به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتابشناسی پژوهشگر فقيد آيت‌الله عزیزالله عطاردی قوچاني به همراه چكيده هر اثر، در قالب کتابی با عنوان «تالیفات استاد عزیزالله عطاردی» از سوی انتشارات عطارد منتشر شده است.
در بخشی از مقدمه این کتاب آمده است: «استاد ارجمند حاج شیخ عزیزالله عطاردی، از محققان و پژوهشگران متتبع و برجسته معاصر، بسیار سخت‌کوش، پرکار، قانع و با اعتماد به نفس عالی و در عین حال نزد عموم ناشناخته است. ثمره قریب 60 سال تلاش علمی استاد، تحقیق و تألیف 70 عنوان کتاب در یکصد و شصت مجلد، پیرامون حدیث، نهج‌البلاغه، تاریخ، جغرافیا، ادبیات، فهرست‌نگاری، سفرنامه و ترجمه متون کهن عربی است. از نظر قالب و ساختار، آثار استاد علیرغم تنوع مطالب، در هفت حوزه کلی خلاصه می‌شود:
1ـ تألیف مسانید اهل بیت (ع) و ترجمه مسندها شامل 99 جلد (عربی و فارسی)
2ـ نهج‌البلاغه، تصحیح، تحقیق، تألیف و ترجمه در 12 جلد (عربی و فارسی)
3ـ فرهنگ خراسان بزرگ: با بیش از یکصد جلد، که تاکنون 11 جلد آن چاپ شده است (فارسی)
4ـ بررسی کتاب تاج‌العروس و تدوین ضمائم آن: 9 جلد (عربی)
5ـ سایر تألیفات متنوع فارسی: 7 جلد
6ـ تصحیح، تحقیق و تنظیم متون تحقیقی: 10 جلد (فارسی و عربی)
7ـ ترجمه متون کهن عربی: 12 جلد (ترجمه فارسی)»
بخش نخست تألیفات استاد عطاری شامل مسانید اهل بیت (ع) و مسندهای ترجمه‌شده به زبان عربی و فارسی است. «مُسنَد» در اصطلاح حديث به حدیثى اطلاق مى‌شود كه سلسله سند آن بدون افتادگى راوى، تا معصوم علیه‌السلام ذكر شده باشد؛ بدین گونه كه راوى، حدیث را بدون واسطه، از راوى پیشین گرفته و نقل كرده تا به معصوم علیه‌السلام رسیده است. جمع «مسند»، «مسندات» يا «مسانيد» است.
اطلاعات بیشتر درباره تأليفاتي از آيت‌الله عزيزالله عطاردي را كه نام مسند يا مسانيد دارند يا از مسانيد، فراهم آمده‌اند، همراه با ذكر نوع فعاليت پديدآورنده (آيت‌الله عزيزالله عطاردي قوچاني) را با بهره‌گيري از «تالیفات استاد عزیزالله عطاردی» فراهم آورده‌ايم كه در ادامه می‌خوانید:
مجموعه مسانید اهلالبیت علیهم‌السلام (عربی)
(تألیف)
این مجموعه عظیم مسانید با بیش از هفتاد مجلد از مسند حضرت مولی‌الموحدین امیرالمومنین علیه‌السلام در 27 جلد و قریب 14 هزار صفحه آغاز شده و پس از آن مسند اُمّ‌الائمه حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها و مسانید ائمه هدی تا حضرت امام حسن عسکری علیهم‌السلام تدوین شده است.
در آغاز مسند هرکدام از معصومین علیهم‌السلام، فصولی در زندگانی، فضائل و مناقب و دیگر ویژگی‌های آن حضرت نگاشته شده و سپس احادیث مسند روایت‌شده از هر يك با ذکر منابع و سلسله روات بیان شده است. فصل‌بندی ابواب کتاب، به روش قدمای محدثین است.
المضمرات و المرسلات من احادیث اهل البیت (ع) (2 جلد)
(تأليف) چاپ اول: 1391؛ 1030 صفحه؛ وزیری (عربی)
در مجامع حدیثی، راویان، برخی روایات را بدون نام امام معصوم (ع) روایت کردهاند و به دلایل امنیتی و مشکل ارتباط با آن بزرگواران، از امام نام نمی‌برند بلکه از معصوم با الفاظی مانند: «از یکی از آن دو امام» یا «از او سوال کردم» یا «از فقیه پرسیدم» یا «از عالم پرسیدم» و موارد مشابه یاد می‌کنند. این گونه روایات در کتب حدیث وجود دارند و دانشمندان علم حدیث، براساس قرائن و شواهد، به حدس یا قطع نام امام (ع) را ذکر می‌کنند. همچنين بسیاری از احادیث شيعه به صورت مرسل ــ یعنی بدون نام راوی آمده است ــ مانند آن چه در کتاب «تحف‌العقول» است، این احادیث را در اصطلاح، «روایات مرسله» (بدون تصريح به نام راوي) می‌خوانند.
