به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست نقد و بررسی «کتابشناسی ماه» عصر امروز (۲۶ مهرماه) با حضور سید فرید قاسمی، دکتر هرمز همایون‌پور، نصرالله حدادی، سید مهدی جهرمی، مجید رُهبانی، دکتر آزاده نظربلند و جمعی از کارشناسان این عرصه در سرای اهل‌قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.

سید فرید قاسمی در این نشست، اظهار کرد: اطلاع‌رسانی کاغذی کتاب‌ها چند سالی تعطیل‌شده بود؛ یعنی بعد از کارنامه نشر سال ۱۳۸۸، دیگر فهرست کاغذی اطلاعات کتاب‌ها در کشور منتشر نشد.

وی ادامه داد: تا این‌که در بهمن‌ماه سال گذشته مدیریت خانه کتاب تغییر کرد. باروی کار آمدن آقای نجفعلی میرزایی به‌عنوان مدیرعامل موسسه خانه کتاب، بانکی از ایده‌ها شکل گرفت؛ یکی از این ایده‌ها بر اساس تقاضا، احیای کتابشناسی بود. بعد از مدتی آقای مجید غلامی جلیسه نیز به‌عنوان معاون آموزشی، فرهنگی و پژوهشی در خانه کتاب شروع به فعالیت کردند. با ورود ایشان به مجموعه، مباحث مربوط به احیای کتابشناسی به‌صورت جدی‌تر دنبال شد.

قاسمی ادامه داد: با ورود آقای غلامی جلیسه، نخستین بحث این بود که آیا کتابشناسی به‌صورت ماهانه منتشر شود یا به‌صورت فصلی. آقای جلیسه پیشنهاد داد تا این اثر ماهانه منتشر شوند. بقیه همکاران نیز با این رویکرد موافقت کردند.



آراء صاحب‌نظران و تکمیل ساختار کتابشناسی ماه
وی در ادامه سخنانش، اظهار کرد: در روزهای نخست، بحث بر سر این موضوع بود که آیا ضرورت دارد ساختار جدید برای کتابشناسی تعریف کنیم یا این‌که با همان سبک و سیاقی که درگذشته منتشر می‌شد، در اختیار علاقه‌مندان قرار بگیرد؟ بدون تردید تعریف ساختار جدید برای کتابشناسی، زمان‌بر بود. بنابراین، چون تمایل داشتیم این اثر با سرعت منتشر شود، از تعریف ساختار جدید برای آن خودداری کردیم.

قاسمی ادامه داد: چون تصمیم داشتیم این اثر از فروردین سال جاری منتشر شود، همکاران خانه کتاب جدی در این پروژه همکاری کردند و اکنون شاهد انتشار ششمین جلد از این اثر هستیم. البته همه دوستان و همکاران ما در مجموعه خانه کتاب واقف‌اند که این اثر خالی از نقص نیست بنابراین، در حال جمع‌آوری نظرات صاحب‌نظران این عرصه هستیم تا در راستای تکمیل این اثر و بهبود سطح کیفی آن گام برداریم.

انتشار متفاوت «کتابشناسی ماه» از مهرماه
وی با اشاره به تغییراتی که به‌زودی (نوبت چاپ کتابشناسی ماه در مهرماه سال جاری) در «کتابشناسی ماه» اعمال خواهد شد، گفت: شماره جدید «کتابشناسی ماه» اطلاعات کتاب‌های منتشرشده در ماه مهر را در ۳ قالب «چاپ نخست»، «باز چاپ» و «درسی و کمک‌درسی» ارائه خواهد کرد. در ذیل این ۳ قالب، حوزه‌های بزرگ‌سال و کودک و نوجوان نیز تفکیک خواهند شد. درمجموع می‌کوشیم با اِعمال تغییرات، در راستای کیفی سازی این اثر گام برداریم به‌گونه‌ای که نه فقط نیاز یک قشر ویژه‌ای از جامعه بلکه نیاز همه افراد جامعه را برطرف کند.

مجید رُهبانی، سردبیر نشریه جهان کتاب نیز در این مراسم، اظهار کرد: در ارائه اطلاعات کتاب‌ها، مسائلی وجود دارد که اگر رعایت نشوند، ممکن است هم استفاده‌کنندگان از این اطلاعات و هم سیاست‌گذاران فرهنگی را دچار شبهه و اشتباه کند. بنابراین، خانه کتاب باید به این موضوع توجه جدی داشته باشد و با دقت بیشتری، اطلاعات کتاب‌ها را در اختیار علاقه‌مندان قرار دهد.

