خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) - سهیل محمودی: انعکاس حوادث و وقایع تاریخی در شعر و داستان، البته اقتضائاتی دارد؛ اما نمودهای روشنی از این اتفاق در آثار ادبی ما به وضوح مشاهده شده است.

به عنوان مثال در دوران مشروطه -که شخصا به این دوره تعلق خاطر بسیاری هم دارم- اتفاقات و تحولات اجتماعی و سیاسی در آثار شاعران آن دوره کاملا نمود داشت؛ آنچنانکه امروز می‌توانیم بسیاری از اتفاقات زمان مشروطه را در سروده‌های شاعرانی مانند ایرج میرزا، فرخی یزدی، ملک الشعرای بهار و بسیاری دیگر از شاعران آن دوره ببینیم. بعد از آن هم تا دهه ۵۰ تحولات اجتماعی و فرهنگی جامعه در آثار شاعران انعکاس پیدا می‌کرد؛ مسائلی از قبیل مسائل فرهنگی، سبک زندگی، اقتصاد و... مثلا شعر «اسب وحشی» زنده یاد منوچهر آتشی نمادی از این تحولات است؛ یا مثلا شعر «مرد و مرکب» زنده یاد مهدی اخوان ثالث یا شعر «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد» از زنده یاد فروغ فرخزاد.

در دوره‌های متاخر‌تر هم می‌توان نشانه‌های بسیاری در این خصوص یافت؛ آنچنانکه وقایعی مانند جنگ تحمیلی، واقعه‌ای بود که نسلی از شاعران در قبال آن سکوت نکردند و من هم با افتخار یکی از آنان هستم. در این دسته از سروده‌ها، شعر بستری شد برای انعکاس ایستادگی و مقاومت در برابر ظلم. حتی برخی شاعرانی که سر و کاری با جبهه و جنگ نداشتند نیز به این واقعه واکنش نشان دادند؛ مثل رضا براهنی در شعر «اسماعیل» یا محمدعلی سپانلو در شعر «نام همه مردگان یحیی‌ست».

البته این وضعیت در رمان‌ها و داستان‌ها نیز نمود زیادی داشته که البته به دلیل ویژگی‌هایی که در داستان نویسی وجود دارد، معمولا انعکاس وقایع تاریخی، پس از کمی فاصله گرفتن از آن وقایع میسر شده است. مثلا شعرهای «پل الوار» در زمان جنگ سروده شد اما رمان‌هایی مثل «وداع با اسلحه» همینگوی پس از پایان جنگ جهانی نوشته شدند.

در کشور ما هم نویسندگانی مانند احمد محمود با رمان‌هایی چون «زمین سوخته» چنین نقشی را ایفا کردند. اما در ارتباط با شعر این امکان وجود دارد که انعکاس شرایط اجتماعی را خیلی زود‌تر در آن شاهد باشیم؛ مثل تحولات اخیر کشورمان و اتفاقات سیاسی در زمان دو دولت قبل.
شاید در آن دوره فیلم و نمایش خوبی ساخته نشد یا کنسرت چشمگیری نداشتیم اما شعر از انعکاس سختی‌های آن دوره غافل نماند و بازتابی شد بر آن مشکلات. و چه بسا این انعکاس‌ها در شعر و ادبیات داستانی سال‌های بعدی، نمود بیشتری هم داشته باشد.