سردبیر گذرستان در «سخن نخست» این شماره درباره ازهاری می‌نویسد: «در این شماره از گذرستان به سراغ بررسی زندگی ارتشبد غلامرضا ازهاری یکی دیگر از کارگزاران نظام ستم‌شاهی در دوره حکومت پهلوی دوم رفتیم. ازهاری، این دوست خوب آمریکایی‌ها تمام مدارج ترقی خود را از ستوان دومی تا ارتشبدی درمدت 35 سال تا 1348 که بازنشسته شد، در سایه خدمت به شاه و منافع آمریکا، طی نمود. او در 1328 و در همان دوره اول که برای گذراندن یک دوره آموزش عالی نظامی به آمریکا رفته بود، موفق به برقراری روابط ویژه با مقام‌های آمریکایی شد.»
مقالاتی که در این شماره از گذرستان تنظیم شده‌اند با عناوین «سخن نخست»، «مصاحبه امام خمینی با خبرگزاری آسوشیتدپرس: درباره دولت نظامی ازهاری، قرارداد کمپ دیوید»، «اسامی کابینه دولت ارتشبد ازهاری»، «مهم‌ترین رویدادهای ایران در دوران نخست وزیری ازهاری»، «فردوست: ازهاری یک آمریکایی تمام عیار بود» و «اسنادی از دولت‌های ازهاری و بختیار» هستند.
«آمریکا، طراح کشتار 13آبان و روی کارآمدن دولت نظامی ازهاری»، «تشکیل دولت نظامی ازهاری و ناکارآمدی آن»، «درباره زندگی و کارنامه ارتشبد غلامرضا ازهاری»، «دولت۵۵ روزه...»، «دولت نظامی ازهاری طبل تو خالی بود»، «غلامرضا ازهارى در اسناد وزارت خارجه آمريكا در سال 1979» و «ارتشبد غلامرضا ازهاري» برخی دیگر از مقلات این شماره از گذرستان را تشکیل می‌دهند.
روایت‌های زیادی درباره وابستگی ازهاری به آمریکا وجود دارد. چنانکه در روایتی که فردوست در خاطرات خود درباره ازهاری نقل کرده، وی آمریکایی‌بودن ازهاری را تایید می‌کند. در مقاله «فردوست: ازهاری یک آمریکایی تمام عیار بود» می‌خوانیم: «محمدرضا تنها شانس خود را در دولت نظامي مي‌دانست و ازهاري را بهترين مهره تشخيص داد زيرا يک آمريکايي تمام عيار بود. درست است که ازهاري يک افسر پشت ميز نشين بود، ولي ارتشبد بود و سال‌ها رياست ستاد ارتش را داشت و آمريکايي‌ها در پشت او بودند.»
همچنین در همین مقاله درباره نظر فريده ديبا (مادر فرح) راجع به ازهاري چنين آورده شده است: «ازهاري بيشتر از آن که به پادشاه وفادار باشد، به آمريکایي‌ها وفادار بود. آن طوري که محمدرضا مي‌گفت، ازهاري در موقع تحصيل نظامي در آمريکا جذب آمريکایي‌ها شده و به توصيه آنها مراتب رشد و ترقي را پيموده و به رياست ستاد ارتش رسيده بود. ازهاري مدت‌ها در پيمان سنتو، دست راست آمريکایي‌ها بود.»
در مجموعه اسناد به دست آمده از لانه جاسوسي در تهران که در مقاله‌ای با عنوان «غلامرضا ازهارى در اسناد وزارت خارجه آمريكا در سال 1979 » آمده، درباره خصوصیات روحی ازهاری چنین می‌خوانیم: «ازهارى يك افسر پياده نظام با صلاحيت، شايسته و پر تحرك بوده و از شهرت شغلى بسيار خوبى برخوردار است و سخت مورد علاقه افسران زير دست خود مي‌باشد. وى تمركز قدرت ارتش را در سال 1963 قبول نداشت چرا كه معتقد بود اين امر سدّ راه پيشرفت ارتش شده و از گسترش و رشد استعداد و توان رهبرى می کاهد. او استعفاى خويش را در اعتراض به اين مسئله تسليم كرد. اما شاه، بدليل آن كه به افسرانى نظير ازهارى در ارتش براى از ميان برداشتن موانع و برطرف كردن نقايص و كمبودهاى سيستم احتياج داشت، از قبول آن امتناع كرد. با اين وجود در سال 1966 به عنوان شخصى كه تمايلات تمركز قدرت دارد و مسئوليت فردى زيادى براى خويش قائل است و براى انجام يك كار، سلسله مراتب و تشريفات ادارى را زير پا ميگذارد، قلمداد شد. او خواهان رهنمودهاى مستشاران نظامى آمريكا در ايران بوده و به نظر مي‌رسد كه فعالانه در صدد حل و فصل منازعات موجود در واحدهاى خويش مي‌باشد، ضمن اين كه فرمانده ارتش يكم در فاصله سال‌هاى 1964 تا 1967 نيز بوده است.»
همچنین این شماره از گذرستان در مقاله «اسنادی از دولت‌های ازهاری و بختیار» به معرفی کتابی در اینباره می‌پردازد که چنین است: «کتاب اسنادی از دولت‌های ازهاری و بختیار شامل مدخل پژوهشی و 110 سند است که دربرگیرنده مجموعه اسنادی از صورتجلسات، مصوبات هیات وزیران، اقدامات و عملکرد دو دولت آخر حکومت پهلوی یعنی دولت های ازهاری و بختیار است. مهم‌ترین بخش اسناد این کتاب، صورتجلسات دو دولت است که به وضوح روند فزاینده انقلاب اسلامی و به نتیجه نرسیدن تلاشهای حکومت پهلوی برای مهار آن را نشان می‌دهد. این کتاب به گردآوری و تدوین علی اکبر علی‌اکبری بایگی و سعید حصاری زیرنظر شهریار مرادی و محمد شیخان توسط خانه کتاب در 256 صفحه منتشر شده است.»
سی و ششمین شماره نشریه الکترونیکی «گذرستان» در پایگاه اطلاع‌رسانی موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی به نشانی http://gozarestan.ir قرار گرفته است.
نظر شما