به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) پیش‌همایش حکیم طهران با موضوع «جریان‌شناسی حوزه حکمی و فلسفی تهران» امروز (18 دیماه) با حضور حجت‌الاسلام  «علی‌اکبر رشاد» رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، آیت‌الله «سیدحسن مصطفوی» استاد حکمت دانشگاه امام صادق(ع)، حجت‌الاسلام  «محمدتقی واعظی» استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس فلسفی، منوچهر صدوقی سها و جمعی از علاقه‌مندان و صاحب‌نظران در حوزه علمیه امام رضا(ع) برگزار شد.

در بخشی این مراسم حجت‌الاسلام واعظی با تاکید بر احیای حوزه فلسفی تهران گفت: امیدوارم حوزه‌های علمیه تهران به اصل‌شان که در آن افرادی مانند آقاعلی حکیم طهرانی، مرحوم شعرانی، مرحوم شاه‌آبادی و مرحوم سید عبدالحسن قزوینی ظهور پیدا کردند، برگردند.

وی ادامه داد: برای احیای این حوزه فلسفی نیز آیت‌الله سیدحسن مصطفوی باید امامت را به عهده بگیرد، زیرا در صورت توجه نکردن به این موضوع، حوزه فلسفی تهران از بین خواهد رفت. 

وی درباره مرحوم حکیم طهرانی گفت: بدون تردید وی از حکمایی است که صدر شریفشان ظرف حکمت نبود، بلکه چشمه‌سار حکمت بود. افرادی مانند حکیم طهران در رشته‌هایی مانند علوم دینی، فلسفه، فقه و اصول نوآوری‌های مختلفی داشتند و چشمه‌سار علم بودند.

به گفته واعظی، علامه طباطبایی درباره مرحوم حکیم طهرانی گفته است که «کلام آقاعلی حق است» زیرا در وجود ایشان طهارتی وجود دارد که می‌تواند دنیا را از زشتی‌ها پاک کند. بنابراین افرادی مانند وی افرادی معمولی نبودند و حکمت از درون آن‌ها می‌جوشیده‌است.

آیت‌الله مصطفوی نیز در بخش دیگری از این مراسم در سخنان خود  درباره معاد جسمانی و روحانی از دیدگاه حکیم طهرانی در آثارش، گفت: مساله معاد از زمان شیخ الرییس ابن‌سینا تاکنون وجود داشته و البته جامع‌ترین شرح را خود ابن‌سینا درباره این موضوع داشته است و تاکنون کسی نتوانسته‌است حرفی کامل‌تر از او بزند.

وی ادامه داد: آقاعلی طهرانی در یکی از آثارش فصلی را به این موضوع اختصاص داده و از نگاه ابن‌سینا مطالب متعددی را درباره معاد بیان کرده‌است. از نگاه ابن‌سینا معاد به دو بخش «معاد روحانی» و «معاد جسمانی» تقسیم می‌شود. 

عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق(ع) درباره معاد روحانی گفت: در این نوع معاد، نفس ملکاتی را کسب می‌کند که با آن‌ها محشور می‌شود.

وی افزود: ابن‌سینا معتقد است که معاد جسمانی از طریق عقل قابل اثبات نیست و تنها از آن‌جا که نبوت آن را تأیید می‌کند ما نیز آن را تصدیق می‌کنیم و راهی جز آن نداریم. پس از این نظر ابن‌سینا، عده‌ای بسیاری بر آن شدند تا از طریق عقل معاد جسمانی را ثابت کنند. محقق توسی یکی از این افراد بود.

آیت‌الله مصطفوی با اشاره به دیدگاه محقق توسی درباره معاد جسمانی گفت: در روز قیامت اجزای اصلی در نزد خداوند ظاهر می‌شوند و پس از آن فواضل نیز به آن اضافه می‌شوند. تمام بدن‌هایی که از بین می‌روند در روز معاد حاضر شده، ارواح از برزخ به آن اضافه می‌شوند. این اعتقادی است که اهل سنت نیز بر آن باورند.

وی ادامه داد: ملاصدرا با وجود زحمات بسیاری که کشید اما تنها به معاد برزخی اعتقاد داشت، در حالی که ما در قرآن آیات متفاوتی داریم که بر معاد جسمانی صحه می‌گذارند. به طور مثال، خداوند در یکی از آیات قرآن کریم از غذا و نوشیدنی نام می‌برد که پس ا زیکصد سال بدون هیچ تغییری باقی مانده‌است یا زنده کردن استخوان‌های موجودات مرده، از دیگر مصادیقی محسوب می‌شود که نشان می‌دهد معاد جسمانی قابل تصور است.

آیت‌الله مصطفوی با اشاره به مفهوم «مرکب» افزود: حکیم طهران در این باره تحقیقات متعددی کرد و در نهایت، مرکب را به دو بخش «مرکب اعتباری» و «مرکب حقیقی» تقسیم‌بندی می‌کند.

