حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر علی نصیری در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، اظهار کرد: اگر اخلاق جامعه را با جهان هم مقایسه کنیم، می‌توان نمره 13 را در مقایسه با سایر کشورهای جهان به اخلاق کنونی جامعه ما داد. 

وی افزود: برای احیای اخلاق اسلامی باید قرآن و آموزه‌های اخلاق اسلامی را به طور مستقیم با رفتارهای جامعه تطبیق داد و با استفاده از الگوی قرآن، به یک جامعه مطلوب اخلاقی دست پیدا کرد.

این استاد دانشگاه عنوان کرد: برای بررسی وضعیت اخلاق در جامعه ما ابتدا باید باید ابعاد اخلاق را مشخص کنیم. اخلاق ابعاد فراوانی دارد همچنان که در کتاب«درسنامه اخلاق اسلامی» آورده‌ام، نظام اخلاقی اسلامی انسان‌مدار است و برای اخلاق انسان می‌توان چهار رابطه تعریف کرد. نخست رابطه با خود که «اخلاق فردی» نامیده می‌شود، دوم رابطه با پروردگار که «اخلاق بندگی» نام دارد، سوم رابطه با محیط انسانی به نام «اخلاق اجتماعی» و چهارم هم رابطه با محیط غیر انسانی که «اخلاق زیستی» نامیده می‌شود. 

وضعیت مطلوب اخلاق بندگی
مدیر موسسه معارف وحی و خرد یادآور شد: با نگاه به اخلاق بندگی می‌توان ادعا کرد که جامعه ما در برقراری ارتباط با خداوند موفق بوده است. اگرچه خلاء‌هایی هم در این‌باره به چشم می‌خورد اما در شهر‌هایی که اصالت بیشتری دارند و مهاجرت کمتری به این شهرها انجام شده است، می‌توان گفت که نسبت به سایر شهرها اصالت دینی بیشتری به چشم می‌خورد و نسبت به ارزش‌های اخلاقی پایبندی بیشتری وجود دارد. 

نویسنده کتاب «تحریف‌ناپذیری قرآن» گفت: در این نوع اخلاق مردم در برقراری ارتباط با اهل‌بیت(ع) بسیار موفق عمل کرده‌اند که نشانه آن هم حرم امام رضا(ع)، حرم حضرت معصومه(س) و مسجد مقدس جمکران است که استقبال از این حرم‌ها و برگزاری مراسم عزاداری محرم و صفر و سایر بزرگداشت‌های دینی و مذهبی بیانگر این است که در جامعه اسلامی ما «اخلاق بندگی» بسیار مورد توجه قرار گرفته، هر چند که ممکن است ضعف‌های هم در این حوزه وجود داشته باشد.

نویسنده کتاب «درسنامه اخلاق اسلامی» افزود: از نظر «اخلاق اجتماعی» در برخی جوانب نسبت به سایر ابعاد وضعیت مطلوبی داریم. به عنوان مثال، در روابط خانوادگی به اعتبار این‌که جامعه ایرانی دارای اصالت فرهنگی همراه با آموزه‌های دینی است تا حدودی روابط خانوادگی با وجود ضعف‌هایی، جزو روابط مطلوب محسوب می‌شوند. البته وجود این‌که در جامعه ما آمار طلاق افزایش چشمگیری دارد، همچنان در مقایسه با سایر کشورها از وضعیت بهتری برخورداریم. 

کار باید مبتنی بر اخلاق باشد
نویسنده کتاب «قرآن‌شناسی» اظهار کرد: در مواجهه با اخلاق کار و محیط‌های کاری ضعف‌های جدی داریم و وجدان کاری در محیط‌های کاری ما متاسفانه کمتر به چشم می‌خورد. در واقع، بدون در نظر گرفتن اخلاق به مقوله کار نگریسته می‌شود. همچنین در حوزه پرداختن به مشکلات و مسایل مردم خلا‌ءهای جدی داریم و این خلاء بیانگر این است که اخلاق کار در جامعه ما در تناقض با اخلاق الهی است. پیامبر(ص) بر انجام کار مردم تاکید زیادی می‌کردند وبا وجود عشق فراوانی که به نماز داشتند، اگر در میان نماز متوجه می‌شدند که کار شخصی به دست ایشان حل خواهد شد، نماز خود را کوتاه می‌کردند. متاسفانه امروزه این‌گونه رفتارها در جامعه ما دیده نمی‌شود. 

