خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - بهاره بهنام‌نیا: فن تنظیم و به هم پیوستن صفحات کتاب و قراردادن آنها بین دو جلد با سابقه‌ای به درازای تاریخ پیدایش خط، شاهد افت و خیزهای بسیاری در طول تاریخ بوده؛ به‌طوریکه در گذشته صحافی و جلد کردن کتاب، مواردی همچون نسخه‌نویسی و تهیهٔ رونوشت و تکثیر کتاب را در یک عنوان کلی با نام حرفه «ورّاقی» می‌شناختند، که امروزه با ظهور تکنیک‌ها و در پی آن دستگاه‌های پیشرفته مکانیکی و در ادامه دیجیتالی، به فعالیت خود ادامه داده است. اما برای آگاهی از چالش‌های پیش‌روی این حرفه و افرادی که در آن مشغول فعالیت هستند، با یکی از فعالان پیشکسوت عرصه صحافی به گفت‌وگو پرداختیم.
 
اسحاق ابراهیمی ورکیانی، پیشکسوت حرفه صحافی، کار خود را از سال 1344 در حوزه چاپ و صحافی شروع کرده و با تجربه نیم قرن کار، همچنان از فعالان این عرصه است. ورکیانی در این گفت‌وگو از دیروز و امروز صحافی، چالش‌ها و حمایت‌ها و همین طور آینده این حرفه گفته است.


صحافی امروز با گذشته چه فرقی کرده است؟

صحافی امروز در مقایسه با گذشته با تفاوت‌های زیادی روبرو بوده. در گذشته که تمام مراحل صحافی به‌صورت دستی انجام می‌شد، تمام طول یک روز تنها صرف کار بر روی چند کتاب می‌شد؛ در حالی که الان حتی با دستگاه‌های نیمه مکانیکی، ماهیانه بر روی 10 تا 15 هزار کتاب کار می‌شود.

در گذشته تمام مراحل صحافی مثل چسب زدن، تا کردن، برش و مراحل دیگر با دست انجام می‌شد، اما اکنون با ورود دستگاه‌های مکانیکی به این عرصه، تمام مراحل بصورت خودکار انجام می‌شود. البته با تمام این پیشرفت‌ها ما در داخل کشور، هنوز از تکنولوژی روز دنیا عقب هستیم؛ دستگاه‌های مکانیکی ما قدیمی محسوب می‌شوند، تمام این دستگاه‌ها نوع جدید‌تر دیجیتالی دارند که ما آنها را نداریم.

توقع شما از بخش دولتی چیست؟

واقعیت آن است که گویا دولت برنامه‌ای برای بها دادن به صحافی ندارد. کسی نیست که پشت این حرفه را بگیرد تا تحول و رشدی اساسی در آن ایجاد کند. پیشرفت‌های حاصل شده هم حاصل تلاش‌های فردی فعالان این حوزه بوده و هرکس توانسته، تحولاتی در کار خود ایجاد کرده، اما مرکز یا نهادی نبوده که از این حرفه پشتیبانی کند.

الان اتحادیه و صنف ما داعیه حمایت از حرفه صحافی را دارند، اما عملا هیچ کاری برای ما انجام نمی‌دهد. قبلا یک تعاونی داشتیم که برخی مواد مورد نیاز را با قیمتی مطلوب‌تر از بازار آزاد به صحافان ارائه می‌کرد، اما الان همان تعاونی هم تعطیل شده و همان خدمات هم دریافت نمی‌شود.
درحال حاضر اکثر دستگاه‌های صحافی ایران مکانیکی و مربوط به قبل از سال 2000 میلادی هستند و ما نتوانسته‌ایم دستگاه‌های جدید‌تر بیاوریم.

الان مهم ترین مشکل صحافی را چه می دانید؟

با گران شدن کاغذ حجم کار ما خیلی پایین آمد، ما باید ماهیانه به طور میانگین 800 هزار جلد کتاب تولید کنیم، اما تولید ما با دستگاه‌های مکانیکی موجود، تنها بین 20 هزار تا 25 هزار جلد کتاب است! همین عامل باعث رکود در این حرفه می‌شود و به ناچار ما را به تعدیل نیروهایمان وامی‌دارد.

