به گزارش خبرگزراری کتاب ایران (ایبنا) عادل در ابتدای این مراسم که صبح امروز،‌ چهارشنبه، 17 اردیبهشت برگزار شد، با بیان این‌که انتشار «زبان فارسی افغانستان» کمک مادی و معنوی به فرهنگستان زبان و ادب فارسی است، گفت: زبان فارسی سرمایه بزرگی برای ملت ما و دو ملت افغانستان و تاجیکستان است. باید از وجود این سرمایه خودآگاهی داشته باشیم و توجه کنیم که زبان فارسی گوهری ارزشمند است و همان‌طور که سرزمین پهناور ایران، افتخار ماست و باید به از مرزهایمان دفاع و به میهن‌مان خدمت کنیم، یک سرزمین اندیشه‌ای هم داریم که زبان فارسی است و در آن زندگی فکری می‌کنیم. باید همواره در تقویت و حفظ آن بکوشیم و توجه داشته باشیم هرچه این قلمرو وسیع‌تر شود، اقتدار فرهنگی ما هم بیشتر می‌شود. 

وی در ادامه توضیح داد: ملت ما و هر ملتی پیش از ابزارهای عادی و سلاح‌های جنگی به اقتدار فرهنگی نیازمند است و زبان فارسی این قدرت را به ما می‌دهد. فارسی علاوه بر قلمرو وسیع و تاریخ طولانی که دارد عامل پیوند ما با کشورهای افغانستان و تاجیکستان است. وقتی در مجلس و فرهنگستان با استادانی از این کشورها ملاقات می‌کنم و بدون مترجم با آن‌ها حرف می‌زنم احساس یگانگی و غرور به من دست می‌دهد. 

عادل با اشاره به تفاوت نام زبان فارسی در کشورهای فارسی‌زبان عنوان کرد: اگرچه نام این زبان در سه کشور متفاوت است و در ایران از آن به فارسی، در افغانستان دری و در تاجیکستان تاجیکی یاد می‌شود، اما تعدد الفاظ نباید ما را از واقعیت دور کند. و به قول هاتف: « سه نگردد بریشم ار او را، پرنیان خوانی و حریر و پرند.»

وی اختلاف بین زبان‌های این سه کشور را طبیعی دانست و توضیح داد: در ایران هم اختلافاتی بین زبان فارسی تهرانی، خراسانی و کرمانی از نظر واژگان وجود دارد و این اختلاف در دستور زبان این مناطق هم به چشم می‌خورد. آقای رواقی در 40 سال اخیر کوشیده دانش جدیدی به زبانشناسی فارسی بیفزاید و آن گونه‌شناسی زبان فارسی است و در مقایسه با سبک‌شناسی که مرحوم بهار مبدع آن بود، نظر ما را به گونه‌شناسی زبان مادری معطوف کرد. ایشان معتقدند زبان گونه‌های متعددی دارد که از آن به گویش تعبیر می‌شود. 

وی با بیان این‌که رواقی پیش از این کتاب «زبان فارسی فرارودی یا تاجیکی» را نوشته، اضافه کرد: آقای رواقی پس از این کتاب و به تازگی «زبان فارسی افغانستان» را تالیف کرده است. رواقی کوشیده مواد اولیه را برای شناخت علمی این گونه‌ها به دست پژوهشگران برساند. 

این پژوهشگر توضیح داد: یکی از امتیازات این اثر، کمک به ما برای شناخت همخوانی‌ها و ناهمخوانی‌های زبان فارسی در ایران، افغانستان و تاجیکستان است. این موضوع باعث مفاهمه و درک متقابل بین اهل فکر و قلم در این سه کشور می‌شود. برای نمونه در فارسی افغانستان از روشنفکران به ضیائیان تعبیر می‌شود و این واژه در ایران و افغانستان کاربرد ندارد. معرفی این تفاوت‌ها باعث می‌شود مقصد را بهتر بشناسیم. 

حداد عادل ادامه داد: در تصحیح متون زبان فارسی هم این تحقیقات کاربرد دارد و اگر گونه‌شناسی جا بیفتد و در جامعه علمی تثبیت شود، کتابشناسان و مصححان با مطالعه متون کهن فارسی می‌دانند واژه‌ها به کدام گونه و اقلیم تعلق دارد. حتی کسی که به گونه‌شناسی زبان فارسی مسلط باشد، در تصحیح شاهنامه‌ هم موفق است.  ما در فرهنگستان برای جایگزینی واژه‌ها انضباط خاصی داریم و نخست به واژه معیار مراجعه می‌کنیم و اگر موفق نشدیم به عربی متداول در زبان فارسی توجه می‌کنیم و اگر این مرحله هم جواب نداد به گویش‌ها و پس از آن به گونه‌ها و در پایان به فارسی پهلوی مراجعه می‌کنیم. 

در حاشیه
*هنگامی که یکی از مسوولان سرای اهل‌قلم نمایشگاه  کتاب پس از رونمایی «زبان فارسی افغانستان» از حداد عادل برای امضاء یادگاری دعوت کرد و واژه «وایت برد» را به کار برد. حداد عادل از شنیدن این واژه اظهار ناخرسندی کرد! -