به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «نقد و بررسی ترجمه‌های قرآن به زبان انگلیسی» امروز سه شنبه 14 مردادماه با حضور حجت‌الاسلام محمد نقدی مدیرعامل مؤسسه‌ ترجمان وحی، سید علیقلی قرائی مترجم قرآن مجید، حسین ملانظر رئیس گروه مترجمی زبان انگلیسی دانشگاه علامه طباطبایی و علی دهگاهی رئیس مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و علوم انسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در سالن اجتماعات ساختمان شهید رحیمی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد.

در اين نشست حسین ملانظر رئیس گروه ترجمه زبان دانشگاه علامه طباطبایی سخنرانی خود را با موضوع «بایدها و نبایدهای ترجمه قرآن» ارائه کرد و گفت: در ابتدا باید بگویم که همایش ترجمه قرآن کریم در روزهای 24 تا 28 آذرماه به هشت زبان اسپانیولی، انگلیسی، ترکی، عربی، فارسی، روسی، چینی و فارسی برگزار خواهد شد. در این کنفرانس در دو سالن مجزا یک استاد دانشگاه و یک مترجم قرآن درباره هر یک از این هشت زبان صحبت خواهند کرد. اطلاع‌رسانی این همایش از 6 ماه پیش آغاز شده با این وجود متاسفانه بسیاری از موسسات قرآنی با وجود دارا بودن بودجه‌های میلیاردی هنوز با این همایش همکاری نکرده‌اند.

وی با طرح این سوال که آیا قرآن مجید باید ترجمه شود و یا به زبان عربی فهمیده شود، سخنان خود را ادامه داد و گفت: آنچه مسلم است این است که همه مردم نمی‌توانند عربی را یاد بگیرند تا قرآن را بفهمند چرا که همه در سراسر دنیا امکان یادگیری زبان عربی را ندارند. از سوی دیگر خداوند در قرآن مجید و در آیات ابتدایی سوره الرحمن می‌فرماید که خدا رحمان است چون قرآن را به همه انسان‌ها یاد داد.

وی ادامه داد: بحث دیگر بحث ترجمه‌پذیری یا ترجمه‌ناپذیری قرآن است. البته پیش از این موضوع، بحث اجازه ترجمه قرآن کریم مطرح بوده است. در اوایل اسلام بحث ترجمه‌ناپذیری قرآن در کنار موضوع اجازه ترجمه قرآن مطرح شد. برخی معتقدند این بحث، بحث مسلمانان نبود و استعمارگران این گزاره را که آیا باید قرآن را ترجمه کنیم در میان مسلمانان رواج دادند تا به نوعی با این‌گونه موارد از ترجمه آن جلوگیری کنند. 

ملانظر اظهار کرد: آنچه وجود دارد این است که آیا می‌توان ترجمه قرآن کریم را با خود آن یکی دانست. البته مسلم است كه ترجمه قرآن با خود آن یکی نیست گرچه ترجمه، معنایی را از قرآن در خود دارد چرا که مترجم باید تا حد امکان معنا را به اصل نزدیک کند و توجه داشته باشد كه در ترجمه قرآن صحت و دقت و نیز روانی و سلیس بودن زبان رعایت شود.

وی افزود: ترجمه‌ناپذیری قرآن بدین معنی است که آهنگین بودن قرآن در ترجمه حذف می‌شود اگرچه برخی مترجمان مانند دکتر نیک‌آیین سعی کرده‌اند تا ترجمه‌اي آهنگین از قرآن داشته باشند. به هر حال کلمات قرآن چندین بطن و معنا دارد و مترجم در زمان ترجمه تنها می‌تواند بر یک معنا متمرکز شود و گاه نيز معناهای دیگر را در پاورقی اضافه می‌کند. بنابراین چند معنایی بودن قرآن به انتخاب مترجم حذف مي‌شود و به یک معنا می‌رسد.

وی با اشاره به این که گاهی مترجم در انتخاب چند معنا از قرآن باید به روایات و احادیث استناد کند گفت: در اینجاست که مترجم نباید به ایدئولوژی فرقه خودش توجه کند چرا که در این صورت ترجمه قرآن ناقص خواهد بود. از سوی دیگر من معتقدم که ما بهترین ترجمه از قرآن کریم را نداریم چون هر ترجمه ایرادهاي خاص خودش را دارد. تنها می‌توانیم در ترجمه قرآن، نوع مخاطب، زبان، سطح زبان مخاطب و ... در نظر بگیریم بر آن اساس ترجمه كنيم.

ملانظر همچنین به ترجمه درون‌زبانی از قرآن کریم اشاره کرد و گفت: در هر زبان بسته به نوع مخاطب مانند مخاطبان کودک و نوجوان می‌توان ترجمه‌های دیگری از قرآن نیز ارائه کرد.

وی به اسلام‌هراسی غرب به عنوان یکی دیگر از مشکلات مترجمان قرآن کریم اشاره کرد و گفت: مسائل اینچنینی موجب شده تا قرآن کریم در کشورهای دیگر به‌راحتی توزیع نشود. به همین دلیل معتقدم با توجه به گسترش اینترنت در جامعه امروز، ما نیز مانند سایر کشورها می‌توانیم سایت‌هایی را برای ترجمه قرآن کریم به شیوه‌های زیبا ارائه کنیم چرا که فضای اینترنت برخلاف چاپ و توزیع قرآن کریم کم‌هزینه‌تر است.

قرائی نیز در بخش پایانی این نشست با اشاره به موضوع اجازه ترجمه قرآن گفت: در این باره باید توجه داشت که بخش‌هایی از خود قرآن کریم ترجمه است. به طور مثال آنجا که قرآن کریم درباره سخنان پیامبران گذشته مانند حضرت موسی (ع) و حضرت ابراهیم (ع) سخن می‌گوید از ترجمه استفاده کرده است.

وی ادامه داد: درباره ترجمه‌ناپذیر بودن قرآن نیز حرف‌هایی زده می‌شود و این مساله تنها مربوط به قرآن نیست چرا که همواره درباره ترجمه یک متن ادبی به یک زبان خاص، مسائل و مشکلاتی وجود دارد. از سوی دیگر ما نباید مساله ترجمه‌پذیر یا ترجمه‌ناپذیر بودن قرآن را به گردن استعمارگران بیندازیم چون در این حالت خودمان را عنصری بی‌خاصیت نشان داده‌ایم که همواره تاثیرپذیر بوده‌ایم. بنابراین باید این فکر را اصلاح کنیم.

وی در پایان خواستار تشکیل موسساتی برای حمایت از مترجمان قرآن کریم شد و گفت: این موسسات می‌تواند تجربیات موسسات فعال در این زمینه را استفاده کنند.

نشست «نقد و بررسی ترجمه‌های قرآن به زبان انگلیسی» با پاسخگويي كارشناسان به پرسش‌هاي حاضران پايان يافت.

خبرنگار: الهام عبادتی