شناخت جامع از دین نداریم 
وی در پاسخ به این سوال که چرا در میان برخی از افراد جامعه اخلاق‌مداری دیده نمی‌شود، اظهار کرد: متاسفانه شناخت جامع از دین نداریم و زمانی که معرفت و آگاهی ما از دین درست نباشد، نمی‌توان توقع رفتار دینی داشت. به عنوان مثال، برخی از دینداران ما که اهل عبادت هستند مفهوم عبادت و زندگی فقه‌مدارانه را به خوبی متوجه شده‌اند، اما بسیاری از همین افراد در مواجهه با فقیران و افراد نیازمند غفلت می‌کنند که این مشکل نشان‌‌دهنده این است که فقه بر اخلاق برتری پیدا کرده است.

وی با بیان این‌که «در نگاه به دیندارای ضعف هستیم» عنوان کرد: افراد فقه‌مدار در مواجهه با افراد جامعه حتی در مساله امر به معروف و نهی‌ از منکر هم متاسفانه با غالب شدن فقه عمل می‌کنند و از اخلاق همراه با گفتار نرم استفاده نمی‌کنند، در حالی که اگر اخلاق‌مداری حاکم باشد با رفتاری نرم و لطیف پیام خود را می‌رسانند. همین مساله منجر شده است تا امر به معروف جایگاه قابل توجهی در جامعه ما نداشته باشد. 

اصالت فرد، مهم‌تر از اصالت اجتماع
این استاد دانشگاه علم و صنعت بیان کرد: در تحلیل و تنظیم روابط خود باید به رفتار فردی توجه کنیم. یکی از آسیب‌های اخلاقی در جامعه ما این است که برای فرد به تنهایی اصالتی قائل نیستیم و به جمع اصالت می‌دهیم. به عنوان مثال، فردی که از شهر کوچکی وارد شهر بزرگی شده است در مواجهه با اخلاق اجتماعی از اخلاق فردی خودش مثلا حجاب، برای هم‌قدم شدن با اجتماع دست می‌کشد یا یک کاسب وقتی می‌بیند که هم‌صنف‌های او به اخلاق پایبند نیستند برای این‌که بتواند به فعالیت اقتصادی خود ادامه دهد مجبور می‌شود اخلاق را کنار بگذارد. این آسیب بیانگر این موضوع است که متاسفانه برای فرد اصالت قائل نیستیم و به راحتی به رنگ جمع درمی‌آییم و به این مساله توجه نداریم که اسلام برای فرد اصالت قائل است و می‌گوید خودت را دریاب.

وی افزود: امام باقر(ع) به جابر جوفی فرمودند:«خودت را بر قرآن عرضه کن» به این معنا که اگر رفتارهایت مطابق با قرآن بود، خوشحال باش و حتی اگر همه دنیا با تو مخالف باشند اما تو قرآن را در کنار خود داری اما اگر خودت را به قرآن عرضه کردی و دیدی که با قرآن منطبق نیستی، باید احساس شکست کنی، هرچند که همه تو را پیروز بدانند.

این نویسنده حوزه دین عنوان کرد: اهمیت ندادن به اصالت فرد و این‌که فرد بداند در جمع نباید رفتار خود را به راحتی کنار بگذارد از ضعف‌های اخلاقی جامعه ما است.

دکتر نصیری اظهار کرد: برای احیای اخلاق در جامعه اسلامی ابتدا باید بر آگاهی‌های خود بیفزاییم و با مطالعه و تحقیق در دین و دستیابی به نگاهی جامع به دین می‌توان رفتاری مطابق با دین داشت. 

نویسنده کتاب «مکتب تفسیری صدر المتالهین» گفت: متاسفانه در الگوسازی موفق عمل نکرده‌ایم، در حالی که ارایه الگوهای اخلاقی موفق می‌تواند اخلاق را در جامعه نهادینه کند. این الگوهای خوب را می‌توان در بین شخصیت‌های ورزشی، فرهنگی، سینمایی و حتی نخبگان یافت.