وی در تشریح مرکب اعتباری افزود: مرکب اعتباری به اموری اطلاق می‌شود که ملزم به یکدیگر می‌شوند بدون این‌که در یکدیگر تأثیری داشته باشند. به طور مثال، ساختمان یک مرکب اعتباری است اما در مرکب حقیقی اجزا دور هم جمع می‌شوند و در یکدیگر فعل و انفعال می‌کنند. در نتیجه این فعل و انفعالات، مزاج درست می‌شود و در نهایت از طرف جانِ‌ جهان صورت به آن افزوده و موجودی خلق می‌شود.

وی ادامه داد: انسان یک مرکب حقیقی است که در ابتدا اجزای آن در یکدیگر فعل و انفعال انجام می‌دهند و در اثر آن مزاج حاصل و در نهایت، نفس ظاهر می‌شود. این نفس در بدن تغییر می‌کند و روی اجزای بدن اثر می‌گذارد و وقتی که نفس از بدن جدا می‌شود اجزا به دلیل کششی که به آن پیدا کرده‌اند می‌خواهند خود را به او برسانند و به کمال برسند.

به گفته وی، به همین دلیل است که جسم بزرگانی مانند شیخ صدوق یا بسیاری از شهدای دیگر پس از مرگ همچنان تازه باقی مانده‌اند. این نشان‌دهنده اثری است که نفس آن‌ها روی بدن گذاشته و آن قدر این اثر قوی بوده که جسم متلاشی نشده‌است.

آیت‌الله مصطفوی در پایان سخنانش تاکید کرد: مبانی فلسفی معاد جسمانی ‌چنان قوی است که در آن نمی‌توان تردیدی به وجود آورد و باید در نظر داشت که هر یک از کارهای خوب و بد ما بر روح ما تاثیر می‌گذارد و به ملکات تبدیل شده و همواره همراه ماست.

تدریس موسیقی نظری در حوزه فلسفی تهران 
منوچهر صدوقی‌سها در بخش دیگری از این مراسم سخنرانی خود را به موضوع مکتب فلسفی تهران اختصاص داد و گفت: ابتدا باید بگویم استفاده از واژه مکتب که اکنون از سوی صاحب‌نظران مختلف رواج پیدا کرده برای این موضوع واژه غلطی است، زیرا در حوزه فلسفی تهران مکاتب متعددی وجود داشته‌اند. بنابراین من از مکتب فلسفی تهران با عنوان حوزه فلسفی یاد می‌کنم.

وی ادامه داد: یکی از موضوعاتی که درباره آن مسامحه صورت گرفته، این است که برخی مطرح می‌کنند حکمای اصفهان به تهران مهاجرت می‌کنند و حوزه فلسفی تهران را تشکیل می‌دهند و در واقع حوزه اصفهان سقوط می‌کند. این مطلب درست نیست و اگرچه حکمایی از اصفهان به تهران می‌آیند اما مکتب فلسفی اصفهان همچنان ادامه پیدا می‌کند.

به گفته این استاد دانشگاه، از ویژگی‌های مثبت حوزه فلسفی تهران این است که حکمای مختلفی را از شهرهای مختلف ایران به خود جذب می‌کنند. به طور مثال، از سبزوار میرزا حسین سبزواری به تهران می‌آید و همچنین حکمایی از شیراز و نجف نیز به حوزه فلسفی تهران مهاجرت می‌کنند. 

وی یادآور شد: در آن زمان که حوزه علمیه نجف اشرف از اعتبار بالایی برخوردار بود، دو برادر با نام‌های شیخ عبدالکریم و شیخ محمدجواد جزایری از نجف به تهران می‌آیند و این نشان‌دهنده اهمیت این حوزه است، زیرا حوزه معقولی قم و نجف از اتباع حوزه عقلانی تهران هستند.

صدوقی‌سها در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به آشنایی ایرانیان با فلسفه غربی در حوزه فلسفی تهران گفت: این حوزه مبدا آشنایی ایرانیان با فلسفه غربی بوده‌است. همچنین جامعیت این حوزه از دیگر ویژگی‌های برجسته آن محسوب می‌شود، به گونه‌ای که حکمت مشا، حکمت اشراق، کلام، عرفان، ریاضی و... در آن مشاهده شده‌است. حتی موسیقی نظری نیز در حوزه تهران تدریس می‌شده و این نشان‌دهنده جامعیت این حوزه بوده‌است.

وی افزود: در هیچ جای جهان، سنتی فلسفی را پیدا نمی‌کنید که مباحث آن به صورت سینه به سینه نقل شده‌باشد. این سنت هنوز در ایران رواج دارد و سلسله حکمای ما به صورت زنجیره‌وار به صدرالمتالهین، خواجه نصیر، شیخ الرئیس و فارابی می‌رسند.

این مدرس دانشگاه در پایان اظهار امیدواری کرد مدرسه‌ای تاسیس شود که سنت فلسفی را دوباره احیا کند، زیرا متاسفانه حوزه فلسفی تهران در حال افول است.

آخرین سخنران این مراسم نیز حجت‌الاسلام‌ علی اکبر رشاد، رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بود که به اختصار درباره حکیم طهران سخن گفت.

قرار است همایش ملی «حکیم طهران» سال 93 با همکاری نهادهای مختلف برگزار شود.