خبرگزاری کتاب ایران( ایبنا) - در این نشست که به بحث و مناظره بین محمد سرشار( نویسنده و فعال فرهنگی) و دکتر نجفعلی میرزائی( مدیرعامل خانه کتاب) تبدیل شد، کارشناسان مسائل مهمی نسبت به ممیزی کتاب در کشور مطرح کردند.

در این نشست نجفعلی میرزایی مدیرعامل موسسه خانه کتاب به نکات مهمی اشاره کرد که خلاصه اظهارات وی را در زیر می خوانید:

* مقام معظم رهبری یکی از بزرگ‌ترین کار‌شناسان حوزه کتاب کشور و از بزرگ‌ترین کتاب‌شناسان اسلام به حساب می‌آیند، مایل هستم در ابتدا خاطره‌ای را برای شما تعریف کنم. آقای جواهری شاعر معروف عرب که برخی او را حافظ عرب زبانان می‌نامند تعریف می‌کرد که پس از آنکه به خدمت مقام معظم رهبری رسید ایشان سوال‌هایی را در مورد دیوان شعر او که از قضا دیوان سنگینی است از او پرسیده و بعد به وی گفتند که من روی دیوان شما حاشیه نوشتم. جواهری نقل می‌کند که بعد از شنیدن این سخنان خم شده و دست رهبر انقلاب را بوسیده است و عنوان کرده که این دست اولین و آخرین دستی است که من می‌بوسم.

* اگر بخواهیم کاملاً مردمسالارانه و دموکراتیک هم صحبت کنیم نباید از یاد ببریم التزام به ایشان حکم دستور شرعی را دارد و کسی که خارج از این حرکت کند خارج از نظام تشرع حرکت کرده و ما همگی با عقلانیت این التزام را باور داریم.

* فرمایشات رهبری در حوزه کتاب را می‌توان در مدل‌های مختلفی طراحی و اجرایی کرد اما نباید فراموش کنیم که درگیری درونی میان اصحاب این مدل‌ها نباید کلیات آن را زیر سوال برد. بسیاری از این مدل‌ها یک آبشخور دارند و لذا برخورد این اصحاب باید با تسامح بیشتری همراه باشد.

* برخی فکر می‌کنند ممیزی یعنی اینکه کتابی را بگذاریم چاپ شود یا نگذاریم چاپ شود، این تفکر کاملاً غلط است. در روایت اسلامی آمده است که برای انتشار دانش برای مخاطب و سطوحی منع وجود دارد و باید زمان و مکان را در نظر گرفت.

* مساله ممیزی فرا‌تر از اجازه دادن و یا اجازه ندادن برای انتشار یک اثر است که این روز‌ها متاسفانه رسانه‌ها به آن می‌پردازند. در بدیهی‌ترین فرمایشات امام راحل و رهبری می‌بینیم که اصل ممیزی به صورت امری عقلانی پذیرفته شده است و اساساً در دنیای معاصر جایی نداریم که شکل‌های مختلف آن را اجرا نکنند اما متاسفانه ما گاهی ممیزی را تا حد ویرایش کتاب تنزل داده‌ایم. من خودم بار‌ها دیده‌ام که ممیزان کتابی را آورده‌اند و می‌گویند همه این کتاب غلط است. حال سوال این است که مگر ممیز کتاب غلط گیر است. این‌ها کار ناشران است. ممیز وظیفه‌اش این گونه تعریف نمی‌شود. منظور امام و رهبری از ممیزی هم این نیست، بلکه برخورد درون سیستمی میان کتاب و پذیرفتن تنوع و سلایق امری است که خاص رهبری است و می‌شود از آن به نوعی انعطاف هم تعبیر کرد.

* شما فکر کنید دولت چند لشگر ممیز لازم دارد که بتواند میلیون‌ها صفحه از تولیدات مکتوب و مجازی که هر روز خلق می‌شوند را بخوانند. اگر ما صحبت از ایجاد مدل‌های مختلف ممیزی می‌کنیم نباید این صحبت‌ها به بحث‌ها و درگیری‌های جناحی بیانجامد بلکه منظورمان تبیین مدل‌هایی است که بتواند این مساله را به یک بحث کار‌شناسی تبدیل کند.

* من از صحبت‌های آقای روحانی این برداشت را نکردم که ممیزی نباید در کشور وجود داشته باشد بلکه ایشان مقصودشان این بود که اگر به خود مردم اعتماد کنیم مشکل ممیزی حل می‌شود وگرنه مساله ممیزی که امری است قانونی و عقلانی که وجود دارد. گاهی ممیزی برای اجرا شدن نیاز به یک حکم ثانوی دارد. همه ما می‌دانیم از نظر شرعی نشر یک اندیشه انحرافی حرام است اما به اختلاف آرا میان اندیشمندان چگونه باید نگاه کنیم؟ به نظر من میزگردهای تخصصی در این زمینه که از دل آن‌ها الگوهای عملیاتی استخراج کنیم می‌تواند ما را در این مساله کمک کند.

* به اعتقاد من منظور رئیس جمهور برداشتن ممیزی نبود. ایشان بر این باور است انسانی که واعظ درونی نداشته باشد واعظ بیرونی بر او تاثیر نمی‌گذارد اما آیا این یعنی اینکه ما دیگر نصیحت نکنیم؟ مسلماً نه. پس بهتر از محمل درستی را برای نقد برخی اظهارات انتخاب کنیم. اصل ممیزی از نظر رئیس جمهور یعنی انسان خود کنترلی کند و من تا الان هیچ اشاره و کنایه‌ای در مورد عدم نیاز به ممیزی در کلام ایشان ندیدم.

