به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست نود و چهارمین سالگرد شهادت میرزا کوچک‌خان جنگلی، سه‌شنبه (11 آذرماه) در مجموعه فرهنگی سرچشمه (مدخل شهدای هفتم تیر) برگزار شد. در این نشست محمدحسن اصغرنیا، مسئول مركز بازشناسي نهضت جنگل، قاسم تبریزی، پژوهشگر تاریخ و دکتر کیانوش کیانی هفت‌لنگ، مشاور مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی و دبیر کمیته علمی این مرکز سخنرانی کردند.

اسنادی که بنیاد مستضعفان در گونی نگهداری می‌‌کند!

اصغرنیا درباره میرزا کوچک‌خان گفت: تاکنون 118 عنوان کتاب درباره این مبارز چاپ شده است؛ این تعداد کتاب نشان‌دهنده این است که مولفان و پژوهشگران به بازشناسی نهضت جنگل و شخصیت میرزا کوچک‌خان علاقه‌مند هستند. البته بازهم می‌توان درباره مبارزات میرزا کتاب‌های متعددی نوشت به ویژه اکنون که اسناد بسیاری درباره این نهضت در آرشیوهای موسسه‌های تاریخ‌نگاری مشاهده می‌شود.
 
وی عنوان کرد: اکنون در بنیاد مستضعفان حدود سه گونی اسناد وجود دارد که برخی از این اسناد به نهضت جنگل مرتبط است. ما چندین مرتبه خواستار این شدیم که در فعالیت‌های پژوهشی خود با تحقیق و بررسی در این اسناد به گونه‌ای به کمک این بنیاد برویم و اسناد مربوط به نهضت جنگل را بازشناسی کنیم اما متاسفانه تا به امروز این بنیاد از در اختیار گذاشتن این اسناد مهم خودداری کرده است.
 
رئیس مرکز بازشناسی نهضت جنگل افزود: کارشناسان این بنیاد در پاسخ به ما برای دستیابی به اسناد مربوط به میرزاکوچک خان می‌گویند این اسناد متعلق به بنیاد مستضعفان است و اجازه دسترسی به کسی داده نمی‌شود. در حالی که این گونه رفتارهای غیرکارشناسانه در حوزه پژوهش‌های تاریخی در کشور ما وجود دارد. در انگلیس کارشناسان آرشیو ملی بریتانیا مدعی هستند که تاکنون 30 هزار کیلومتر اسناد منتشر کرده‌اند! به نظر من در ایران نیز دولت باید دسترسی به اسناد را فراهم کند تا نسبت به تاریخ و به ویژه تاریخ معاصر روشنگری بیشتری به وجود بیاید. اگرچه این رفتارها در حالی صورت می‌گیرد که به تازگی‌ها دولت تدبیر و امید قانون دسترسی آزاد به اطلاعات را ابلاغ کرده است.
 
قصیده‌ای که بهار در مخالفت با میرزا سرود
 
کیانی هفت‌لنگ نیز درباره فعالیت‌های مرکز بازشناسی نهضت جنگل گفت: در این مرکز اقدامات متعددی از قبیل پژوهش و انتشار کتاب، همایش و انتشار مقاله‌ درباره نهضت جنگل به همت اصغرنیا، رئیس مرکز و جمعی از پژوهشگران انجام شده است.
 
وی افزود: از جمله اهداف تاسیس این مرکز کشف حقیقت و غبارروبی از اذهان درباره نهضت جنگل بود زیرا درباره این نهضت شبهاتی پراکنده بودند و با استناد به این شبهات ملک‌الشعرا بهار نیز قصیده‌ای سروده بود اما با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تعداد 60 هزار برگ سند کشف شد که امروز این اسناد به بالای 800 هزار برگ رسیده که می‌توان با کاوش در این اسناد از فضای تاریکی که در نهضت جنگل ایجاد شده است، ابهام‌زدایی کرد.
 
