به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست «خدمت پل پليو به كتابخانه ملي پاريس و تحقيقات ايراني» با سخنراني دكتر فرح زاهدي، پژوهشگر فرهنگ و زبانهای باستانی با همکاری اداره کل پژوهش و آموزش و اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران دوشنبه (8 دی‌ماه) برگزار شد.
زاهدی در این نشست گفت: پل پلیو، شرق‌شناس فرانسوی است که در سن 20 سالگی دو مدرک لیسانس اخذ کرد؛ یکی در رشته مطالعات علوم سیاسی و دیگری در زمینه زبانهای زنده شرقی به‌ویژه زبان چینی. وی نقش به‌سزایی در بررسی زبان‌ها و تاریخ ادیان و فرهنگ‌های مختلف آسیای مرکزی داشت. پلیو در سن 21 سالگی به‌عنوان یک چین‌شناس معتبر به ویتنام رفت و در سفارتخانه آنجا تحقیقاتی درباره چین انجام داد.
پلیو ارادت خاصی به بارتولد داشت
زاهدی درباره حوزه تحقیقاتی پولیو اظهار کرد: دایره مطالعاتی او شامل آیین مانوی در چین، پژوهش در زمینه عقاید مسیحیان چین و تاریخ امپراطوری مغول بود. او به بارتولد ارادت خاصی داشت و می‌گفت کتاب «ترکستان» بارتولد همیشه بالای سر من است.
وی ادامه داد: پلیو در جریان تحقیقات خود متوجه افسانه‌ای کهن در تاریخ چین شد. این داستان سرگذشت راهبی را بیان می‌کند که برای دست یافتن به کتاب‌های مقدس بودایی به همراه شاگردان خود راهی هند می‌شود. پلیو پس از مطالعه این افسانه تحقیقاتی را درباره این افسانه آغاز می‌کند.
زاهدی سپس به وضعیت پولیو در دوران قیام بوکسورها اشاره و اظهار کرد: شورش بوکسورها که به قیام بوکسورها نیز معروف است برضد امپریالیسم و مسیحیت بود. آنها مخالف وجود بیگانگان در چین، به‌ویژه مبلغان مسیحی، تهاجم سیاسی، دخالت‌های اقتصادی و تجارت تریاک بودند. علت این مخالفت این بود که مبلغان مسیحی از وضعیت نابسامان چین استفاده کرده و زمین‌های کشاورزان چین را با قیمت نازل غصب می‌کردند و کلیسا می‌ساختند.
دلاوری‌های پلیو در جریان قیام مشت‌زنان چین
وی افزود: در سال 1900 میلادی جنگجویان مشت‌زن، خارجیان ساکن پکن را تهدید کردند تا اینکه ملکه چین علیه بیگانگان اعلان جنگ کرد. دیپلمات‌ها و افراد غیرنظامی و سایر بیگانگان به سفارتخانه پناه بردند. نیروهای ارتش امپراطوری سفارتخانه را به مدت 55 روز محاصره کردند. پل پلیو نیز در طول این مدت در سفارتخانه به‌سر می‌برد و دلاوری‌های زیادی از خود نشان داد. با دخالت هشت کشور خارجی این شورش به پایان رسید و محاصره شکسته شد.
این زبان‌شناس ادامه داد: در حقیقت پلیو که یک چین‌شناس بود و زبان چینی را مانند زبان مادری خود می‌دانست، در 1900 میلادی طی شورش بوکسورها و با لباس جعلی چینی وارد پکن می‌شود و به سفارتخانه می‌رود و بعدها به دلیل دلاوری‌هایش در مقابل ارتش امپراطوری و فعالیت‌های فرهنگی‌اش در فرانسه تقدیر می‌شود.
زاهدی با اشاره به ماجرای ورود پلیو به غارهای هزار بودای ایالت گانسوی چین عنوان کرد: در سال 1907 میلادی پولیو به همراه هیاتی به غارهای هزاربودای چین وارد می‌شود. این مجموعه غار بین قرون چهارم تا دهم میلادی شکل گرفته‌اند. غارهای هزار بودا در حقیقت دروازهای در مسیر جاده ابریشم بود که از یک طرف دروازهای برای چین و از طرف دیگر دروازهای برای سغد و سمرقند بود.
وی افزود: یک سال قبل از آنکه پای پل پلیو به غار هزار بودا باز شود، سراورل اشتاین به این منطقه آمده بود. وی در جریان کاوش صندوقچه‌ای حاوی 11 نامه و به روایتی دیگر 9 نامه پیدا می‌کند. یکی از این نامه‌ها از سوی زنی سغدی است که در جریان شورشی بزرگ در پشت دروازه‌های چین زندانی شد. این زن نامه‌ای را برای خانواده خود می‌نویسد و از اوضاع نابسامان چین سخن می‌گوید. مجموع این نامه‌های شخصی هیچ‌گاه به دست گیرندگان خود نرسید.
ماجرای کتابخانه‌ای که پس از 9 قرن سر از خاک بیرون آورد!
زاهدی درباره کشف کتابخانه مدفون در غار هزار بودا گفت: پلیو مدت سه ماه در غار هزار بودا به اکتشاف و تحقیق می‌پردازد. در یکی از روزها که مشغول بازدید از فضای داخلی غارها بود متوجه می‌شود دیوار یکی از غارها متعلق به غار نیست. پولیو از راهبان مراقب غار تقاضا می‌کند که اجازه حفاری این منطقه را به او بدهد و پس از کسب موافقت آنها کاوش خود را شروع می‌کند. با اولین تیشه‌ای که به دیوار می‌زند کتابخانه مدفون سر از خاک بیرون می‌آورد. کتابخانه‌ای مملو از نسخ خطی نفیس، اسناد اقتصادی و اداری و متون دینی گرانبها که 9 قرن از ترس ویرانگری اقوام شمالی چین مدفون در غار پنهان شده بود.
