به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) این کتاب در ۱۰ فصل به بررسی انقلابات عربی پرداخته و آنها را مورد بررسی قرار داده است. «نکاتی درباره روش‌شناسی، واژه شناسی و ساختار کتاب»، «شگفتا! چرا نتوانستیم انقلاب‌های عربی را پیش‌بینی کنیم»، «حل معمای انعطاف‌پذیری استبداد»، «ریشه تحولات؛ بررسی چرایی، محدوده زمانی و چگونگی وقوع شورش‌ها و قیام‌ها در خاورمیانه و شمال آفریقا»، «تاثیرات نه‌چندان دومینویی، مسری بودن تحولات منطقه و محدودیت‌های آن»، «روز بعد؛ پویش‌های نابرابر»، «مقایسه‌های همراه با احتیاط؛ آیا تاریخ چیزی به ما می‌آموزد؟»، «نتایج ناپایدار انقلاب‌های عربی؛ انواع متفاوت فراید گذار»، «آیا انقلاب‌های عربی بی‌خطر است؛ پیامدهای امنیتی برخاسته از انقلاب‌های عربی» و «نتیجه‌گیری» فصل‌های این کتاب را تشکیل می‌دهند.
در دسامبر ۲۰۱۱ جنبشی مردمی، خاورمیانه و شمال آفریقا را درهم نوردید و جهان را شگفت‌زده کرد. این جنبش سرآغاز اعتراضات زنجیره‌ا‌ی و بی‌سابقه‌ای در منطقه عرب‌نشین جهان از تونس، مصر و مراکش گرفته تا یمن و بحرین شد و معترضان را به خیابان کشاند تا آزادی، مردم‌سالاری، حقوق بشر، عدالت اجتماعی و در یک کلام «تغییر» را طلب کنند. تحلیل‌گران نام‌های متفاوتی را از جمله «انقلاب‌های رنگی»، «قیام‌های عربی» و «بیداری عربی» بر این تحولات نهادند و تلاش کردند این رویداد شگفتی‌ساز را از دیدگاه‌های متفاوتی بررسی کنند.
این پژوهش ثمره کوشش فکری جمعی از استادان و پژوهشگران دانشگاه آمستردام هلند با همکاری برخی کارشناسان و نویسندگان عربی است و هدف آن ارائه درکی جامع از قیام‌های عربی و همچنین معرفی دقیق عوامل مهمی است که می‌تواند در توجیه و تبیین بسیج جنبش توده‌ا‌ی مردم خاورمیانه در سال ۲۰۱۱ سودمند باشد. بر این اساس نویسندگان کتاب می‌کوشند داستان حیرت‌انگیزی درباره اراده انسان و چگونگی غلبه او بر ترس را با تاکید بر عوامل درونی و ویژگی‌های موثر در شکل‌گیری این جنبش برای ما روایت کنند.
عوامل و ویژگی‌هایی مانند اقتدارگرایی سیاسی در رژیم‌های حاکم بر این کشورها و بی‌عدالتی‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و جمعیتی موجود. همچنین نویسندگان کتاب با ارزیابی فرصت‌ها و چالش‌های پیش رو برای گذار سیاسی و در نهایت با نگاهی به پیامدهای امنیتی این تحولات و واکنش‌های ملی، منطقه‌ا‌ی و بین‌المللی آن، داستان حیرت‌انگیزی درباره اراده انسان و چگونگی غلبه بر ترس را برای ما روایت کنند.
