به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، دوشنبه (30 دي‌ماه) برابر با درگذشت مهدي بازرگان، سیاستمدار، استاد دانشگاه و پژوهشگر قرآن اهل ایران است. وي متولد ۱۲۸۶ در تبریز و نخستین، نخست وزیر ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی (رییس دولت موقت) و نخستین دانشیار دانشگاه تهران بود.
فعالیت‌های سیاسی بازرگان در روزهاي اول بعد از كودتاي 28 مرداد 1332 و با تشكيل نهضت مقاومت ملي آغاز شد و در بهار سال 1340 همراه با آيت‌الله طالقاني و دكتر سحابي «نهضت آزادي ايران» را پايه‌گذاري كرد.
فعاليت‌هاي اجتماعي و سياسي مهندس بازرگان بسيار چشمگير است. وي ميراثي با بيش از 350 كتاب، مقاله و سخنراني از خود به جاي گذاشته است. اين در حالي است كه تصويرها و روايت‌هاي بسيار متفاوتي در كتاب‌ها از وي و در رابطه با آثار و افكار وي منعكس شده است. ۳۰ دی‌ماه ۱۳۷۳ مهندس مهدی بازرگان، رییس دولت موقت انقلاب بعد از یک دوره بیماری، در جریان سفر درمانی در زوریخ سوئیس درگذشت.
«تا قبل از پیروزی انقلاب 22 بهمن 57 درباره مهندس بازرگان دیدگاه و نظر خاصی ارایه نشد و تنها پس از انقلاب بود كه ديدگاه‌هاي متفاوتي از وي در كتاب‌هاي مختلف سياسي و تاريخي منعكس شد. در همین زمان بود که مقالات و کتاب‌هایی درباره او به رشته تحریر در آمدند. بازرگان علاوه بر فعاليت‌هاي سياسي در دوران حيات خويش، در حوزه دين، پژوهش‌هاي بسياري انجام داد و كتاب‌هاي بسياري در اين زمينه نوشت. وي سعی کرد علم را با دین تلفیق و رابطه‌ای بین ایدئولوژی و دین برقرار كند. او به دنبال تاسيس کانون مهندسین ایران، بعد از فوت آیت‌الله بروجردی نهضت آزادی ایران را تأسیس كرد.» آن‌چه بازگو شد، بخشي از سخنان داوود علي‌بابايي، پژوهشگر تاريخ معاصر ایران درباره مهدي بازرگان بود.
نويسنده كتاب «ب‍ی‍س‍ت و پ‍ن‍ج سال در ایران چه گ‍ذش‍ت؟ (از بازرگان تا خ‍ات‍م‍ی)»، در پاسخ به اين سوال مبني بر اين‌كه آیا تا به حال در كتاب‌ها، براساس اسناد و واقعیت‌هاي تاريخي، ابعاد فکری بازرگان مورد بررسی قرار گرفته است، پاسخ داد: متاسفانه تاكنون به صورت منسجم و منظم در قالب کتاب كسي اين‌كار را انجام نداده است اما کتاب «شصت سال خدمت و مقاومت» كه با كوشش سرهنگ غلامرضا نجاتی از سوي انتشارات رسا و نیز کتاب «زندگی‌نامه سیاسی مهندسی بازرگان» نوشته سعید برزین كه از سوي نشر مرکز به چاپ رسيده، تا حدودي توانسته‌اند ابعاد سیاسی، فرهنگی و مذهبی او را به تصوير بكشند.
نويسنده كتاب «پیرامون گفته‌ها و ناگفته‌ها» در رابطه با ديدگاه‌هاي متفاوتي كه از اين شخصيت در كتاب‌هاي مختلف روايت شده است، بيان كرد: به طور كلي مي‌توان به سه ديدگاه متفاوتي كه در كتاب‌ها وجود دارد اشاره كرد. ديدگاه نخست، مربوط به كساني است كه مي‌توان از آن‌ها به عنوان «روحانيون سنتي» ياد كرد كه معمولا بازرگان را يك «نوانديش ديني» مي‌دانند كه در برابر فقه سنتي قد علم كرد و تابع فقه پويا شد. اين ديدگاه را مي‌توان در كتاب‌هاي آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی و آیت‌الله العظمی جعفر سبحاني ديد.
نويسنده كتاب «سیاه کاغذ‌های اجتماعی و فرهنگی» در ادامه سخنان خود به ديدگاه ديگري كه مربوط به «اصول‌گرايان» است اشاره كرد و گفت: تصويري كه در اين‌گونه آثار مي‌توان ديد اين است كه بازرگان يك ليبرال سياسي- اقتصادي بوده است و در كتاب‌هايي كه جمعيت موتلفه در مورد نهضت آزادي نوشته، اين ديدگاه آمده است و ديدگاه سوم كه متعلق به طرفداران بازرگان است، وي را شخصيتي نوانديش در مسایل ايدئولوژيك و از نظر اقتصادي تابع سرمايه‌داري وابسته نفتي مي‌دانند.
نويسنده كتاب «ج‍ام‍ع‍ه، م‍ش‍ک‍لات و م‍س‍ائ‍ل در ایران بعد از انقلاب اسلامی» ادامه داد: اما فارغ از روايت‌هاي مختلفي كه از وي وجود دارد، بازرگان زماني كه در سال 1307 به فرانسه رفته بود تا به ادامه تحصیلاتش بپردازد، دستاورد خود را در چهار چیز بیان كرد. 1ـ مختصری معلومات مهندسی و تمرینات تخصصی. 2ـ اعتقاد و علاقه فزون‌یافته به اسلام، ولی نه اسلام خرافی، انحرافی و تشریفاتی بلکه اسلام اجتماعی زنده و زنده‌کننده. 3ـ احساس این واقعیت بزرگ که سازنده، صاحب تمدن و سروری ممالک اروپا، یک فرد و یک مقام نبوده. بلكه تمام افراد از این جهت سهیم‌اند که دارای ارزش و احترام و آزادی هستند. 4ـ کشف این راز بزرگ که زندگی اروپایی ضامن بقای پیروزی ملت‌ها در شکل و نظام اجتماعی بوده است نه انفرادی و شخصی.
نويسنده كتاب «مرثيه‌اي براي آزادي» در پاسخ به اين سوال كه نقش وي در پیروزی انقلاب چه بوده است، پاسخ داد: مهندس بازرگان از 19 دی سال 1356 کوشش كرد تا رابطه‌اي با دولت شاه و ارتشیان برقرار كند تا از خونریزی‌ها جلوگیری شود. به همین سبب او چندین بار با شاپور بختیار، ويليام هيلي سولیوان (سفیر آمریکا) و ارتشیانی از جمله ارتشبد عباس قره‌باغی، ريیس ستاد ارتش ملاقات کرد تا در این منازعات، ارتش بی‌طرفی خود را اعلام کند و سرانجام با تلاش‌هاي وي در 22 بهمن 57 ارتش بی‌طرفی خود را اعلام كرد. به طور كلي مهندس بازرگان با پذیرش سمت نخست‌وزیری، ملاقات با دولت بختیار و ارتشیان و صبر و سعه‌صدر نقش مهمی در پیروزی انقلاب اسلامی داشت.
نظر شما