وی ادامه داد: غاری که پلیو کتابخانه را در آن کشف می‌کند غار شماره 17 است. دفینه‌ای است که چندین طبقه نسخه روی هم تلنبار و از سال 1036 میلادی در این محل نگهداری می‌شده است تا اینکه در سال 1907 پلیو آن را کشف می‌کند. نسخ خطی و اسناد کتابخانه مکشوف به زبانهای سغدی، ترکی اویغوری، سنکسریت، ختنی و مانوی است.
زاهدی با اشاره به متون مانوی ارزشمند موجود در این کتابخانه اظهار کرد: پلیو در این کتابخانه سه متن مهم مانوی پیدا کرد که یکی از آنها به زبان چینی است. پولیو این متن چینی را در سال‌های 1911 تا 1913 به صورت دو مقاله 90 صفحه‌ای منتشر کرد. این متن چینی که مطالب مانوی را در خود جای داده از دو دیدگاه ارزشمند است. یکی اینکه هیچ دخل و تصرفی در اندیشه مانی نبرده و دیگر آنکه خدایان مانی را با خدایانی که خود به آن اعتقاد داشتند، انطباق داده است.
وی افزود: پلیو در میان اسنادی که در کتابخانه موجود بود به نامه‌های شخصی علاقه خاصی داشت و سال‌های بعد تحقیقاتی را در این زمینه انجام داد. پولیو با پرداخت مبلغ ناچیزی که امروزه معادل 100 یورو است، تمام این گنجینه را که شامل سه هزار برگ نسخ خطی بود از راهبان خرید و به موزه و کتابخانه ملی پاریس منتقل کرد.
زاهدی در ادامه به خدمات پلیو به مطالعات ایرانی پرداخت و عنوان کرد: مجموعه‌ای که پلیو با خود به کتابخانه ملی پاریس برد دربردارنده متونی به زبان سغدی نیز بود. زبان سغدی در زمره زبانهای ایرانی محسوب می‌شود. یکی از این متون سغدی که برای ایرانی‌ها اهمیت خاصی دارد. رساله آموزشی با عنوان «سوترای علت و معلول کردار» است. در پشت این رساله که به زبان سغدی است ترجمه چینی آن نیز آمده است. پلیو که خود زبان سغدی نمی‌دانست با کمک مولر که تا قبل از این یک سند به زبان سغدی کشف کرده بود، توانست الفبای سغدی را کشف کند.
وی افزود: قطعه ارزشمند دیگری که مولر کشف می‌کند «داستان تولد بودا» به زبان سغدی است. جنس کاغذ آن نشان می‌دهد که این نسخه متعلق به قرن هشتم میلادی است. ترجمه چینی این داستان نیز در پشت نسخه آمده است. پلیو به همراه گوتیو ایرانشناس این متن را نیز ترجمه می‌کنند.
زاهدی ادامه داد: رساله دیگر که در 1285 سطر تحریر شده درباره منع مصرف گوشت و می است. این متن می‌گوید که انسان باید از خوردن گوشت و می و پنج خوراک دیگر که شامل سیر، پیاز، تره‌فرنگی، کنجد و شاهدانه است، اجتناب کند.
«داستان رستم به روایت سغدی» و همکاری پلیو و نولدکه
این پژوهشگر با اشاره به «داستان رستم به روایت سغدی» که پلیو در این کتابخانه کشف کرد گفت: کشف این نسخه همه را به شگفتی واداشت. نوع قلم و کاغذ این اثر نشان می‌دهد که نسخه متعلق به اواخر قرن هفتم و اویل قرن هشتم میلادی است. پلیو چهار برگ از این نسخه را با خود به پاریس برد و از سوی دیگر پژوهشگران ترجمه شد. این روایت سغدی و دیوارنگاری‌هایی که رزم رستم با دیو سپید و زن پادشاه نشان می‌دهد، گویای این نکته است که دو قرن پیش از آنکه فردوسی شاهنامه را به نظم درآورد روایت مکتوب از آن وجود داشته است. پلیو این روایت را در اختیار نولدکه قرار داد. او در کتاب «حماسه ملی ایران» با تاکید می‌گوید که حتما فردوسی روایت‌های مکتوبی از حماسه ملی ایران داشته که آن را به رشته نظم کشیده است.
وی افزود: در متون چینی موجود در کتابخانه مدفون شده در غار هزار بودا، متون نجومی، پزشکی، حقوقی و دینی دیده می‌شود. یکی از نسخه‌ها دستورالعمل دفن مردگان را دربرمی‌گیرد که در حقیقت تحت تاثیر اندیشه زرتشتیان قدیم است.
زاهدی در پایان سخنانش به خدمت بزرگ پلیو در زمان جنگ جهانی اول اشاره کرد و گفت: پلیو نقش بسیاری در حفظ گنجینه نفیس کتابخانه ملی پاریس داشت. وی در خلال جنگ جهانی اول به رئیس کتابخانه ملی پاریس پیشنهاد داد تا اسناد و مدارک ارزشمند را به زیرزمین منتقل کنند تا در زمان بمباران آسیبی به آنها وارد نشود.
دوشنبه ۸ دی ۱۳۹۳ - ۱۷:۳۱
نظر شما