ضرب سکه‌های ساسانی از سال تاجگذاری اردشیر اول (224 میلادی) آغاز شد و تا سال (652 میلادی) که دوره انقراض این سلسله است ادامه یافت. در مدت چهار قرن و نیم که این سلسله دوام داشت، فرمانروایان متعددی سلطنت کردند که مدت شهریاری بعضی از آنان از چند ماه تجاوز نکرده است و برخی مانند شاپور دوم، زمانی طولانی در حدود هفتاد سال سلطنت کرده و سکه‌های متنوعی ضرب کردند.
در سرآغاز کتاب می‌خوانیم: «بیش از یک قرن است که سکه‌های ساسانی مورد مطالعه و شناخت مورخین و باستان‌شناسان قرار گرفته و تعداد زیادی از این سکه‌ها در موزه‌های بزرگ جهان بالاخص در اروپا و آمریکا نگهداری می‌شوند. موزه ارمیتاژ شوروی با داشتن بیش از چهارده هزار سکه ساسانی از اهمیتی خاص برای بررسی و مطالعه سکه‌ها برخوردار است. اما جز مجموعه بارتولومه که بخشی از این سکه‌ها را شامل می‌شود، اکثر آن‌ها مورد مطالعه دقیق قرار نگرفته و گزارش مسبوطی در مورد آن‌ها چاپ و منتشر نشده اما سکه‌های موجود در موزه‌های اروپای غربی مانند «لوور و بریتیش میوزیوم» و موزه‌های آمریکا توسط خاورشناسان مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، در کشور ما سکه‌های ساسانی موزه بانک سپه با هفتصد و پنجاه سکه ارزشمند و همچنین موزه ملی ایران(ایران باستان) با داشتن هزاران سکه ساسانی غنی‌ترین مجموعه به‌شمار می‌رود.»
این کتاب در چهار فصل تنظیم شده است. «سکه‌های ساسانی»، «شهرهای ایران در دوران ساسانی»، «آوندهای سیمین زراندود» و «نقش برجسته‌های ساسانی» از سرفصل‌های اصلی این کتاب است. سالشمار فرمانروایی شاهان ساسانی، اختصاصات سکه‌های ساسانی، تاریخ‌گذاری سکه‌های ساسانی، مذهب، تاج، سکه‌ها و شرح حال فرمانروایان، تداوم خلق آوندهای سیمین، نگاهی نو بر نقش برجسته‌ای کهن، شناختی نو از نقش برجسته‌ای کهن، بررسی یک کتیبه پر رمز و راز ساسانی، نگرشی نو بر یک نقش برجسته ناتمام از جمله زیربخش‌های این کتاب تاریخی است.
مقایسه تصویر شهریاران و بزرگان با سکه‌های تاریخی
نویسنده در این کتاب به معرفی بخش‌هایی از هنر ساسانی پرداخته و هرگاه تصویر شهریاران و بزرگانی را که بر صخره‌ها نقش شده‌اند با تصویر آن‌ها بر سکه‌ها و ظروف و آثار فلزی منقوش و نگین‌های کنده شده مقایسه کرده است. وی معتقد است که چهره‌های رسمی دوران ساسانی که بر صخره‌ها، سکه‌ها و آثار فلزی نقش شده‌اند اغلب دارای پوششی سمبلیک هستند که بیانگر قدرت فرمانروا و آیین آن‌ها و گویای پیروزی نیکی بر بدی و چیرگی زیبایی بر زشتی‌هاست.
در این کتاب به ترتیب هنر ساسانی را در سال‌های فرمانروایی شاهان ساسانی برشمرده است. اردشیر اول، شاپور اول، هرمز اول، بهرام اول، بهرام دوم، بهرام سوم، نرسی، هرمز دوم، شاپور دوم، اردشیر دوم، شاپور سوم، بهرام چهارم، یزدگرد اول، شاپور چهارم، بهرام پنجم، یزدگرد دوم، هرمز سوم، فیروز اول، بلاش، قباد اول، جاماسب، خسرو اول، هرمز چهارم، بهرام ششم، خسرو دوم، قباد دوم، اردشیر سوم، پوراندخت، آذرمیدخت، خسرو سوم، هرمز پنجم، خسرو چهارم و یزدگرد سوم از جمله شاهان ساسانی را تشکیل می‌دهند.
سکه‌های ساسانی مدارک گرانبهایی از تاریخ و فرهنگ ایران است
سکه‌های ساسانی اسناد و مدارک گرانبهایی از تاریخ، فرهنگ، هنر، مذهب و اقتصاد ایران در آن زمان است. تحقیق و مطالعه نقوش روی سکه‌های ساسانی معرف ارزش والای هنر ساسانی است. سکه نقش مهمی در تاریخ هنر داشته و این نقوش ظریف و طرح‌های بدیع به دست صنعتگران و هنرمندان چیره‌دست آن روزگار ساخته و پرداخته شده‌اند.
نویسنده معتقد است که تاریخ سکه‌های ساسانی از ویژگی‌های مهم و ارزشمند آن‌ها به شمار می‌رود. یکی از ویژگی‌های کتاب که می‌توان به آن اشاره کرد این است که از زمان پیروز اول (483-459) تا دوران یزدگرد سوم (652-632) یعنی انقراض امپراطوری ساسانی، سنوات پشت سکه‌ها در جدول‌های ضمیمه این کتاب به خط پهلوی ساسانی ثبت و ترسیم شده‌اند.
طبری، مورخ مشهور در کتاب تاریخ‌الرسل والملوک که بخش مهمی از آن ترجمه و برگردان کتاب خدای نامک ساسانیان است در چند جا به سکه‌های تاریخی دوره ساسانی اشاره کرده و چنین روایت می‌کند: «... و خسرو به سال هیجدهم پادشاهی بگفت تا حاصل خراج و دیگر منابع مال را شمار کنند و بدو گزارش دادند که در آن سال از خراج و دیگر منابع مال چهارصد هزار و بیست هزار، هزار مثقال نقره بدست آمده که هم وزن ششصد هزار، هزار درهم باشد و آن را به خزانه تیسفون سپرد.»
چاپ نخست «هنر ساسانی» نوشته فریدون آورزمانی در 420 صفحه با شمارگان یک‌هزار و 500 نسخه و بهای 35 هزار تومان از سوی موسسه فرهنگی انتشاراتی پازینه منتشر شده است.
نظر شما