با حضور کتاب‌های الکترونیک، نگران فراموش شدن شغل صحافی نیستید؟

صحافی هرگز از بین نمی رود، چون کتاب هیچ‌وقت از بین نمی‌رود. محسناتی که در مطالعه کتاب است، در اینترنت و فضای مجازی و هیچ جای دیگری نیست. به نظر من محال است که کتاب کاغذی از بین برود، چراکه جایگزینی برای لذتش وجود ندارد. به همین ترتیب صحافی هم هیچ وقت از بین نمی‌رود.

در مقایسه با کشورهای دیگر صنعت صحافی ما چگونه است؟

من به کشورهای دیگر رفته‌ام و از نزدیک در نمایشگاه‌های تجهیزات چاپ، از جمله صحافی شرکت کرده‌ام. گرچه دستگاه‌های صحافی ما به‌روز نیستند، اما با این حال نتیجه کار ما خوب بوده و در چاپ نتایج خوبی به‌دست آورده‌ایم.

البته در داخل کشور دستگاه‌های جدیدی در بخش‌های لیتوگرافی ،صحافی جدید، دستگاه واژه پرداز وجود دارد که همگی متعلق به نهادهای دولتی است، اما این دستگاه‌ها در جامعه صحافی چنان کاربردی ندارند و به طور کلی اکثر صحافان با دستگاه‌های قدیمی خود مشغول به‌کارند. در این میان یکسری هم سعی می‌کنند که از دستگاه‌های به‌روز  استفاده کنند، ولی به دلیل مشکلات مالی تا به امروز نتوانسته‌اند این دستگاه‌های جدید را وارد کنند.
البته در گذشته وام‌هایی به صحافان تعلق می‌گرفت که در تسهیل کار ما بسیار موثر بود و امکان گسترشِ کار را به ما می‌داد، اما امروز وام دهنده دغدغه گسترش تولید را ندارد.

چرا مردم زیاد کتاب نمی‌خوانند؟

به نظر من باید در عرصه کتابخوانی فرهنگ سازی شود و هدف قرار دادن قشر دانشگاهی می‌تواند باعث رواج کتابخوانی شود. هچنین آشنایی با صحافی کتاب نیز سبب توجه بیشتر به کتاب می‌شود؛ به‌طوریکه اگر برای دانش‌آموزان کارگاه‌هایی برای آشنایی با مراحل چاپ و صحافی اختصاص دهند، توجه و میل به کتاب در جامعه پررنگ می‌شود.

استقبال جوانان از شغل صحافی چگونه است؟

جوانان با این شغل خیلی کم آشنا هستند و از مراحل تولید کتاب، بیشتر مرحله چاپ را می‌شناسند. در گذشته کلاس‌هایی برای ارتقاء سطح چاپ و صحافی برگزار شد که اگر ادامه پیدا می‌کرد می‌توانست به آشنایی بیشتر جامعه با مراحل تهیه و تولید کتاب کمک می‌کرد و صحافی را به عنوان یک هنر، از مهجوریت فعلی خارج کند.

مطئمن هستم که برای مردم جالب است بدانند این صنعت و هنر چقدر گسترده است؛ از جلدهای کاغذی تا جلدهای چرم طبیعی و مصنوعی هر کدام دارای بخش‌های مختلفی است. حتی هنوز نوع صحافی‌هایی است که باید کامل با دست انجام گیرد.

رابطه شما با حرفه صحافی چطور است؟

احساسم این است کار صحافی به واقع یک کار فرهنگی است و دارای ابعاد معنوی و اجتماعی است که انسان را اقناع می‌کند. اعتقادم این است که این کار فرهنگی، خیر دنیا و آخرت را دارد. وقتی کاری انجام می‌دهید که سبب دوام و ماندگاری یک اثر می‌شود، هر بار که آن را می‌بینید احساس خوبی دارید و این احساس ماندگاری با انسان همراه می‌شود.