به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست «واکاوی نقد کتاب در عرصه رسانه‌های مکتوب و تصویری» (واکاوی آسیب‌شناسی، بایسته‌ها، فرصت‌ها و چالش‌ها) به همت خانه نقد کتاب ایران با حضور دکتر«مجید تفرشی» تاریخ‌پژوه عصر امروز چهارشنبه (5 شهریور) برگزار شد.

تفرشی در ابتدای این مراسم، از ابتکار جدید خانه کتاب، به جهت راه‌اندازی خانه نقد کتاب ایران و انتخاب شایسته «جمشید کیانفر» به‌عنوان مدیر این خانه، قدردانی کرد و برای خانه نقد کتاب ایران، آینده روشنی را پیش‌بینی کرد.

وی با بیان این‌که از حدود 15 سالگی در حوزه کتاب کار کرده‌ام، گفت: برای من همیشه مساله نقد کتاب فی‌نفسه به‌عنوان یک فن و صنعت مطرح بوده است. متاسفانه نقد کتاب در روزنامه‌ها و مجلات داخلی جایگاه ویژه‌ای ندارد این در حالی است که در روزنامه‌ها و مجلات خارجی مانند «واشینگتن پست» و «گاردین» بخش ویژه‌ای به نقد اختصاص دارد.

این پژوهشگر توضیح داد: در مجموع چهار نوع نقد وجود دارد. نخست، نقد و بررسی ساده است؛ در این نوع نقد فقط تازه‌های نشر معرفی می‌شوند. در نوع دوم، محتویات کتاب به صورت خلاصه (500 کلمه) معرفی می‌شوند. نوع سوم نقد، نقد تخصصی کتاب است که محققان هر رشته انجام می‌دهند؛ این نوع نقد در ایران بسیار کم اما در غرب به‌وفور مشاهده می‌شود.

تفرشی با اشاره به نوع چهارم نقد، گفت: در این نوع نقد، محققان هر رشته‌ای با دست‌مایه قرار دادن حدود 3 یا 4 عنوان کتاب جدید، ضمن ارائه یک مقاله تالیفی، به نقد و بررسی موضوع مورد بحث می‌پردازند؛ این نوع نقد فراتر از معرفی کتاب است و اغلب مجلات خارجی از این نقد بهره‌مند می‌شوند و به صورت تخصصی به نقد کتاب می‌پردازند.

وی از ایجاد سایت آمازون و سایت‌های شبیه آن، به عنوان بزرگ‌ترین اتفاق در عرصه نشر یاد کرد و گفت: سایت آمازون موفق شد برای نخستین‌بار باب نقد کتاب را در معرفی کتاب‌هایش باز کند. در این سایت نقد منتقدان نیز مورد نقد و ارزیابی قرار می‌گیرد.

این تاریخ‌پژوه ادامه داد: در دنیا وقتی درباره رسانه‌های دیداری و شنیداری صحبت می‌شود باید چند مقوله مورد توجه جدی قرار بگیرد؛ نخست این‌که باید رسانه‌های دیداری و شنیداری نسبت به کتاب و فصلنامه یا مجلات، از جذابیت‌های تصویری و صوتی برخوردار باشند تا مخاطبان را به سمت خود جذب کنند.

تفرشی در ادامه سخنانش، گفت: متاسفانه در دنیا بیشتر سردبیران برنامه‌های رادیو و تلویزیون خودشان کتابخوان نیستند و علاقه‌ای به کتاب ندارند. بنابراین، خیلی اوقات ممکن است کتاب‌های سفارشی یا کتاب‌های پُرفروش را در برنامه‌های خود معرفی کنند. در نتیجه در چنین برنامه‌هایی جنبه‌ محتوایی کتاب‌ها مطرح نیست.

در رسانه‌ها نقد کتاب وجود دارد اما منظم نیست
وی با بیان این‌که در همه رسانه‌ها برنامه نقد کتاب وجود دارد اما منظم نیست، گفت: شبکه 4 سیما پنج‌شنبه‌ها برنامه نقد کتاب دارد اما همین برنامه مشکلات خاص خودش را دارد؛ معمولا این‌گونه برنامه‌ها از جهت مادی کم بنیه‌ترین برنامه‌ها محسوب می‌شوند چون تصور همگان این‌ است که این برنامه‌ها ارزش ندارند بنابراین، بودجه لازم در اختیار متولیان آنها قرار نمی‌دهند.

این نویسنده حوزه تاریخ ادامه داد: شبکه press tv تاکنون تجربه‌های موفقی در حوزه نقد کتاب داشته است؛ از این میان می‌توان به برنامه «سخن پایانی» اشاره کرد. این برنامه، کتاب‌های مهم دنیا در حوزه علوم سیاسی و اقتصادی را معرفی می‌‌کرد اما مشکلاتی نیز داشت و آن هم این بود که کتاب‌هایش به‌ روز نبودند و همچنین نویسندگان آثار در برنامه حضور نداشتند.