وی ادامه داد: متأسفانه در ۱۰ سال اخیر یک سلسله آمار از کتاب‌های منتشرشده ارائه‌شده که نوعی بزرگنمایی از نشر ایران است؛ تصور می‌کنم اکنون دیگر ادامه این روند نادرست است.

برخی آمارها باوجود دقیق بودن شبهه برانگیزند
رُهبانی بابیان این‌که ما در ایران با فقر اطلاعاتی مواجه هستیم و متأسفانه در برخی از زمینه‌ها اصلاً هیچ تحقیقی صورت نگرفته است، گفت: مدیر دولتی وقتی می‌خواهد برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کند، بر اساس آمار و اطلاعات ارائه‌شده دست‌به‌کار می‌شود؛ منکر این نیستیم که آمارها دقیق‌اند اما متأسفانه شبهه برانگیز هستند.

وی با اشاره به محسنات «کتابشناسی ماه» گفت: نمایه این اثر کاری منحصربه‌فرد است. توصیفی بودن این اثر به‌ویژه درباره کتاب‌های چاپ نخست، کاری ارزشمند است.

سردبیر نشریه جهان کتاب توضیح داد: پیشنهاد می‌کنم در «کتابشناسی ماه» کتاب‌های آموزشی و کمک‌آموزشی از فهرست کتاب‌ها تفکیک شوند. همچنین باید چاپ‌های مکرر از یک عنوان کتاب، به‌صورت مجزا معرفی شوند. جلدهای متعدد از یک عنوان کتاب مشروط بر این‌که هر عنوان، یک اثر مجزا به‌حساب آید، باید به‌صورت جداگانه ارائه شوند.


ضرورت عرضه کتابشناسی ماه در فضای مجازی
رُهبانی ادامه داد: پیشنهاد می‌کنم در پایان هرسال، یک کتابشناسی سال نیز از مجموعه کتابشناسی‌های ماه منتشرشده در طول سال، تهیه و ارائه شود؛ در این صورت به آمارهای دقیق و واقعی از نشر کشور دست می‌یابیم. همچنین عرضه اطلاعات کتابشناسی‌های ماه در فضای مجازی ضرورت دارد.

وی افزود: بسیار پسندیده است خانه کتاب با کتابخانه ملی ارتباط مستمر برقرار کند تا این محصول (کتابشناسی ماه) تحت عنوان کتابشناسی ملی منتشر شود و با در اختیار گذاشتن اطلاعات خود به کتابخانه ملی، واحد متوقف‌شده کتابخانه ملی در این عرصه را برای دوباره، به حرکت درآورد.

در ادامه این نشست، دکتر آزاده نظربلند با اشاره به مقدمه «کتابشناسی ماه» اظهار کرد: در بخش مقدمه «کتابشناسی ماه» این موضوع ارائه‌شده است که تمام کتاب‌های چاپ نخست در این اثر معرفی نشده‌اند چراکه معرفی کتاب‌ها در این اثر، منوط به یک سلسله ضوابط است. ما خواستیم با این اقدام از یک سلسله تکرار پیشگیری کنیم؛ کتاب‌هایی که با عناوین یکنواخت از ناشران مختلف منتشر می‌شوند، در این اثر معرفی نمی‌شوند.

حوزه اطلاع‌رسانی نشر با ضعف جدی روبروست
سخنران بعدی این نشست، نصرالله حدادی، پژوهشگر و کارشناس کتاب بود. وی ضمن تأکید بر ضرورت آسیب‌شناسی بازار نشر ایران، عنوان کرد: آنچه که مسلم است، نشر دولتی در چند سال اخیر آسیب جدی به بازار نشر ایران وارد کرده است. انبارهای مملو از کتاب، زمینه پایین آمدن شمارگان کتاب‌ها را فراهم کرده‌اند.

وی ادامه داد: معتقدم در زمینه اطلاع‌رسانی کتاب به‌ویژه در بخش خصوصی دچار فقر هستیم. دغدغه اصلی این است که کتاب منتشر و توزیع می‌شود اما به دلیل نبود اطلاع‌رسانی خوب، به انبارها برمی‌گردند! اگر بتوانیم اطلاع‌رسانی جامع در حوزه کتاب‌ها داشته باشیم، بدون تردید شمارگان کتاب در آینده نزدیک به آمار معقولی خواهد رسید.

