به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، دهه فجر انقلاب اسلامی بهانه ای گرانقدر شد تا به سراغ غلامرضا عزیزی، معاون سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برویم و درباره کتاب ها، اسناد و اعلامیه هایی که در این سازمان وجود دارد؛ به گفت وگو بنشینیم.

به عنوان نخستین پرسش؛ درباره کتاب‌های اسنادی انقلاب اسلامی سازمان اسناد و کتابخانه ملی توضیح ‌دهید؟

بهتر است به پرسش شما با دو دید نگاه کنم نخست این که چه کتاب‌‌هایی درباره انقلاب اسلامی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی وجود دارد و دوم این‌که این سازمان در حوزه اسناد به ویژه انقلاب اسلامی چه کتاب‌هایی را منتشر کرده است.

دلیل محدودیت چاپ آثار اسنادی مربوط به انقلاب در قالب کتاب چیست؟
در حوزه انقلاب اسلامی هنوز به معنای گسترده اسنادی را به صورت کتاب منتشر نکردیم یا هنوز برخی از آن برای چاپ آماده نیست اما برای دسترسی عموم این سندها آزاد است. دلیل این محدودیت این است که حجم اصلی اسنادی که از دستگاه ها دریافت کردیم مربوط به دوران پیش از انقلاب اسلامی است  ولی درباره اسناد انقلاب اسلامی بهمن ماه  57 هنوز کتاب ها سندی چاپ نشده در مقابل درباره ریشه‌های انقلاب اسلامی، عوامل تاثیر گذار بر انقلاب، سختی‌ها و مصائبی که مردم  پیش از انقلاب برای حفاظت از دین و مذهب کشیدند؛  گزارش هایی به صورت کتاب سندی وجود دارد. 

مشهورترین اسنادی که در حوزه مبارزات سیاسی تا رسیدن به انقلاب اسلامی در این سازمان وجود دارد، چیست؟

اسناد کشف حجاب که شامل برداشتن حجاب زنان مسلمان  در دوره پهلوی اول و زمان رضا خان ؛بحث فعالیت‌های فرهنگی در دوره پهلوی برای زدودن یا کنار گذاشتن اسلام یا فعالیت های سیاسی پیش از انقلاب اسلامی؛ اسنادی را در قالب کتاب چاپ کردیم. بحث جمعیت‌ها و جریان‌‌های اسلامی  نیز در قالب گزارش‌های محرمانه شهرها منتشر شده است.  همچنین گزارش‌هایی درباره مبارزات زمان انقلاب به صورت اسناد آماده است. 

 بحث انقلاب اسلامی در کتابخانه ملی در قالب کتاب و سند چگونه پیگیری می شود؟
از نگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران بحث انقلاب اسلامی در دو قالب سند و کتاب پیگیری شده است،  کتابخانه ملی در سال‌های گذشته تلاش بسیار خوبی برای جمع آوری کلیه آثار مربوط به انقلاب اسلامی در داخل و خارج کشور به زبان‌های فارسی و غیر فارسی که در قالب انواع مقاله‌ها، نشریات، روزنامه‌ها، بورشورها، اعلامیه‌ها، کتاب ها، اسناد و پایان‌نامه‌ها منتشر شده، انجام داده است و محققان می‌‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.

اسناد شاخصی که در حوزه انقلاب اسلامی در قالب نمایشگاهی در این سازمان عرضه شده، چیست؟
دو نمایشگاه در سال‌های گذشته و یک نمایشگاه امسال در دهه فجر برگزار کردیم. نمایشگاه اسناد منتخب انقلاب اسلامی را امسال برگزار کردیم. نمایشگاه دیگر شامل عکس‌هایی از ابتدای درگیری و تظاهرات سال 1357 تا اسفند ماه همان سال بعد از انقلاب اسلامی است که از طریق رایزنان فرهنگی برای خارج از کشور ارسال کردیم. سال گذشته منتخب عکس‌های بهمن ماه 57 را رونمایی کردیم و سال 90مجموعه اعلامیه‌ها و فتواهای علما به ویژه اعلامیه‌های و فتواهای امام خمینی(ره)، که در داخل کشور منتشر شده بود پیش از انقلاب اسلامی به صورت نمایشگاهی عرضه کردیم.

تعداد سندهایی که از اعلامیه‌ها و فتواهای انقلاب اسلامی در این سازمان وجود دارد، چیست؟

یک مجموعه نسبتا کاملی از اسناد و اعلامیه های دوران انقلاب داریم. اعلامیه ها در دو گروه کلی می توانند تقسیم بندی شوند. یکی اعلامیه های خود حضرت امام بود که از خارج از کشور بنابر موقعیت های روز مطالبی را می فرستادند و دیگری اعلامیه هایی بود که مردم در داخل کشور منتشر می کردند که شامل اعلامیه های مراجع و علما برای روشنگری و حمایت از حضرت امام خمینی(ره) بود که همه آن ها گردآوری شده است. 

نحوه جمع آوری این اعلامیه ها به چه صورت بود؟
برای جمع آوری این اعلامیه ها  روش های مختلف اهدا، گردآوری و خرید را در پیش گرفتیم.تعدادی از این اعلامیه ها از طریق خرید و اهدا به دست سازمان رسیده است. بخش دیگری از این اعلامیه ها در میان اسناد دریافتی دستگاه های مختلف وجود داشت. این اسناد و اعلامیه ها تنها مربوط به تهران نیست و در تمام مراکز استانی اعلامیه ها و فتواهای زمان انقلاب را جمع آوری شده است.

نمایشگاه اسنادی هم اکنون در سازمان اسناد کتابخانه ملی برپاست؟
نمایشگاه «شهررضا در دوران انقلاب اسلامی» اکنون در ساختمان گنجینه آرشیو ملی در حال برگزاری است که به روایت یک شهر در دوران انقلاب اسلامی می پردازد.

درباره انتشار کتاب ها و رساله هایی مانند رساله امام خمینی(ره) که پیش از انقلاب اسلامی به صورت غیر قانونی ازسوی ناشران منتشر می شد، توضیح می دهید؟
برخی از کتاب هایی که مربوط به حضرت امام خمینی (ره) بود و ناشران اجازه انتشار آن را نداشتند، اسناد آن در کتابخانه ملی وجود دارد. هر کتابی که نام حضرت امام را داشت جزء خط قرمزهای رژیم برای چاپ کتاب بود. به عنوان مثال؛ کتاب «ولایت فقیه» پیش از انقلاب با نام «کشف الاسرار» چاپ شد.

درباره ناشرانی که پیش از انقلاب اسلامی فعالیت می کردند و آثاری را در حوزه انقلاب منتشر کردند، آماری وجود دارد؟
کل پرونده های اداره کل نظارت برانتشار مربوط به دوران پیش از انقلاب اسلامی شامل 20 و چند هزار پرونده است که اکنون در اختیار ماست. در این پرونده ها مشخص شده چه کتاب هایی اجازه چاپ نگرفتند و چه آثاری دچار سانسور شدند. در برخی موارد اداره سانسور بر حذف یک جمله و یک پاراگراف تاکید می کرد. در کتاب «دانشمندان» که پیش از انقلاب اسلامی منتشر شده بود؛ این اداره گفته بود:« بعد از حذف بخش مربوط به شیخ محمد خیابانی این کتاب مشکلی برای انتشار ندارد.» یکی از موضوعاتی که اداره سانسور پیش از انقلاب اسلامی به شدت بر روی آن حساس بود انتشار کتاب های مذهبی بود./