خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- فرشاد شیرزادی: عبدالعلی دستغیب 84 سال سن دارد و آن‌قدر نوشته و خوانده که نیازی نیست کتاب‌های او را شماره کنیم. کمتر ادیب و پژوهشگری را می‌توان سراغ گرفت که اهل مطالعه باشد و دستغیب را نشناسد. گفت‌وگویی نوروزی و مفصل ما با مترجم آثار نیچه در ایران و چهره ماندگار ادبیات ایران است.
 
جناب دستغیب، تعطیلات نوروز قصد ندارید به تهران بیایید و تهران را بدون آلودگی هوا تجربه کنید؟
حقیقتش نه. در شیراز راحت‌ترم و فعلا چند ماه پس از عید نیز در همین شهر خوش آب و هوا می‌مانم و شاید تابستان به تهران برگردم.
 
برای تعطیلات نوروز چه کتابی را به مخاطبان پیشنهاد می‌کنید که بخوانند؟
حقیقتاً کتاب کاغذی پیشنهاد نمی‌کنم. این روزها در فضای مجازی و در فیس‌بوک و حتی رسانه‌های سایبر آن‌قدر کتاب و مطلب هست که تمام تعطیلات می‌توان از آن‌ها استفاده کرد و بهره برد. هر چه قدر هم که بخوانید باز هم مطلب کم نمی‌آورید!
 
ولی باز هیچ چیز جای کتاب کاغذی را نمی‌گیرد.
نه، به این حرف اعتقادی ندارم. آن‌قدر کتاب‌های الکترونیک زیاد شده که می‌توان انبوهی از اطلاعات را در چند ساعت گردآورد و آن‌ها را مطالعه کرد. امروز سرعت انتقال خبر هم بالا رفته. اگر همین الآن اتفاقی در امریکا بیفتد یک ساعت بعد همه در هند مطلع می‌شوند. یا اگر رئیس جمهوری در یکی از کشورهای آفریقایی عوض شود یا در یکی از این کشورها مردم انقلاب کنند اخبارش بلافاصله در ایران، هند و عراق منعکس می‌شود.
 
جناب دستغیب، خودتان هم با رایانه کار می‌کنید؟
نه مثل شما خبرنگارها اما با کامپیوتر بیگانه هم نیستم. دوستی دارم که در همین ایام تعطیلات هم به من سر می‌زند. او کتابی درباره مرجان‌ها از من خواست و من هرچه لابه‌لای کتاب‌هایم گشتم کتابی با این موضوع برایش پیدا نکردم. خواستم بعد از تعطیلات هفته اول به چند کتابخانه مراجعه کنم و به برخی دوستانم سفارش کنم که اگر چنین کتابی دارند برایم کنار بگذارند اما یک ساعت بعد همین دوست به من گفت نمی‌خواهد به خودت زحمت بدهی. او به من گفت که همه اطلاعات مورد نیازش را از اینترنت پیدا کرده.
 