هیچ مدل مشابه و یکسانی برای انقلاب‌ها وجود ندارد
در بخشی از سخن ابتدایی کتاب می‌خوانیم: «هنگام مقایسه انقلاب‌های عربی با نمونه‌های تاریخی تحولات انقلابی و قیام‌های مردمی در سایر نقاط دنیا، پاسخ این پرسش که آیا می‌توان از این تحولات درسی آموخت، روشن می‌شود و بهترین پاسخ این خواهد بود که اگرچه همواره میان انقلاب‌ها و قیام‌های مختلف، شباهت‌هایی وجود دارد اما این سنخیت‌ها فقط در سطح کلی و عمومی است. از این‌رو، هیچ مدل مشابه و یکسانی برای انقلاب‌ها وجود ندارد و هر کدام ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارند.» صفحه 14
در فصل «حل معمای انعطاف‌پذیری استبداد» از موج سوم دموکراسی که در جهان شکل گرفته، این‌طور سخن به میان آمده است: «در بیست و پنج سال گذشته، کشورهای متعددی از حکومت دیکتاتوری به سوی حکومت لیبرال و اغلب دموکراتیک گام برداشته‌اند. این روند سیاسی جدید به گرمی از سوی سازمان‌ها و نهادهای دولتی، شبه دولتی و غیر دولتی مورد استقبال قرار گرفت، سازمان‌هایی که مایل بودند هرچه بیشتر دموکراسی را در سراسر دنیا ترویج کنند. انجمن پیشبرد دموکراسی یک مدل تحلیلی از گذار دموکراتیک را پذیرفت که خیلی زود به پارادایم جهانی برای درک دموکراتیزاسیون تبدیل شد. این پارادایم گذار مبتنی بر این فرض است که هر کشوری که از حاکمیت دیکتاتوری دور شود، می‌تواند به مثابه کشور در حال گذار به سوی دموکراسی تلقی شود و این فرآیند خطی، سرنوشت محتوم همه کشورهاست.» صفحه 33
حکومت در مرکز فعالیت اقتصادی کشورهای منطقه خاورمیانه قرار دارد
در فصل چهارم کتاب به ویژگی‌های کشورهای منطقه خاورمیانه و جهان عرب اشاره شده و آمده است: «یکی از ویژگی‌های برجسته تمامی کشورهای منطقه خاورمیانه این است که حکومت در مرکز فعالیت اقتصادی قرار دارد. اقتصادهای جهان عرب عمدتا از طریق ساختارهای سیاسی، اجتماعی و نهادی شکل می‌گیرد و مشکلات اقتصادی به طور ملموسی با زمینه و محیط سیاسی گره خورده است. این بدان معنی است که سرنوشت یک حاکم مستبد با رشد اقتصادی و رفاه مردم تحت حاکمیتش گره خورده است. با وجود این شیوه‌های فراوانی وجود دارد که به کمک آنها، رژیم‌های اقتدارگرا می‌توانند کشور را بدون اینکه رشد اقتصادی خوبی برای مردم فراهم کرده باشند در تصرف خود نگه دارند.» صفحه 50
استفاده از نیروهای ارتش و پلیس برای حمله به مردم معترض
بخشی از فصل پنجم کتاب به روش‌های سیاست‌های دیکتاتوری حاکمان عربی برای خاموش کردن صدای مخالفان این‌طور اشاره می‌کند: «این رهبران به ایجاد اختلافات فرقه‌ای در درون جامعه، ارائه یارانه، افزایش حقوق و اعلام اصلاحات لیبرالی از بالا به پایین روی آوردند که همگی راهبردهای مشترک و رایج آنها برای سرکوب تب انقلابی در این کشورها بود. رژیم‌های خودکامه عربی تا جایی که ممکن بود از نیروهای ارتش و پلیس برای گسترش ترس و وحشت و حمله به مردم معترض خود استفاده کردند، اما در کنار آن همچنان از ابزارهای مالی نیز برای کنترل اوضاع بهره بردند.» صفحه 107
برخی از دانشمندان نسبت به قیام‌های عربی دیدگاه خوش‌بینانه‌ای دارند
نویسندگان این اثر در فصل «از انعطاف‌پذیری تا شورش» بیان می‌کند: «اگرچه خیزش‌های مردمی عربی هنوز در مراحل اولیه حیات خود هستند، برخی از دانشمندان نسبت به قیام‌های عربی دیدگاه خوش‌بینانه‌ای دارند. با وجود این تحولات مشخصی در جریان است که می‌تواند هشداردهنده باشد. بی‌ثباتی مزمن سیاسی و نبود پیشرفت اقتصادی می‌تواند پیامدهای ناگواری برای جهان عرب و غرب داشته باشد و منافع اقتصادی و امنیتی آنها را تحت تاثیر قرار دهد. این تحولات در کشورهایی مانند لیبی، سوریه و یمن نگرانی فزاینده‌ای را برای منطقه و غرب ایجاد کرده است، زیرا این وضعیت به گروه‌های خشونت‌طلب و افراطی اجازه می‌دهد تا وارد این عرصه شوند و نفوذ خود بر منطقه را گسترش دهند.» صفحه 150
کتاب «از انعطاف‌پذیری تا شورش» در 188 صفحه، شمارگان یک‌هزار و 200 نسخه و بهای 12 هزار تومان از سوی انتشارات تیسا روانه بازار نشر شده است.
یکشنبه ۱۷ اسفند ۱۳۹۳ - ۱۱:۰۰
نظر شما