«امضا» عنوان برنامه دیگر این شبکه در حوزه نقد کتاب بود که در آن فقط با نویسندگان آثار صحبت می‌کردند و بیشتر معرفی بیوگرافی نویسنده بود.

تفرشی ادامه داد: حدود یک سال پیش شبکه presstv تصمیم گرفت برنامه جدیدی اجرا کند و از من خواست تا به عنوان مجری مسلط به حوزه نقد، در این برنامه حضور داشته باشم. من قبول کردم اما برنامه به صورت تلفیقی، اجرا شد؛ یعنی در این برنامه هم به معرفی و نقد کتاب پرداخته شد و هم نویسندگان حضور داشتند و همچنین تازه‌های نشر در این برنامه ارائه شد. برنامه‌ای که همچنان ادامه دارد و توانسته موفق عمل کند.

وی ادامه داد: هنر مجری در این برنامه این است که باید پیش از اجرای برنامه، کتاب را هنرمندانه مطالعه کند و پرسش کلیدی از آن استخراج کند. این برنامه از معدود برنامه‌هایی است که با کتاب‌هایی که با اقبال بین‌المللی از نظر تبلیغاتی مواجه هستند، کاری ندارد اما کتاب‌های معرفی شده ارزشمند است از این منظر که به معرفی کتاب‌هایی با رویکرد مطالعات ایرانی ـ اسلامی می‌پردازد.

این تاریخ‌پژوه افزود: معتقدم اجرای این‌گونه برنامه‌ها به کتابخوان کردن مردم به‌ویژه مردم معمولی کمک شایانی می‌کند. بنابراین، خیلی باید به این موضوع توجه داشت که کتابی که معرفی می‌شود واقعاً کتاب باشد نه کتابسازی.

تلویزیون برای نقد کتاب بودجه ندارد
تفرشی در ادامه سخنانش، ضمن ابراز ناراحتی از ترجمه نشدن کتاب‌های معرفی شده در این برنامه، در داخل ایران، گفت: یکی از آرزوهای من این است که کتاب‌های معرفی و نقد شده در این برنامه، در تلویزیون ایران نیز معرفی و نقد شوند اما متاسفانه چون تلویزیون ایران برای اجرای این برنامه‌ها بودجه لازم را ندارد، بنابراین، نمی‌تواند در این حوزه کار جدی انجام دهد.

وی افزود: معتقدم باید در برنامه‌های سیما که با رویکرد نقد برگزار می‌شوند، صرفاً نباید به کتاب‌های سیاسی و جنجالی پرداخته شود بلکه لازم است به منظور جذب مخاطبان برای مشاهده این‌گونه برنامه‌ها، از کتاب‌هایی که اقبال عمومی دارند، بهره‌مند شد.

تفرشی توضیح داد: در این راستا تصور می‌کنم برنامه جدید presstv که اینجانب مجری آن هستم موفق عمل کرده است چرا که هم در جهت گسترش مطالعات ایرانی ـ اسلامی است و هم در راستای منافع ملی کشور است.

این پژوهشگر با بیان این‌که باید نقد کتاب در رسانه تصویری ترویج یابد، گفت: جذب مردم عادی برای کتاب خواندن فقط با بخشنامه و خطابه و دانشگاه امکان‌پذیر نیست بلکه باید از طرق مختلف مثلا رسانه‌های صوتی و تصویری مردم را به کتاب خواندن، علاقه‌مند کرد.

وی با اشاره به این‌که متاسفانه برخی‌ها به اشتباه تصور می‌کنند که همه آن‌چه که نیاز دارند را می‌توانند از اینترنت پیدا کنند، گفت: بدون شک همه کتاب‌های منتشر شده در اینترنت یافت نمی‌شوند. بنابراین، این نسل اینترنت‌زده متاسفانه از کتاب به دور افتاده‌اند.

تفرشی در پایان سخنانش، با بیان این‌که متاسفانه 20 سال از چرخه کتاب‌های روز دنیا عقب هستیم، گفت: در این راستا مراکزی مانند کتابخانه ملی و کتابخانه آستان قدس رضوی باید تدبیر کنند و کتاب‌های به‌روز دنیا را بخرند و آن‌ها را در اختیار علاقه‌مندان قرار دهند.

نشست «واکاوی نقد کتاب در عرصه رسانه‌های مکتوب و تصویری» (واکاوی آسیب‌شناسی، بایسته‌ها، فرصت‌ها و چالش‌ها) به همت خانه نقد کتاب ایران با حضور مجید تفرشی، تاریخ‌پژوه، مجید کیانفر، مدیر خانه نقد کتاب ایران و جمعی از علاقه‌مندان عصر امروز چهارشنبه (5 شهریور) در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.