خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) نشست تخصصي «پيوندهاي بين‌رشته‌اي در علم اطلاعات و دانش‌شناسي» در چهارمين روز نمايشگاه كتاب با حضور دكتر يزدان منصوريان، مدرس دانشگاه، دکتر داريوش مطلبي، معاون علمي و فناوري موسسه خانه كتاب، دكتر عبدالرضا نوروزي چاكلي و دكتر حمزه‌علي نورمحمدي از مدرسان دانشگاه، در سراي كتاب و رسانه برگزار شد.
در ابتداي اين نشست مطلبي درباره مفهوم بين‌رشته‌اي گفت: با توجه به نگاه تاريخي و سير رشد علمي شاهديم كه مباحث بين‌رشته‌اي از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار شده است. متخصصان درگذشته افرادي جامع‌الطراف بودند. شخصيت‌هاي علمي مانند ابن‌سينا بر مجموعه موضوعاتي مانند رياضي، نجوم و ادبيات تسلط داشتند، بنابراين به آن‌ها لقب فيلسوف داده مي‌شد.
ناتوانی افراد در عصر اطلاعات از حل موضوعات مختلف
وي افزود: در عصر صنعتي با توجه به ريز شدن علوم مختلف، تخصص‌ها دوباره به هم نزديك شدند. تخصص‌هايي كه پيش از اين از هم تفكيك شده و جدا از هم مورد بررسي قرار مي‌گرفتند. در عصر اطلاعات يك فرد از حل موضوعات مختلف ناتوان است.
معاون علمي و فناوري موسسه خانه كتاب، در تعريف رشته‌هاي بين‌رشته‌اي اظهار كرد: رشته‌هاي بين‌رشته‌اي، از كنار هم قرار گرفتن و تعامل چند رشته مختلف شكل مي‌گيرند كه ممكن است مسايل ساده و پيچیده را شامل شوند.
تخصص از دلايل اهميت شناخت ميان‌رشته‌اي و بين‌رشته‌اي
نوروزی چاكلي در ادامه اين نشست با تاكيد بر اهميت بررسي رشته‌هاي ميان‌رشته‌اي گفت: در ابتدا بايد تفاوت‌هايي را بين مفاهيم بين رشته‌اي و ميان‌رشته‌اي قائل شويم. حوزه ميان‌رشته‌اي مطالعات تركيبي و در حوزه بين‌رشته‌اي مباحث به شکل موضوعي بررسی می‌شود. تخصص از دلايل اهميت شناخت رشته‌هاي ميان‌رشته‌اي و بين‌رشته‌اي است.
وي افزود: با توجه به اهميت بحث ميان‌رشته‌اي‌ها حوزه‌هايي كه به سمت ميان‌رشته‌اي حركت نمي‌كنند، از گردونه علم خارج خواهند شد.
اجرایی شدن مباحث چند رشته‌اي و ميان‌رشته‌اي در عصر فرهنگی
نورمحمدي نیز درباره شاخص‌هاي شناخت رشته‌هاي ميان‌رشته‌اي و رشته علم اطلاعات به‌عنوان يك رشته ميان‌رشته‌اي گفت: در عصر فرهنگي يا موج چهارمي كه برخي از كشورها به آن رسيده‌اند مباحث چند رشته‌اي و ميان‌رشته‌اي به صورت جدي اجرايي شدند. بنابراين رشته‌ها در همه حوزه‌ها چاره‌اي جز حركت به سوي اين روند ندارند.
یزدان منصوريان در ادامه این بحث بر وجود ماهيت بين‌رشته‌اي رشته اطلاعات دانش‌شناسي تاكيد و اظهار كرد: به‌عنوان مثال در واحد اقتصاد اطلاعات، دانشجو مجبور به كسب آگاهي‌هايي از مباحث اقتصادي است. آشنایی دانشجو و متخصص کتابداری یک لزوم است.
مطلبي، معاون علمی و فناوری خانه کتاب در ادامه بحث درباره مصاديق بين رشته‌اي بودن علم اطلاعات توضیح داد: بسياري از رشته‌ها در آغاز ماهيتي بين‌رشته‌اي داشتند اما بعدها شكلي مستقل به خود گرفتند، بنابراين هرچند كه در گذشته رشته كتابداري، بين رشته‌اي بوده است اما امروزه ماهيتي مستقل پيدا كرده است.
وي درباره بررسي ملاك‌هاي شناسايي يك رشته بين‌رشته‌اي ادامه داد: بايد ديد كه اين ملاك‌ها چقدر قابل دفاع‌اند؟
ارتباط بین رشته کتابداری با سایر علوم گسترده است
مطلبي اضافه كرد: ارتباط بين رشته كتابداري با ساير علوم از لحاظ كاربري و بينش و گرايش گسترده است. در مباحث مختلف و با نگاهي به مصاديق مي‌توانيم به مستقل بودن و يا بين‌رشته‌اي بودن آن آگاه شویم.
