به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) هر سال قرآن‌‌های بسیاری از سوی ناشران مختلف منتشر می‌شوند، برای چاپ قرآن هر موسسه انتشاراتی که مجوز نشر کتاب داشته باشد می‌تواند اقدام کند اما در این میان ناشران محدودی به چاپ قرآن‌های نفیس مشغول هستند.

نگاه اول؛ اهمیت طراحی
قرآن‌هایی متفاوت به لحاظ طراحی و صحافی که البته مشتریان خاص خود را دارند، اگر گذرتان به نمایشگاه قرآن کریم افتاده باشد یا از مقابل کتابفروشی‌های مختلف عبور کرده باشید قطعاً با حجم زیادی از این قرآن‌ها روبه رو شده‌اید که البته قیمت‌های بالایی دارند. قیمت‌هایی که از شنیدن آن تعجب می‌کنید؛ موضوعی که البته به گفته دست اندرکاران این حوزه بیشتر به دلیل گرانی و خاص بودن مواد اولیه‌ای است که برای این قرآن‌ها استفاده می‌شوند از کاغذهای معطر آلمانی بگیرید تا مرکب‌ها و دستگاه‌های چاپی که ویژه چاپ آثار نفیس هستند.

قرآن‌هایی با جلدهای چرمی، ترمه یزد، چوب MDF و ... که در قابی شکیل و گرانب‌ها قرار می‌گیرند. در سال‌های اخیر اما علاوه بر قرآن برخی ناشران قلم‌های گویا با قابلیت قرائت قرآن به زبان عربی و ترجمه به زبان‌های مختلف و قاریان متفاوت را نیز در کنار قرآن‌ها به فروش می‌گذارند. برخی دیگر یک جلد مفاتیح الجنان یا گزیده ادعیه را نیز در کنار گزینه‌های دیگر قرار می‌دهند تا مشتریان و مخاطبان از مجموعه‌ای کامل برخوردار باشند.

یکی از موسسات انتشاراتی که در حوزه چاپ و انتشار این قرآن‌ها فعالیت می‌کند، «پیام آزادی» است که مجید هادی مدیر مسوولی آن را بر عهده دارد. او درباره چاپ قرآن‌های نفیس و مشکلات انتشار مصحف‌های شریف می‌گوید: «چاپ قرآن در قالب نفیس کار آسانی نیست زیرا بحث تولید کیفی در این آثار اهمیت ویژه‌ای دارد، این قرآن‌ها اغلب نیازمند مواد اولیه گران قیمت و کمیابی مانند کاغذهای گلاسه و معطر، چرم و ... است و هر ناشری نمی‌تواند این کار را دنبال کند. چاپ متن بسیاری از قرآن ها 2 رنگ است اما قرآن های نفیس اغلب شش رنگ هستند و برای اجرایی شدن این موضوع کار طراحی و گرافیکی اهمیت ویژه‌ای در کار ما دارد.»

او که 15 سال تجربه انتشار قرآن‌های نفیس را در کارنامه‌اش ثبت کرده است، درباره کاغذهایی که برای چاپ مصحف‌های شریف نفیس استفاده می‌کند، توضیح می‌دهد: «ما اغلب از کاغذهای معطر مارگانو ساخت کشور اندونزی استفاده می کنیم، کاغذهایی با عطر خاص که موجب شده است کارهای قرآنی رنگ و بوی خاصی بگیرند.»

هادی همچنین درباره اهمیت کار طراحی و گرافیک در انتشار قرآن‌های نفیس می‌گوید: «در کار نفیس باید رنگ شاخص داشته باشیم و رنگ‌های شاخص عموماً طلایی یا مسی هستند که در کنار چهار رنگ اصلی دیگر استفاده می‌شوند، برخی به تنهایی از رنگ طلایی و برخی دیگر از ترکیب طلایی و مسی به صورت شش رنگ قرآن‌های خود را منتشر می‌کنند، در کل می‌توان گفت باید از پنج یا شش رنگ استفاده شود تا کارها متمایز از دیگر آثار شوند.»