دبیر کمیته علمی مرکز بازشناسی نهضت جنگل بیان کرد: نگاهی به اسنادی که امروزه در آرشیوهای کشورهای گوناگون از جمله جمهوری‌های آزادشده اتحاد جماهیر شوروی به دست آمده نکات مبهمی از جریان مبارزه جنگلی‌ها روشن می‌کند از جمله شخصی به نام «موئیس پرسیتس» با جمع‌آوری اسنادی که در آرشیوهای تاشکند موجود بود به تألیف کتابی با عنوان «مداخله شوروی‌ها در نهضت جنگل» پرداخت که این کتاب با ویرایش جدید و افزودن نکاتی تازه به زودی از سوی بنده منتشر خواهد شد.
 
کیانی هفت‌لنگ بیان کرد: نگاهی به مفاد نامه میرزا کوچک‌خان به روتشتین، وزیر مختار شوروی در زمان نهضت جنگل و همچنین نامه روتشتین به میرزا پیچیدگی‌ها و مسائلی را درباره این نهضت بازشناسی می‌کند. دو نامه‌ای که اکنون در اسناد موجود است و پژوهشگران می‌توانند با بررسی متن این دو نامه مسایل جدیدی را درباره سیاست‌های قدرت‌های استعماری آشکار کنند.
 
 آسیب‌شناسی نهضت جنگل به روایت اسناد تاریخی

قاسم تبریزی یکی دیگر از سخنرانان این نشست با تاملی در اسناد دوره رضاخان درباره نهضت جنگل گفت: در این پژوهش سعی کردم اسنادی را از کودتای 1299 تا 11 آذر 1300 هجری شمسی زمان به شهادت رسیدن میرزا مورد پژوهش قرار بدهم؛ اسنادی که در آن مبارزات میرزای جنگلی به صورت گسترده منعکس شده است. با بررسی این اسناد به نکاتی دست یافتم که اگر چه نهضت جنگل شکست خورد اما آسیب‌شناسی این شکست ما را به نکات قابل تاملی می‌رساند.
 
وی ادامه داد: نخست این‌که در شکست نهضت جنگل دشمنان خارجی (روسیه و انگلیس) سهم بسزایی داشتند. روس‌ها که در آغاز نهضت وانمود می‌کردند که مدافع میرزا هستند پس از مدتی با تغییر سیاست با انگلیس متحد شدند و به دنبال کسب منافع خود از حمایت نهضت دست کشیدند.
 
این پژوهشگر تاریخ اظهار کرد: دیگر این‌که خیانت‌هایی که در میان نهضتی‌ها رخ داد یکی دیگر از عواملی بود که نهضت را به سوی ضعیف‌شدن سوق داد. استعمارگران با دادن وعده‌هایی برخی جنگلی‌ها را به سوی خود کشاندند و زمینه را برای به شکست کشاندن آن آماده کردند.
 
تبریزی بیان کرد: جریان مارکسیست‌ها در اسناد نهضت به شدت پررنگ است؛ گروهی که به میرزا خیانت کردند و از پشت به او خنجر زدند. البته در این میان تنها مارکسیست‌ها نبودند که به میرزا خیانت کردند بلکه انگلیسی‌ها با نفوذ دادن برخی افراد بهائی به درون جنگلی‌ها سعی کردند نهضت را از درون سست و متلاشی کنند.
 
وی اظهار کرد: طولانی شدن مبارزه نیز یکی از دلایلی بود که مبارزان را خسته کرد و برخی  مبارزان به همین دلیل از میانه نهضت جدا شدند؛ مبارزانی که در عرصه نظامی نیروهای مفیدی به حساب می‌آمدند. آنها با اظهار خستگی از طولانی‌شدن مبارزه و همچنین برخی ادله‌های دیگر از گروه جدا شدند و ضربه سنگینی به نهضت وارد کردند.
 
این پژوهشگر تاریخ افزود: نهضت جنگل یک فراز برجسته در تاریخ ماست و میرزا کوچک‌خان جنگلی شخصیت مبارزی است که از ابتدا به عنوان یک طلبه وارد مبارزه با استعمار شد و تا انتها به عنوان یک طلبه باقی ماند. امیدوارم در آینده بتوانم با تحلیل اسنادی که در این مقاله به آن پرداخته‌ام شرح مفصلی از چگونگی شکست نهضت جنگل با تکیه بر اسناد را ارائه بدهم.