نوروزی چاكلي در ادامه در تعريف رشته اظهار كرد: رشته يك سيستم یا نظام است. مجموعه عناصري كه براي رسيدن به هدف با يكديگر همكاري مي‌كنند. از مصاديق، بين‌رشته‌اي بودن رشته كتابداري و علم اطلاعات، مباحثي مانند سازماندهي اطلاعات، مجموعه‌سازي، آرشيو و حفاظت است به عبارتي ديگر در رشته كتابداري ما به تخصص‌هاي افراد مختلف در رشته‌هاي مثل رياضي و شيمي نيازمنديم.
وي درباره مستقل بودن رشته علم‌سنجي افزود: هويت علم‌سنجي مستقل، اما مجموعه توانمندي‌هاي آن متنوع است.
اين مدرس دانشگاه اظهار كرد: بيشترين حوزه‌هاي امروز در زمان ظهور ميان‌رشته‌اي بودند، اما به دليل تقويت مستقل شدند؛ مانند علم رياضي كه پيش از آن و با توجه به فلسفه علم يك رشته مرتبط به منطق بوده است اما امروز به‌صورت يك علم مستقل بررسي مي‌شود.
نوروزی ادامه داد: وقتي پژوهش را تعريف مي‌كنيم مي‌توانيم جايگاه دانش را مشخص كنيم؛بنابراين مباحث ميان‌رشته‌اي نيز از اهميت خاصي برخوردارند.
تاکید بر تدوین راهبرد در کتابخانه‌ها
نورمحمدي در ادامه بحث گفت: تغيير نام بايد ريشه‌مند باشد. اگر رشته را يك سيستم تعريف كنيم اهداف یک رشته میان رشته‌ای متنوع خواهد بود. اهداف متنوع بر داده‌هاي گذشته ما اضافه خواهند كرد و در نهايت موجب پيشرفت خواهند شد. بر همين اساس در كتابخانه‌ها بر تدوين راهبرد تاكيد مي‌شود.
وی افزود: اگر بر استقلال رشته كتابداري تاكيد مي‌شود با اين پرسش روبه‌رو هستيم که آيا استقلال اين رشته براي دانشجويان آن به معناي بي‌توجهي به ساير رشته‌هاست؟ قطع رابطه رشته مستقل با ساير حوزه‌ها بی اهمیت است. رشته مانند يك سيستم است؛ اگر ارتباط رشته دانش‌شناسي با ساير حوزه‌ها قطع شود نگاه ما به اين رشته كاريكاتوري خواهد بود. كتابداري كه دسته‌بندي، ذخيره و بازيابي اطلاعات را شامل مي‌شود ارتباط اين حوزه با ساير رشته‌ها را نشان مي‌دهد.-
معاون علمی و فناوری خانه کتاب نیز با تاکید بر مشخص شدن سهم متخصصان سایر حوزه‌ها در رشته علم كتابداري و دانش‌شناسي، اظهار كرد: به‌عنوان مثال در گرايش «مديريت آرشيو» بايد سهم كتابدار و مديران مشخص شود. در غير اين صورت بعد از مدتي فقط شاهد ظهور يك رشته خواهيم بود و چيز ديگري نخواهيم داشت.
نوروزي در ادامه اين نشست گفت: با توجه به تعيين كميته برنامه‌ريزي وزارت علوم و قراردادن مباحثي متنوع در زيرمجموعه رشته دانش‌شناسي، ماهيت بين‌رشته‌اي بودن اين رشته بيش از پيش مشخص مي‌شود. به‌عنوان مثال واحد‌های ارزيابي علم اطلاعات و طراحي پايگاه اطلاعاتي از جمله اين نمونه‌هاست.
وي افزود: براي شناسايي سهم رشته‌ها در ميان‌رشته‌ها، بايد به مباحثي مانند هدف، ابزار، روش‌ها يا نظريه‌ها و افراد تاثيرگذار و صف‌شكن توجه شود.
مطلبي در پايان با اشاره به بحث «اقتصاد اطلاعات» گفت: بيشترين مطالب حوزه اقتصاد اطلاعات و سواد اطلاعاتي در ايران از سوي كتابداران منتشر مي‌شود اين در حالي است كه در غرب اين مقوله از سوي اقتصاددانان بررسي شده است. در ايران كتابداران به دليل تعصب هرجا از لفظ دانش استفاده شده، اصل موضوع را از آن خود مي‌دانند. به جاي ارتباط با متخصصان هر حوزه بيشتر به سراغ كتابداران مي‌رويم اين امر به دليل نبود، ارتباط عميق بين كتابداران با ساير متخصصان است.
نظر شما