* ممیزی باید فرا‌تر از مساله نشر دیده شود. باید آن را به عنوان یک الگو مورد توجه قرار داد و ما در موسسه خانه کتاب تلاش داریم تا با استفاده از نخبگان در عرصه‌های مختلف در این زمینه به یک مدل مشخص برسیم. سوال من این است که چه عیبی دارد روحانیون و دانشگاهیان ما با اندیشه‌های ضلال آگاه باشند؟ و اگر اطلاع داشته باشند سیستم اطلاع رسانی با افزایش بینش آن‌ها چه تغییری باید بکند؟ به نظر من ممیزی یعنی اخلاقی سازی و ساماندهی تولید اندیشه. ما امروز متاسفانه با اختلافات فاحشی با الگوی ممیزی روبرو هستیم. به باور من ممیزی باید در اخلاق و فرهنگ ما باشد نه در متون کتاب‌هایمان.

انتقادهای محمد سرشار از اظهارات رئیس جمهور درباره ممیزی

در این نشست محمد سرشار، رئیس حوزه هنری کودک و نوجوان به سخنرانی پرداخت که خلاصه اظهارت وی را در زیر می خوانید:

* یک مدل در این زمینه مدل زنجیره تولید کتاب است که در آن باید ببینیم رهبری در مورد هر یک از زنجیره های چرخه تولید کتاب چه توصیه ای داشتند. اما مدل دوم مدل مهندسی فرهنگی است در این مدل هرمی تعیین می شود که در راس آن نظریه پردازی و سیاست گذاری قرار دارد لایه دومش تولی گری و برنامه ریزی است وهمچنین نظارت و حمایتی که دولت انجام می دهد لایه سوم به بحث آفرینش تولید باز می گردد که مولفان هم در آن قرار می گیرند و لایه چهارم که به بحث اراده خدمات و محصولات است.

* مقام معظم رهبری در بازدید دو سال قبل خود از نمایشگاه کتاب در هشت محور مطالباتی را مطرح کردند که حداقل توقع ما این بود که در سال بعد برخی از آنها اتفاق بیفتد. از این میان سه مسئله به صورت مستقیم از سوی ایشان دستور داده شد که شامل طراحی الگوی پیشرفت دراز مدت نمایشگاه کتاب و نیز تحقیق در فضای برنامه ریزی برای توسعه فضای کتاب خوانی و همچنین طراحی بخشی برای ارزیابی کتاب های تولید شده در هر سال کشور بود که برخی از اینها را توقع داشتیم سال گذشته در نمایشگاه کتاب در حال اجرایی شدن ببینیم که اینگونه نبود و برخی از آنها نیز برای مدتی اجرا شد و پس از آن هم متوقف شد و البته امسال دوباره به راه افتاده مانند سالن یاس.

* براساس طراحی مدلی که بنده با همکاری دکتر سید رضا صالحی امیری در زمان ریاست جناب آقای روحانی در مرکز تحقیقات استراتژی مجمع تشخیص مصلحت نظام طراحی کردم سه شأن برنامه ریزی حمایت و نظارت در مورد نوع حضور دولت در مسئله فرهنگ طرح شد. در این زمینه اگر بخواهیم به این سوال پاسخ دهیم که دولت چگونه به مطالبات اخیر رهبری در حوزه کتاب پاسخ داده است بر مبنای این مدل می توانیم آن را در سه شأن رئیس جمهور وزیر ارشاد و معاون فرهنگی بررسی کنیم که مطالعه من نشان می دهد پاسخ دولت به این مطالبات دارای دوگانگی است و یکپارچگی در سطوح سیاسی مدیریت کشور در این زمینه وجود ندارد یعنی وزیر ارشاد و رئیس جمهور مواضع خاص خود دارند و معاون فرهنگی وزیر ارشاد و مدیران سازمان های تابعه نظر دیگری.

* آنچه که من دریافتم این است که مسئولان و مدیران معاون فرهنگی به دلیل آشنایی نزدیکشان با مشکلات در چارچوب قانون صحبت می کنند اما در لایه های بالاتر اظهار نظرها عمدتا سیاسی است و به همین خاطر تناقض وجود دارد.

* صحبت رئیس جمهور راجع به ممیزی بیش از همه چیز خلط اولویت های در بحث کتاب است. مشکل نویسندگان ما ممیزی نیست مشکل گرانی کاغذ است. در کشوری که هزاران تن الیاف چغندر قند آن می سوزد مسئله اول کتاب ممیزی مطرح می شود در حالی که این اشتباه است.

* ابعاد مسئله ممیزی کاملا مشخص است مشکل از اجرای ماست اگر اثری از نظر ارزش های اجتماعی آثار تخریبی دارد باید جلویش گرفته شود. اما آقای رئیس جمهور می فرمایند بهترین ممیزان خود مردم هستند این جملات ایشان را اگر امام راحل خوانده بود نمی بایست جلوی انتشار آیات شیطانی را هم بگیرند چون افراد جامعه خودشان می توانند استدلال کنند که چه کتابی برای آنها خوب نیست.

* در حال حاضر بحث های سیاسی بر موضوعات سیاسی بر حوزه کتاب پیشی گرفته است امیدوارم با طراحی کارگروه بررسی اندیشه های راهبردی رهبری در موسسه خانه کتاب در آینده نزدیک بتوانیم خروجی موثری تری در زمینه نشر در کشور داشته باشیم.