خب این بد نیست اما باز هم می‌توان گفت که کتاب و اطلاعات الکترونیک جای کتاب کاغذی را نمی‌گیرند.
در برخی موارد مثل همین موضوعی که برایتان شرح دادم اتفاقا جای آن را می‌گیرد. قبلاً برای جمع‌آوری همین اطلاعات دست‌کم باید 30 یا 40 ساعت وقت می‌گذاشتید و ده‌ها کتاب می‌خوانید اما در حال حاضر هر موضوعی که بخواهید یا نقل جزئیات در اینترنت پیدا می‌شود. امروز هر ماده و موضوعی را درباره کمال‌الملک، پیکاسو، صادق هدایت و فلسفه هنر بخواهید بدانید در همین فیس‌بوک هست. کامپیوترها ده‌ها برابر اطلاعات کتاب کاغذی را در اختیار شما می گذارند. خب، این اطلاعات قبلاً کجا بود؟ غیر از این است که باید در کتاب دنبالش می‌گشتیم. پس قبول کنید که بخشی از نیاز جامعه کتابخوان با کتاب برطرف می‌شود. البته من باز هم توصیه نمی‌کنم که کسی کتاب بخواند. چرا که به نظر می‌رسد یا مردم از کتاب بیزار شده‌اند و از آن فاصله گرفته‌اند یا نیازی به فکر کردن در جامعه احساس نمی‌شود. در همین تعطیلات اغلب مردم به فکر خوش‌گذرانی‌های عید هستند و شاید به طرح پرسش شما در این باره و به پاسخ‌های من هم بخندند.
 قبلاً اگر قرار بود بیهقی یا بیرونی یا هر مورخ و دانشمند دیگری مطلبی پیدا کند ناچار بود ده‌ها کتاب بخواند و به شهرهای قاهره، هرات و هند سفر کند. امروز نه تنها لازم نیست کسی متحمل مشقات سفر بشود بلکه هر مطلبی را بدون ورق زدن کتاب‌ها می‌تواند پیدا کند. حالا چه انتظاری دارید که من حتماً کتاب کاغذی به مخاطبان شما معرفی کنم. همین اطلاعاتی که در رایانه‌ها هست بسیاری از مشکلات و کمبودها را برطرف می‌کند. امروز حتی گنجینه‌ای از اطلاعات دیجیتالی در برخی کتابخانه‌‌های دانشگاه‌های بزرگ ما هست که اغلب مردم از آن‌ها غافلند.
 
ولی همه چیز با روزنامه و کاغذ و کتاب در ایران پا گرفت. حتی در عصر مشروطه روزنامه‌خوانی و شعر و طنز با هم درآمیختند و شکل و شیوه‌ای جدید را به خواننده معرفی کردند.
اتفاقاً می‌خواهم بگویم که از میانه دوره قاجار آزمایش‌های روشنفکری جواب مثبت نداده. علت این امر هم تفرقه زیاد در ایران است. شما دو آدم نمی‌بینید که با هم هم‌فکر باشند. دو آدم را نمی‌بینید که اختلافات فرعی‌شان را کنار بگذارند و به یک هدف معین و اجتماعی، فارغ از تمایلات فردی بیندیشند. آنچه هم در ایران به عنوان روزنامه چاپ شده دو حالت داشته. در دوره تیموریان و صفویه همان خط و مشی‌های سنتی را رونویسی می‌کردند و بیان می‌شد و همان پرسش‌های علمی و عقلی به شکلی دیگر در روزنامه چاپ می‌شد. کاری که 700 یا 800 سال پیش با حافظ و رودکی انجام شد و خیلی‌ها در واقع شرح فلسفه و عرفان را رونویسی می‌کردند. این موضوع اهمیت زیادی دارد و نباید همین‌طور سرسری از کنارش گذشت.
 
و حالت دوم؟
یک گروه دیگر نیز مانند حسن تقی‌زاده که رئیس مجلس سنا و عاقد قراداد نفت بود در سال 1312 گفت که ایران به شکل روحی و مادی باید فرنگی بشود. یعنی اگر می‌خواهیم پیشرفت کنیم حتی زبانمان را هم باید تغییر دهیم و به جای سعدی ویکتورهوگو بخوانیم. البته او در مقطعی از تاریخ حرفش را پس گرفت اما سخن او سخن تحصیل‌کردگان فرنگ دیده ما بود. یعنی کسانی که فرانسه و اروپای نو را دیده بودند.
 
الآن همان آدم‌ها یعنی کسانی که در طیف روشنفکر ما قرار می‌گیرند و وارث همان طرز تفکرند چه می‌گویند و شما چه‌گونه نظرات آن‌ها را نقد می‌کنید؟
آن‌ها معتقدند که ما باید برخی از آداب و رسوم و هنر خود را حفظ کنیم. آن‌ها معتقدند در عین حال که ما ارسطو و افلاطون را به درستی نخوانده‌ایم باید یک شبه دریابیم که دریدا و میشل فوکو و هایدگر و سارتر چه می‌گویند. آن‌ها معتقدند باید کتاب‌های آن‌ها را چاپ کنیم و این در حالی است که زمینه فرهنگی موجود به ما اجازه نمی‌دهد کانت و هگل را بفهمیم. و افلاطون و ارسطو را به صورت درست بشناسیم. آن‌ها فکر می‌کنند ما در پاریس زندگی می‌کنیم و راهکارهایشان در عمل به قول جنوبی‌ها کمیتش لنگ می‌زند. آن‌ها مدام همین حرف‌های فوکو، هایدگر و دریدا را تکرار می‌کنند و خلاقیتی از خود نشان نمی‌دهند.
 
