگویی به این سوالات ناتوان خواهند ماند. از بین این موضوعات می‌توان به چالش‌های بین اهل تسنن و شیعیان و مناظرات درباره شرک، اسلام و سایر ادیان اشاره کرد.

فاضلی‌هیدجی با بیان این‌که مأمون از انتخاب امام رضا(ع) به عنوان ولیعهد سه هدف اصلی را دنبال می‌کرد، عنوان کرد: هدف نخست این بود که علویان و خلافت عباسیان را مشروع بدانند و آن را بپذیرند. هدف دوم این‌که امام(ع) تحت نظر و تدابیر شدید امنیتی و سیاسی باشند تا امامت امامان شیعه که یک نهاد الهی و مستقل از حکومت‌ها بود از میان برداشته شود و در نهایت این‌که با حضور امام(ع) در مجالش حکومتی که با سطح زندگی مردم عادی فاصله زیادی داشت مقام زهد و تقدس امام (ع) را تحت‌الشعاع قرار دهند.

کارشناس رادیو معارف اظهار کرد: یکی از اقدامات مهمی که امام(ع) در زمان حیات خود انجام دادند «نقد مأمون» بود که با وجود همه تدابیر عباسیان باز هم امام(ع) در خراسان دارای جایگاه علمی و سیاسی معتبر و مهمی بودند.

وی با بیان این‌که عصر امام رضا(ع) عصر علم‌آموزی و نقل حدیث بود، اظهار کرد: خراسان در آن زمان یکی از مشهورترین مراکز علمی دنیا بود و بسیاری از دانشمندان مشهور آن زمان در خراسان زندگی می‌کردند یا اهل آن سرزمین بودند. در آن زمان افرادی با عنوان نقل حدیث در محضر امام(ع) حاضر می‌شدند تا احادیث این امام بزرگوار را نقل کنند. 

فاضلی در پاسخ به این سوال که در حوزه مکتوبات سیره امام رضا(ع) و انعکاس فعالیت‌های علمی این امام بزرگوار تا چه اندازه موفق عمل کرده‌ایم، اظهار کرد: با وجود این‌که در ایران به حوزه سیره‌نگاری ائمه و به ویژه امام رضا(ع) توجه زیادی می‌شود اما هنوز هم باید برای انعکاس فعالیت‌های علمی و مناظرات امام رضا(ع) تلاشی مضاعف انجام دهیم.