خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- نگاهی به زندگی و سیر تفکر کسانی که در عرصه تاریخ نقش‌آفرینی کرده‌اند و برگی از تاریخ به نام این مشاهیر ثبت شده می‌تواند برای جامعه امروز سودمند و مفید باشد؛ مفید از این رو که برای ساختن آینده‌ای پرامید با بهره از تجربیات مشاهیر دیروز ترغیب می‌شوند. دکتر عطاء‌الله حسنی، دانشیار تاریخ دانشکده  ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با خبرنگار «ایبنا» درباره دلیل پرداختن به مشاهیر تاریخی به ارزشمندی تجربیات و میراث فکری آنها اشاره کرده است.

وی در پاسخ به این پرسش که چه ضرورتی دارد به مشاهیر تاریخی در کتاب‌ها پرداخته شود؟ گفت: پرداختن به مشاهیر از این بابت اهمیت دارد که شما نیاز دارید برای رفع موانع پیشرفت، الگوی کار، تفکر و اندیشه داشته باشید. همه مردم نه فرصت این را دارند که به این مسائل بپردازند و نه توانمندی و توانایی‌اش را دارند. کسانی که در واقع فرهیختگان جامعه هستند این امکان را پیدا کرده‌اند که عمر بگذارند و در اثر صرف وقت طولانی به نتایجی برسند که می‌تواند الگوی رفتاری و کرداری آحاد مردم جامعه باشد؛ جامعه‌ای که در آن جوانان بتوانند به آینده فکر کنند و آن را تحقق ببخشند. به این دلیل از اندیشه‌های این فرهیختگان بهره می‌گیرند و آنها را الگوی خود قرار می‌دهند و از تجربیات، نوشته‌ها و توصیه‌های آنها استفاده می‌کنند. 

مراجعه به مشاهیر تاریخی برای دانستن تاریخ

حسنی ادامه داد: انسان اسیر نیازهایش است و برای رفع نیازهایش به برنامه‌ای دقیق و تجربه شده نیاز دارد. این برنامه‌ها را ما از بزرگان و متخصصان هر علم و دانش می‌گیریم. در علوم انسانی و غیر آن نیز به همین منوال است، مثلا برای حل مسائل ریاضی ‌کسی به پزشک مراجعه نمی‌کند بلکه سراغ متخصص این رشته می‌رود. 

این مدرس دانشگاه افزود: در علوم انسانی هرگاه می‌خواهید بفهمید چه بر سر این مردم آمده است و چگونه توانستند در برابر شدائد مقاومت کنند و خود را از بحران‌های اجتماعی، منطقه‌ای و جهانی نجات بدهند، به سوی آینده گام بردارند و بتوانند حیات و زندگیشان را حفظ کنند، مجبورید به تاریخ، مورخان و متفکران این علم مراجعه کنید. از این بابت بین علوم تفاوتی وجود ندارد و همه علوم افرادی دارند که آن افراد متخصصان آن علم هستند و شما اگر برای رفع نیازهایتان به برنامه‌ای برای پیشرفت و رفتن به سوی آینده نیاز داشته باشد باید به مشاهیر تاریخی مراجعه کنید این ضرورت وجودی بزرگان و نیاز ما به آنهاست. 

مواجه شدن با بحران‌ها با خواندن تاریخ امکان‌پذیر است

حسنی افزود: نپرداختن به مشاهیر، نادیده گرفتن و توجه نکردن به تجربه بشری است. کسانی که حاضر نیستند تجربه بشری را مورد استفاده قرار بدهند باید هزینه‌های تجربه مجدد برخی اعمال را بپردازند؛ یعنی آنهایی که تاریخ می‌خوانند می‌فهمند که باید با حوادث و بحران‌ها چگونه مواجه شوند. آنهایی که تاریخ نمی‌خوانند وقتی باحوادث و بحران‌ها روبه‌رو می‌شوند نمی‌توانند از پس حل آنها بربیایند و باید هزینه‌های گزافی بپردازند. اگر ما می‌خواهیم این هزینه‌های گزاف به دوش مردم و مملکت نیفتد ناچار باید تاریخمان را بخوانیم تا بفهمیم راه آینده‌مان را چگونه انتخاب کنیم و به سمت چه مسیری برویم.