نمایندگان این جریان‌های روشنفکری چه کسانی‌اند؟
احسان طبری و فردید هر کدام نماینده‌ای از این جریان‌هایند. فردید کارهای هایدگر را رونویسی می‌کرد و فکر می‌کرد که کارش تحول بزرگی ایجاد می‌کند. طبری هم در دوره‌ای کتاب‌های مارکسیستی استالینستی می‌خواند. در واقع او مطالب  مارکسیستی دولتی را به فارسی برمی‌گرداند و به اسم خودش چاپ می‌کرد. در عین حال ما هنوز حتی روی رونوشت آثار سارتر و مارکس و ماکس وبر و هگل هم تمرین و فکر نکرده‌ایم.
 
نمایندگان روشنفکری ما به همین‌ها خلاصه می‌شوند؟
می‌شود دسته‌های دیگری هم برایشان قائل شد. به طور مثال دسته سوم کسانی‌اند که می‌گویند ما خوبی‌های خودمان را نگه‌داریم و بهترین‌ها را نیز از غرب فرابگیریم.
 
ایراد کار آن‌ها چیست؟
آن‌ها می‌خواهند با عناصری قدیمی یک عنصر نوین بسازند. در واقع آن‌ها بیشتر فکر می‌کنند در یک سوپرمارکت می‌خواهند خرید کنند. ما برای اصلاح جامعه نمی‌توانیم مانند شخصی باشیم که در سوپرمارکت می‌خواهد اجناسی را کنار هم بچیند و خریداری کند. این کار اصلاً شدنی نیست. مگر ما می‌خواهیم تجارت کنیم. موضوع تجارت و فرهنگ دو مقوله مجزا از یکدیگرند.
 
پس شبیه به چیست؟ اگر بخواهید مثال بزنید آن را به چه چیز تشبیه می‌کنید؟
مثل متصل شدن به شبکه برق سراسری است. اگر شما به برق سراسری وصل شدید دیگر باید یک سری کارها را انجام بدهید و یک سلسله کارها را هم کنار بگذارید. به همین دلیل فکر می‌کنم غیر از چند کتاب فارسی که به فارسی سلیس و روان نوشته شده کتاب دیگری نخوانید. آثاری غیر از آثار کسانی مانند نیما، دهخدا، لطفی، ادیب سلطانی و دکتر خراسانی خواندش چندان ضرورتی ندارد. اغلب کتاب‌های نظری در این زمینه اشتباهات زیادی دارند. اگر قرار بود تحولی در زمینه کتاب رخ می‌داد در اواخر دوره قاجار شاهد این اتفاق می‌بودیم. امیدوارم متقاعد شده باشید که وسایل جدید اطلاعات بهتر و بیشتری را به شما می‌دهند.

* در این باره بخوانید:
  امرایی: خلوتی تهران در نوروز جان می‌دهد برای مطالعه!/ کتاب‌هایی که مترجم پیشکسوت برای مطالعه پیشنهاد می‌دهد
اسدالله امرایی گفت: تعطیلات عید نوروز در تهران هستم چون فکر می‌کنم بهترین زمان برای خلوت شدن تهران همین تعطیلات است. برنامه مطالعاتی‌ام را مثل قبل ادامه می‌دهم و به مخاطبان نیز پیشنهاد می‌کنم که چند کتاب ... شاعر تهران تعطیلات را در تهران به سر می‌برد/پیشنهاد خواندن «پیش روی» دکترو از سوی سپانلو
محمدعلی سپانلو، شاعر تهران در تعطیلات عید نوروز در تهران می‌ماند و در خانه خود در خیابان جمالزاده به مطالعه می‌پردازد. او برای تعطیلات عید کتاب «پیش روی» اثر ا.ال.دکتروف را به مخاطبان پیشنهاد کرد.
 