حدادی اظهار کرد: غلبه ترجمه بر تألیف در ایران، از دیگر معضلات عرصه نشر به شمار می‌آید که باید مسئولان و متولیان فرهنگی در راستای حل این معضل تمهیدات جدی بیندیشند.

اولویت در چاپ الکترونیکی کتابشناسی ماه
همچنین سید مهدی جهرمی، کارشناس کتاب از دیگر سخنرانان این مراسم بود. وی نیز فقر اطلاعات حوزه کتاب را اصلی‌ترین علت پایین بودن شمارگان کتاب‌ها دانست و گفت: همواره متأسف می‌شوم از این‌که چرا یک دانشجو بعد از یکی دو سال از گذشت انتشار یک اثر، همچنان از انتشار و وجود آن در بازار نشر بی‌اطلاع است.

وی اظهار کرد: چاپ «کتابشناسی ماه» کار پسندیده‌ای است اما یقین دارم که باید همت بیشتری برای اطلاع‌رسانی آن صورت بگیرد؛ شاید چاپ الکترونیکی آن، راهکار خوبی برای اطلاع‌رسانی باشد. به‌عبارت‌دیگر، پیش از چاپ نسخه کاغذی این اثر، چاپ الکترونیکی آن در اولویت قرار بگیرد.

دسته‌بندی‌های کتاب نگاه ارزشی ندارند
مجتبی تبریزنیا، مدیر اطلاع‌رسانی خانه کتاب نیز در این نشست طی سخنانی اظهار کرد: در موسسه خانه کتاب تألیف به هر آنچه که به‌جز ترجمه باشد، گفته می‌شود. اگر قرار باشد این اطلاعات را ریز کنیم و انواع کتاب‌ها را اعم از «به کوشش»، «تصحیح» و ... را تفکیک کنیم، بدون تردید از تعداد آثار تألیفی کاسته خواهد شد.

وی بابیان این‌که کاملاً موافقم که ساختار کتاب‌ها به لحاظ این که محملی برای انتقال دانش باشند، فقیر هستند، گفت: در خانه کتاب اصلاً بنا نبوده است که نگاه ارزشی به کتاب‌ها صورت بگیرد بلکه ما ناگزیریم آمار کتاب‌ها را به لحاظ کتاب بودنشان، ثبت کنیم.

تبریزنیا درباره چاپ الکترونیکی کتابشناسی ماه گفت: این اطلاعات به فاصله 2 روز پس از انتشار، در سایت خانه کتاب ثبت می‌شوند. بنابراین، دسترسی اینترنتی نیز برای این اطلاعات فراهم است. ضمن این‌که اطلاعات کتابشناسی‌ها به‌صورت لوح فشرده نیز منتشر می‌شوند. تا سال‌های قبل نیز این اطلاعات در نشریه کتاب هفته نیز ضمیمه می‌شده است.

وی درباره ارتباط خانه کتاب با کتابخانه ملی، گفت: این ارتباط و تعامل در دهه گذشته چندین بار رخ‌داده است. در برخی موارد نیز به نتایج خوبی رسیدیم. به‌گونه‌ای که حتی تلاش شده است تا خانه کتاب آمار فیپای کتابخانه ملی را بعد از چاپ، منتشر کند.

تبریزنیا در پایان سخنانش، گفت: ما می‌دانیم «کتابشناسی ماه» خالی از اشکال نیست. به همین دلیل از اظهار نظرات صاحب‌نظران برای تکمیل اطلاعات آن استفاده خواهیم کرد.

دکتر آزاده نظربلند در بخش پایانی این مراسم، گفت: بررسی آمار کتاب اعم از تألیفی بودن یا ترجمه بودن آن‌ها، مستلزم یک بررسی دقیق است. ما نیازمند یک بررسی و پالایش دقیق‌تر هستیم تا به آنچه که به آن تولید علم می‌گوییم، دست‌یابیم.

همچنین در بخش پایانی نشست غلامحسین مراقبتی، کارشناس و پژوهشگر بابیان ضرورت‌های انتشار چنین بانک اطلاعاتی برای پژوهش در حوزه کتاب به مطالبات و خواسته‌های محققان از کتابشناسی اشاره کرد.