به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، عیاران طبقه‌ای از سلحشوران و جوانمردان جامعه ایران بودند که اصول اخلاقی ویژه خود را داشته و مهم‌ترین هدف آن‌ها کمک به فقیران جامعه، از طریق دزدی و راهزنی و غارت کاروانیان پولدار و طبقه بالای اجتماع و حتی داروغه‌ها و وابستگان نظامی حکومت‌های مختلف در طول تاریخ ایران بود. 

عیاری یکی از روش‌های تربیت در تمدن ایران بوده است و ریشه این طبقه به پیش از ورود اسلام به ایران باز می‌گردد؛ اما دوران اوج عیاران و تاثیرگذاری آن‌ها در جامعه، زمان صفاریان است. از میان مهم‌ترین متونی که آگاهی‌هایی را از این طبقه به دوران امروز رسانده‌اند، می‌توان به «سمک عیار»، «قابوس نامه»، «قصه‌های امیر ارسلان نامدار» و «قصه‌های حسین کرد شبستری» اشاره کرد. 

مطالعه برخی آثار هرچند هم در زمره ادبیات عامیانه باشند، برای عامه مخاطبان سخت است. البته نباید فراموش کرد که در این دو دهه اخیر، ارتباط جامعه ایرانی با متون قدیمی و کهن قطع شده است. این مساله بر تربیت کودکان و نوجوانان ایران تاثیر گذاشته است که اثبات این موضوع در حوصله این مختصر نمی‌گنجد. 

«رموز حمزه» یکی از این متون است که داستان‌های دلکش و جذابی دارد. این کتاب در اصل هفت جلد است و به ظن قوی داستان‌های خیالی حمزه سیدالشهدا(ع)، عموی گرامی پیامبر اسلام(ص) را روایت می‌کند. البته برخی از محققان اعتقاد دارند که این شخصیت حمزه نیست. 

ذکاوتی قراگزلو داستان‌های عمر و عیار از «رموز حمزه» را در این کتاب آورده است. گزینش و تصحیح این کتاب نشان می‌دهد که مصحح عامه مخاطبان را درنظر داشته؛ چرا که جذاب‌ترین و شیرین‌ترین بخش‌های «رموز حمزه» در این کتاب آمده است. او در تصحیح نیز تا جایی که امکانش بود و به داستان اصلی لطمه‌ای وارد نمی‌کرد متن را ساده و راحت‌خوان کرده است. 

در پایان کتاب نیز مصحح برخی واژگان و تعبیرات دشوار را برای مخاطبان شرح داده است. برخی اصطلاحات نیز به صورت پانویس در درون متن شرح شده‌اند. 

این کتاب می‌تواند به عنوان یک متن بومی که داستان‌هایی مناسب با فرهنگ و سنن ایرانی – اسلامی را روایت می‌کند، مورد اقتباس فیلمسازان و سریال سازان تلویزیونی قرار بگیرد. یادمان نرود که پیش از ورود مدرنیته و رسانه‌های جدید به ایران، نقالان که همین قصه‌ها را در قهوه‌خانه‌ها برای مخاطبان نقل می‌کردند، کارشان بسیار پر رونق و پر مخاطب بود. 

بسیاری از ایرانیان، به ویژه در عصر صفوی، عصرها پس از اتمام کار روزانه به قهوه‌خانه پاتوغشان برای شنیدن قصه می‌رفتند و در  قسمت‌های اوج کار (به عنوان مثال کشتی گرفتن رستم و سهراب و قتل سهراب به دست رستم) از چند روز قبلش با پرداخت مبلغی جای خود  را در قهوه‌خانه رزرو می‌کردند. 

این در حالی است که سلیقه مخاطب ایرانی چندان تغییری نکرده است و امروزه نیز می‌توان با یک اقتباس مناسب از این متون یک سریال تلویزیونی پرمخاطب و یا به اصطلاح 90 شبی را برای مخاطبان تدارک دید؛ چرا که این قبیل متون می‌تواند بستر مناسبی برای بیان اعتقادات و تفکرات فیلمسازان باشد. 

بسیاری از فیلمسازان مولف غربی، با مراجعه به متون برآمده از سنت ادبی خودشان و یا حتی متون دیگر کشورها، آثاری ماندگار را ساخته‌اند. یکی از مشهورترین مثال‌ها در این مورد فیلم «شب‌های عربی» به کارگردانی «پیر پائولو پازولینی» سینماگر مولف و شهیر ایتالیایی است. پازولینی این فیلم را با اقتباس از «هزار و یک‌شب» ساخت. او به متن اصلی بسیار وفادار بود و در عین حال همه منتقدان این اثر را فیلم پازولینی و مولفه‌های فکری او می‌دانستند. 

امید است که جریان اقتباس ادبی برای ساخت فیلم در ایران پر رنگ شده و «رموز حمزه و ماجراهای عمر و عیار» نیز مورد توجه این طیف قرار بگیرد. 

کتاب «رموز حمزه و ماجراهای عمر و عیار» گزینش و ویرایش علیرضا ذکاوتی قراگزلو با شمارگان 550 نسخه، 204 صفحه و بهای 10 هزار تومان از سوی انتشارات معین روانه کتابفروشی‌ها شده است. 

ذکاوتی قراگزلو متولد سال 1322 در همدان، یکی از مصححان، مترجمان، پژوهشگران و نویسندگان در حوزه عرفان اسلامی و ادبیات کلاسیک و عامیانه ایرانی است. 

وی همچنین از اعضای هیات مولفان دایرةالمعارف تشیع است و البته با بنیاد دایرةالمعارف اسلامی و دانشنامه جهان اسلام همکاری مداوم دارد. 

 غیر از «رموز حمزه و ماجراهای عمر و عیار» تعدادی دیگر از متون قدیمی نیز با تصحیح ذکاوتی‌قراگزلو منتشر شده‌اند؛ که از میان آن‌ها می‌توان به  آثاری مانند «اسکندرنامه؛ از فرنگ تا هندوستان»، «منتخب رسالات صفا الحق»، «اسکندر و عیاران» و «قصه‌های عامیانه ایرانی» اشاره کرد. 

همچنین برخی از متون قدیمی به زبان عربی نیز با ترجمه این محقق و مصحح به علاقه‌مندان عرضه شده است که از میان آن‌ها می‌توان به «اسباب النزول» اثر واحدی نیشابوری، «تلبیس ابلیس» اثر ابوالفرج ابن جوزی و «آیين رهروی؛ بازنويسی كتاب فراید السلوک» اثر اسحاق بن ابراهيم شمس سجاسی، اشاره کرد. 

«تاریخ ادبی عرب؛ العصر الجاهلی» اثر شوقی ضیف، «تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، يا رنسانس اسلامی» اثر آدام متز، «تشيع و تصوف تا آغاز سده دوازدهم هجری» اثر كامل مصطفی‌الشيبی، «دولت حمدانیان» اثر فیصل سامر و «نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام» اثر عبدالحی کتانی، نام تعدادی از ترجمه‌های ذکاوتی قراگزلو است. 

از تالیفات این پژوهشگر نیز می‌توان آثاری چون «زندگی و آثار جاحظ»، «بدیع الزمان همدانی و مقامات نویسی»، «جنبش نقطویه»، «آموزش و پرورش، مبانی و نظریه‌ها»، «بازشناسی و نقد تصوف»، «امپراتور ژنده پوش» و «سیر تاریخی نقد ملاصدرا» را مثال زد./