کتاب«ایران در زمان ساسانیان» پیشنهاد نوروزی شیرین بیانی
شیرین بیانی کتاب «ایران در زمان ساسانیان» نوشته آرتور کریستین سن با ترجمه رشید یاسمى را به دلیل قرار گرفتن در فهرست منابع اصلی حوزه تاریخ به اهل کتاب برای مطالعه تعطیلات نوروزی پیشنهاد می‌کند. احمد اقتداری کتاب «خلیج فارس از دیرباز تا کنون» را برای نوروز پیشنهاد داد
احمد اقتداری، تاریخ‌پژوه حوزه مطالعات خلیج‌فارس کتاب «خلیج‌فارس از دیرباز تا کنون» را برای مطالعه در تعطیلات نورزو پشنهاد داد. مجابی: تعطیلات کتاب‌های دندان‌گیری را که برایم می‌فرستند می‌خوانم/کتاب «آونگ فوکو» اومبرتو اکو را به مخاطبان پیشنهاد می‌کنم
جواد مجابی گفت: تعطیلات عید نوروز در تهران می‌مانم. چند کتاب دارم که باید آنها را پس از اصلاح نهایی به ناشرانم برگردانم اما در همین تعطیلات کتاب‌های دندان‌گیری را که برایم می‌فرستند می‌خوانم. این اواخر ... کلیات عبید زاکانی؛ پیشنهاد نوروزی مدیرعامل شهر کتاب
پیشنهاد نوروزانه مهدی فیروزان، مدیرعامل موسسه شهر کتاب برای مطالعه در تعطیلات نوروز کتاب «کلیات عبید زاکانی» است. عبدالله انوار پیشنهاد می‌دهد کتاب‌های فلسفی بخوانید
سید عبدالله انوار، کتابشناس و از پیشکسوتان معاصر نسخه‌شناسی در ایران، مطالعه کتاب‌های فلسفی با نگارش و بیان ساده را در ایام نوروز برای مطالعه به خوانندگان پیشنهاد می‌دهد. میرصادقی: جوان که بودم عید به مسافرت می‌رفتم/مطالعه هزار و یک شب پیشنهاد اوقات فراغت نوروز است
جمال میرصادقی گفت: در سال‌های جوانی تعطیلات نوروز به مسافرت می‌رفتم اما در دوران سالمندی و پیری دیگر سفر کردن برایم سخت است. به همین دلیل مثل هر سال در تهران می‌مانم و به مطالعه می‌پردازم. پیشنهادم به ... میرعباسی: تهران خلوت را بیشتر دوست دارم/ توصیه به خواندن رمانی با ترجمه فرزانه طاهری
کاوه میرعباسی گفت: دوست ندارم وقتی به مسافرت می‌روم با ازدحام روبه‌رو باشم و برای گرفتن هتل به مشکل بربخورم به همین دلیل مسافرتم را به اردیبهشت ماه موکول می‌کنم و در تعطیلات نوروز در تهران خواهم ماند.... زیباکلام مطالعه «دکتر محمد ملکی؛ استادی برای همه فصول» را پیشنهاد می‌دهد
صادق زیباکلام، نویسنده، پژوهشگر و تحلیل‌گر سیاسی کتاب«دکتر محمد ملکی؛ استادی برای همه فصول» را به اهالی مطالعه در ایام نوروز پیشنهاد می‌دهد. خلعتبری برای نوروز کتابی را که ۱۳ بار بازچاپ شده است را پیشنهاد داد
اللهیار خلعتبری برای مطالعه در نوروز کتاب «مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا وقوع انقلاب اسلامی» اثر جان فوران با ترجمه احمد تدین را پشنهاد داد. پیشنهاد شاعر جاده و اسب مهیاست بیا تا برویم، برای مطالعه نوروزی
پاسخ ابوالقاسم حسینجانی به دو پرسش «بهترین کتابی که در سال 1393 خوانده‌اید» و «پیشنهاد شما برای مطالعه در ایام نوروز چیست؟»، تنها یک کلمه است ...