استفاده از تذهیب برای حاشیه صفحات قرآن کریم، شیوه‌ای رایج برای قرآن‌های نفیس به شمار می‌آیند، تذهیب‌هایی شکیل و زیبا که بخش‌های سفیدی صفحات کاغذ را می‌پوشانند. هادی درباره طرح‌هایی که عموماً در قرآن‌های نفیس موسسه انتشاراتی خود استفاده می‌کند نیز توضیح می‌دهد: «به طور معمول هر سال تلاش می‌کنیم که تذهیب یا طرح‌هایی که برای قرآن‌های نفیس استفاده می‌شوند را تغییر دهیم، به عنوان مثال یک قرآن رحلی نفیس را منتشر کرده‌ایم که حدود 15 میلیون تومان برای این قرآن سفارش تذهیب داده‌ایم. معتقدم قرآن‌های نفیس از ابتدای کار باید اصول چاپ  نفیس داشته باشد.»


نگاه دوم؛ قرآن های 2 میلیون و 500 هزار تومانی
او همچنین درباره مرحله صحافی قرآن‌های نفیس، می‌افزاید: «تفاوت‌های زیادی بین صحافی قرآن‌های نفیس و عادی وجود دارد، زیرا جلدسازی این آثار به دلیل استفاده از چرم و چوب و سنگینی آن‌ها خیلی خاص است و ما نیازمند دستگاهایی هستیم تا بتوانیم اثری با کیفیت تولید کنیم، به همین دلیل باید صحافی این کار را انجام دهد که علاوه بر برخوداری از دستگاه‌های دوخت و داغی ویژه از صحافان خبره و باتجربه بهره‌مند باشد.»

مدیرمسوول انتشارات «پیام آزادی» درباره خطی که اغلب برای قرآن‌های نفیس استفاده می‌شوند، نیز می‌گوید: «استفاده از خط به ناشر و سلیقه او بستگی دارد، اغلب ناشران قرآنی همه خط‌ها را دارند اما بیشتر ناشران ترجیح می‌دهد از خط عثمان طه استفاده کنند زیرا قرآن با این خط 616 صفحه می‌شود و برای ناشری که از کاغذ و مواد اولیه خاص و ویژه استفاده می‌کند این موضوع به صرفه‌تر است. به همین دلیل 80 درصد کارهای قرآنی نفیس با خط عثمان طه است. خط آقای اشرفی 1300 صفحه است که اگر بخواهد به صورت نفیس کار شود کاغذ، گلاسه و معطر و هزینه‌های کلی آن دو برابر می‌شود و قیمت نهایی نیز بالا می‌رود.»

او همچنین درباره مشتریان بالقوه قرآن‌های نفیس نیز می‌گوید: «اغلب این قرآن‌ها برای اعطای هدیه هستند. البته نمی‌توان مشتریان را دسته بندی و تقسیم بندی خاصی کرد زیرا افراد از گروه‌های مختلف آن را خریداری می‌کنند و در کل می‌توان گفت عموم مردم از قرآن نفیس استقبال می‌کنند. البته ما مشتریانی خارج از مرزهای کشور داریم به گونه‌ای که بخشی از این قرآن‌های نفیس را به کشورهای سوریه، لبنان، دبی، بحرین و قزاقستان صادر می‌کنیم. در این کشورها مشتریان بالقوه بسیاری وجود دارند که خواهان این قرآن‌ها هستند.» 

و اما قیمت‌های بالا، موضوعی که قرآن‌های نفیس از آن برخوردارند. هادی درباره قیمت قرآن‌های نفیس نیز توضیح می‌دهد: «قرآن‌های نفیس از 60 هزار تومان در قطع نیم جیبی آغاز می‌شود و به قطع رحلی که حدود 2 میلیون و 500 هزار تومان است، می‌رسد. این قرآن‌ها به تناسب قطع‌های نیم جیبی، جیبی، وزیری، رحلی کوچک، رحلی بزرگ و سلطانی تفاوت قیمت دارند. گران ترین قرآن ما با خط آقای الباری، خطاط کشور سوریه است که به صورت رحلی سلطانی به همراه قلم قرآنی است و با ترجمه به 10 زبان دنیا ترجمه می‌شود. این قرآن در یک هزار و 500 نسخه منتشر شده و دو میلیون و 500 هزار تومان قیمت دارد.» 