عطاردی این احادیث را نیز استخراج کرده و براساس شیوه تبویب کتب حدیثی، گرد آورده و دلیل کار او این بوده است که برای تکمیل طرح عظیم بیش از هفتاد جلد مسانید ائمه علیهم‌السلام، هر سخن و حدیثی از هر یک از ائمه علیهم‌السلام صادر شده است، به دلیل نبود اسم راوی و یا مروی‌عنه از قلم نیفتد.
غررالفرائد و درر القلائد
(تالیف) چاپ اول: 1391؛ 740 صفحه؛ وزیری (عربی)
اين کتاب مشتمل بر روایات منقول از امام امیر‌المؤمنین علیه‌السلام در آداب، سنن، اخلاق و محاسن است که در کتب روايی و لغوی پراکنده بوده و عطاردي در طی تتبعات خویش، آنها را گردآوری کرده است.
کتاب در دو بخش تنظیم شده است. بخش اول شامل 944 حدیث روایت‌شده از طریق شیعه است و بخش دوم 2898 حدیث از طرق اهل سنت را در بردارد. احادیث در هر دو بخش به صورت موضوعی، بر حسب حروف الفبا تنظیم شده‌اند.
نکته قابل توجه در فلسفه پیدایش این کتاب را مولف در مقدمه متذکر می‌آورد: «چون مسند امام علی (ع) در 27 جلد تنظیم شد و به طبع رسید و مورد استقبال محققان قرار گرفت و به عنوان کتاب مرجعی 27 جلدی که حاوی «قال علیٌّ (ع)» است به جامعه علمی ارائه شد این جانب مواجه بودم با انبوه روایاتی که یا در انجمن‌های ادبی عرب، از امام علی (ع) خوانده می‌شده یا در کتب ادبی قدماء عرب آمده و یا در رزم‌ها و جنگهای مختلف به عنوان سخنان حماسی «عن عَلیٍّ» خوانده می‌شده و معمول در این گونه مواقع، ذکر سند حدیث نبوده و لذا به آنها احادیث مرسله امام علی (ع) گفته می‌شود که از طریق شیعه و سُنّی حدیث شده و این آثار را جمع کردم و به جای نام راوی، نام کتابی را که حدیث از آن نقل شده است آوردم و نام کتاب را غُررالفرائد و دررالقلائد نامیدم.»
عبدالعظیم حسنی حیاته و مسنده (زندگانی حضرت عبدالعظیم علیه‌السلام)
(تألیف) چاپ چهارم: 1391؛ 392 صفحه؛ وزیری (فارسی)
این کتاب که نخستین اثر تألیفی عطاردی است و تاریخ تألیف آن به قبل از پنجاه سال برمی‌گردد، جامع‌ترین تألیف درباره حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) بوده است که حاوی اطلاعات گسترده‌ای درباره این امامزاده دانشمند است. کتاب در شش فصل تنظیم شده و هر آنچه به نحوی با زندگی حضرت عبدالعظیم (ع) مرتبط بوده در این کتاب گردآوری شده است.
شرح زندگی حضرت عبدالعظیم (ع)، پدر و نیاکان ایشان، مشایخ و اساتید روايی ایشان که 25 نفرند، راویانی که از ایشان نقل کردهاند و 15 محدث هستند و نیز معرفی مرقد آن حضرت در شهرری و موسسات وابسته به آن، دیگر بخش‌های این کتاب هستند که نگارش شده است.
محقق که این نخستین اثر او، در ایران و نجف مورد تشویق بزرگان شیعه مانند علامه شیخ آقابزرگ طهرانی، علامه شعرانی، آیت‌الله‌العظمی سید شهاب‌الدین نجفي مرعشی و مراجع دیگر قرار می‌گیرد، به جمع محققانه روایاتی که از طریق حضرت عبدالعظیم حسنی (که از سه امام معصوم شنیده است)، به شیوه‌ای عالمانه قیام کرده و توانسته است از لابه‌لای ده‌ها کتاب کهن، 79 حدیث این امامزادة مُحدث را استخراج كند و به شرح و ترجمه آن بپردازد.