وی در پاسخ به این پرسش که در کتاب‌ها (چه درسی و چه غیر درسی) تا چه اندازه به مشاهیر تاریخی پرداخته شده است، گفت: من به این موضوع از لحاظ آماری نگاه نکرده‌ام که بتوانم به این پرسش جواب بدهم. ضمن این که این پرسش را بهتر است از کسانی که در تولید منابع درسی نقش دارند بپرسید اما با این حال می‌توانم بگویم اگر قرار باشد جوانان و فرزندان ما با تاریخ خود آشنا بشوند باید از مورخان گذشته، شیوه تفکر و نوع رویکرد آنها به تاریخ اطلاع داشته باشند همچنین باید از این‌که از تاریخ چه می‌فهمند، ضرورت مطالعه و سودمندی آن اطلاع داشته باشند. 

بزرگان و مورخان میراث فکری بشر هستند 

حسنی ادامه داد: کسی که در یک جامعه‌ای زندگی می‌کند ناگزیر باید به گذشته آن جامعه اشراف داشته باشد تا بتواند قدم‌هایی را برای حفظ موقعیت کنونی و حفظ آینده جامعه خود در بین جوامع دیگر بردارد و در واقع از مبارزه‌ای که یک رقابت جهانی است و نه یک مساله داخلی و شخصی، روسفید بیرون بیاید. از این نظر آن‌چه می‌توانیم بگوییم این است که بزرگان و مورخان ما شناخته شده هستند و خوشبختانه تمام منابعی که آنها از تاریخ جامعه ما تولید کردند در دسترس است، از این‌رو وظیفه مسئولان آموزشی و تهیه‌کنندگان کتاب‌های تعلیمی و درسی است که سراغ مشاهیر بروند و متناسب با نیاز هر دوره‌ای از این افراد و افکار آنها استفاده کنند و به عنوان میراث فکری در اختیار نسل جدید بگذارند.

* در این باره بخوانید:

1- گفت‌وگو با اصغر محمودآبادی: ایرانیان انگیزه‌ای به مطالعه تاریخ و بازخوانی آن ندارند/ انوشیروان در کتاب‌های درسی کمرنگ است

2- گفت‌وگو با محمدتقی ایمان‌پور: نگارش کتاب‌های تاریخی باید از قید و بندهای سیاسی رها شود/ زندگی مبارزان انقلاب مشروطه را به درستی منعکس نکرده‌ایم

3- گفت‌وگو با داریوش احمدی: کمرنگ بودن مشاهیر تاریخی در کتاب‌های درسی تاثیری جز بی‌هویتی‌ ندارد

4- گفت‌وگو با مهدی محقق: تنوع مشاهیر ایرانی را با سعید نفیسی در کتاب‌های درسی رعایت می‌کردیم

5- گفت‌وگو با علی ططری: دانشجویان علاقه‌ای به یادگیری تاریخ ندارند/پرداختن مقطعی به مشاهیر چاره‌ساز نیست

6- گفت‌وگو با حسن زندیه: معرفی جذاب مشاهیر تاریخی بهتر از صد کتاب درسی موثر است

7- گفت‌وگو با هیبت‌الله مالکی: مشاهیر تاریخی را درگیر حب و بغض‌‌ها نکنید/تنها دلواری نبود که در قیام تنگستان رشادت نشان داد

8- گفت‌وگو با حسن باستانی‌راد: برای شناخت مشاهیر نمی‌توان تنها به اینترنت اکتفا کرد/مشاهیر ایرانی بیانگر غرور ملی هستند

9- گفت‌گو با رضا شعباني: شناسايي مشاهير ايراني، جايگاه کشورمان را در تمدن بشري تعيين مي‌كند

10- برای نسل جوان از مشاهیر تاریخی الگوهای دست نیافتنی نسازیم/ یادداشت زهیر صیامیان