نگاه سوم؛ یاری دستگاه‌های مدرن به چاپ مصحف شریف
چاپ قرآن‌های نفیس در همه چاپخانه‌ها امکان پذیر نیست و چاپ مصحف‌های شریف نیازمند دستگاه‌ها و ماشین آلاتی مدرن و به روزی است که امکان چاپ های پنج رنگ را داشته باشند. یکی از چاپخانه‌هایی که در زمینه چاپ قرآن‌های نفیس فعالیت دارد، مجتمع چاپ «طرح نفیس» است. علی غضنفری، مدیرعامل این مجتمع درباره دستگاه‌ها و ماشین‌های مورد نیاز آثار نفیس می‌گوید: «خوشبختانه تکنولوژی جدید مشکلات چاپ این آثار را برطرف کرده است. اکنون دستگاهی وجود دارد که به صورت 10 رنگ چاپ می‌کند، به گونه‌ای که پنج رنگِ رو و پنج رنگِ جلد پشت را به صورت همزمان چاپ می‌کند.»

وی ادامه می‌دهد: «قبلاً دستگاه‌های چاپ محدودیت‌های زیادی داشتند، مثلاً باید اول رنگ طلایی زده می‌شد صبر می‌کردیم این رنگ خشک شود و بعد چهاررنگ را در مرحله دوم می‌زدیم اما اکنون دستگاه‌های جدید این دو کار را به صورت همزمان و پشت و رو انجام می‌دهند به گونه‌ای که مشتری خیلی راحت می‌تواند دو ساعت بعد از چاپ، سفارش‌های خود را دریافت کند.»

غضنفری، دستگاه‌های جدید را یکی از ملزومات چاپ قرآن‌های نفیس می‌داند و می‌گوید: «این موضوع موجب شده است که این قرآن‌ها به صرفه‌تر باشد، با توجه به گرانی مواد اولیه این قرآن‌ها، دستگاه‌ها با سرعت بیشتری کار را انجام می‌دهند، همچنین مانع دور ریخته شدن یا همان پرتی کاغذها می‌شوند و نوعی صرفه جویی در وقت و کاغذ خواهیم داشت.»

او البته به قیمت بالای دستگاه‌های مدرن چاپ و توان نه چندان بالای چاپخانه‌داران برای تهیه این ماشین آلات هم اشاره و یادآور می‌شود: «سرمایه‌گذاری در این حوزه کار سختی است، زیرا سرمایه‌گذاری در حوزه نشر، کار دیربازده‌ای است، اجرت کار چاپچی‌ها خیلی پایین است و وجه سفارش‌ها نیز دیر پرداخت می‌شود. چاپخانه‌داران اغلب مرکب را به صورت نقدی خریداری می‌کنند اما مجبورند که از ناشر چک یک ساله بگیرند، البته در این میان اضافه کنید که قیمت مرکب‌های مورد استفاده قرآن‌های نفیس نیز بسیار بالا است و اغلب ما از مرکب‌های طلایی و مسی استفاده می‌کنیم که قیمت بالایی دارند و مجبوریم اغلب کیلویی 180 هزار تومان به صورت نقد خریداری کنیم و اینها همه سرمایه‌گذاری را سخت و مشکل می‌کند.»

قرآن‌های نفیس همان‌طور که گفته شد البته مخاطبانی خاص و ویژه‌ای دارند و خرید آن از عهده بسیاری از مردم خارج است اما شواهد و فعالیت پررنگ ناشران در این حوزه نشان می‌دهد که خالی از سوددهی و مشتری نیست.