ترجمه مسانید اهلالبیت (ع) (فارسی)
با توجه به اهمیت آگاهی از معارف شیعی برای باورمندان به امامت خاندان پیامبر، ترجمه مسانید حضرات معصومین علیهم‌السلام، برای آشنایی با زندگی و احادیث آنان، امری ضروری است. از این رو، نشر عطارد ترجمه این آثار ارزشمند را در برنامه خود قرار داده و بخش اعظمی از این مسانید را ترجمه و منتشر کرده است. ترجمه مسند الامام امیرالمومنین علیه‌السلام (27 جلد) و مسند الامام الصّادق علیه‌السلام (22 جلد)، به دلیل کثرت مجلدات هنوز به پایان نرسیده و در حال انجام است.
اخبار و آثار امام رضا(ع) (2 جلد)
(تالیف و ترجمه) چاپ اول: 1388؛ 1192 صفحه؛ وزیری (فارسی)
این کتاب که در واقع ترجمه «مسند الامام الرضا (ع)» به قلم مولف است، در سه بخش تدوین شده است.
بخش اول، شرح کاملی از زندگی، فضايل، مناقب و امامت امام رضا (ع)، دعوت مأمون از امام علیه‌السلام به خراسان، تبیین دقیق مسیر حرکت امام و حوادث بین راه از مدینه تا خراسان، مذاکرات امام (ع) و مأمون، ولایت عهدی، شهادت، فرزندان و فضیلت زیارت امام رضا (ع) و برخی کرامات ایشان است.
بخش دوم و اصلی کتاب، مجموع روایات و احادیث منقول از امام علیه‌السلام را در بر مي‌گيرد که به شیوه‌ای بدیع از منابع اصیل شیعي و غیرشیعی استخراج و تحقیق و به صورت موضوعی دسته‌بندی شده است.
بخش سوم به معرفی راویان احادیث امام رضا (ع) می‌پردازد. در این قسمت، تحقیقی رجالی در مورد شخصیت هر آن کس از امام علیه‌السلام در مسند الرّضا از او حدیثی آمده است، به صورت موجز صورت گرفته که برای شناخت اطرافیان مرتبط با امام (ع) مفید است.
راویان امام رضا (ع) در مسندالرّضا
(تالیف) چاپ اول: 1388؛ 592 صفحه؛ وزیری (فارسی)
در کتاب مسندالرضا (ع) نام 361 نفر از راویانی که بدون واسطه از امام علیه‌السلام، اخذ حدیث کردهاند، آمده است. عطاردي در این کتاب به معرفی این راویان می‌پردازد. این اشخاص، البته از هر صنف و گروهی بوده‌اند. برخی، از دانشمندان به‌نام شیعه هستند. گروهی از مردم عادی، کسانی از صاحب‌منصبان حکومتی و عده‌ای نیز از مشایخ و یا اهل سنت بوده‌اند. از این رو نام برخی از اینان در کتب رجالی شیعی نیامده بود. جمعی هم شاعرانی بوده‌اند که در ایام ولایت عهدی حضرتش، ایشان را به امید ثواب و تقرّب به رسول خدا (ص) و یا صله‌ای، مدح کرده و پس از شهادت امام (ع)، اشعار خود را از ترس دربار، از ميان برده‌اند.
دعاها و زیارت‌های حضرت امام رضا (ع)
(تألیف) چاپ دوم: 1379؛ 176 صفحه؛ رقعی (فارسی)
این کتاب از سه بخش تشکیل شده است. بخش اول به زندگانی امام رضا علیه‌السلام اختصاص دارد. در این بخش تولد ایشان، معرفی مادر امام، امام در زمان پدر بزرگوار (ع)، امام در زمان هارون، امام در زمان مأمون، حرکت به سوی خراسان، ولایت عهدی، مناظره با علمای ادیان، نماز عید فطر، ستایش شعرا از امام رضا علیه‌السلام و برخی مطالب دیگر آمده است. بخش دوم کتاب شامل دعاهای وارد‌شده از امام رضا علیه‌السلام و بخش سوم شامل زیارت‌های گوناگونی است که در کتب مزار (زيارت) برای ایشان نقل شده است.
جوامع الحکم یا سخنان کوتاه حضرت امام رضا (ع)
(تألیف) چاپ اول: 1386؛448 صفحه؛ وزیری (فارسی)
این کتاب در سه بخش تدوین شده است. بخش اول خلاصه‌ای از زندگی و خصوصیات امام رضا علیه‌السلام را نگاشته است. بخش دوم که بخش اصلی کتاب است، شامل 400 حدیث کوتاه از امام رضا (ع) در موضوع‌هاي گوناگون است. بخش سوم نیز خلاصه‌ای از تاریخ مشهدالرضا (ع) را به اختصار بیان می‌کند.
نظر شما