خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ کتابخانه مجلس شورای اسلامی که سال‌هاست به عنوان یکی از مراکز علمی و فرهنگی معتبر و مهم در پاسداری از میراث مکتوبِ فرهنگ و تمدن ایران و اسلام در جهان شناخته شده است دارای گنجینه‌هایی کم‌نظیر از منابعی است که بر اعتبار جایگاه آن به عنوان مرکزی مهم در بسط و اشاعه تاریخ علم و هنر افزوده است.
تأسیس رسمی کتابخانه‌ای با هدف بنیادینِ حمایت فکری و علمی نمایندگانِ مجلس که از ضرورت‌های اساسی تشکیلِ حکومتِ جدید بود، اگرچه در دوره نخست مجلس با همه عزمی که برای انجام این کار وجود داشت، به دلیل مشکلات ناشی از تغییرات اساسی در سیستم حکومتی و مشغله‌های فراوان نمایندگان میسر نشد، اما با مساعی و پشتکارِ برخی نمایندگانِ فرهیخته عضو هیات رئیسه دومین دوره مجلس شورای ملی و با تصویب آیین‌نامه داخلی جدید مجلس شورای ملی در سال 1287 دنبال شد.
این کتابخانه که در حال حاضر بیش از 510 هزار کتاب چاپی، 24 هزار کتاب خطی، بیش از 41 هزار مجلد نشریه ادواری و میلیون‌ها برگ سند در آن نگهداری می‌شود، نهادی با سابقه نزدیک به یک صد سال است که بخش مهمی از میراثِ ماندگارِ تمدنِ کهنسال و بزرگِ ایرانِ اسلامی را بر دوش می‌کشد.
با توجه به اهمیت کتابخانه مجلس برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به کتاب، مدیریت این کتابخانه از حساسیت بالایی برخوردار است، به همین دلیل «ایبنا» در گفت‌وگو با صاحب‌نظران و کارشناسان، جویای عملکرد چندین ساله این کتابخانه در دوره‌های مختلف مدیریتی و ویژگی‌های مدیر این کتابخانه شده است. مطلب زیر گفت‌وگوی این رسانه با سید علی آل داوود، پژوهشگر متون و نسخ خطی است.
آل داوود درباره ویژگی‌های کتابخانه مجلس گفت: در مجالس یا پارلمان‌های تمام دنیا کتابخانه‌هایی وجود دارد تا نیازهای اساسی نمایندگان انتخاب شده آن کشور را تأمین کنند اما اهمیت اصلی این کتابخانه که قدمتی 78 ساله دارد، به دلیل داشتن تعدد اسناد و نسخ خطی فاخر آن است چراکه کتابخانه مجلس از همان ابتدا کار خود را با اهدای کتاب‌های خطی محمد علی فروغی و کیخسرو شاهرخ از بنیان‌گذاران این کتابخانه و همین‌طور برخی نمایندگان مبارز مجلس مانند محمد صادق طباطبایی آغاز کرد و همین سنت در این کتابخانه ادامه یافت.
وی این کتابخانه را نزد اصحاب تحقیق، معروف و شناخته شده دانست و افزود: وجود 25 هزار جلد کتاب خطی که از این میان حدود 15 هزار جلد آن کتاب‌های منحصر به فرد و مرغوب هستند، این کتابخانه را به یکی از مهم‌ترین کتابخانه‌های جهان تبدیل کرده است و پژوهشگران حوزه مطالعات ایرانی – اسلامی و حتی ایران باستان ناگزیر به مراجعه به کتابخانه مجلس هستند.
این پژوهشگر متون و نسخ خطی در ادامه درباره ویژگی‌های رئیس کتابخانه مجلس نیز گفت: از آنجا که اهمیت ویژه کتابخانه مجلس دارا بودن نسخه‌های خطی و اسناد است، اولین ویژگی رئیس کتابخانه مجلس این است که باید علاقه‌مند به کتاب خطی و در این حوزه صاحب مطالعات باشد و در ادامه نیز برنامه صحیحی برای پیشبرد اهداف کتابخانه داشته باشد. همچنین تخصص و تبحر در شناسایی نسخ خطی و ارائه خدمات مناسب به اهل تحقیق از دیگر ویژگی‌های رئیس کتابخانه مجلس است. در وهله بعد تخصص کتابداری مطرح می‌شود چراکه حجم کتاب‌های چاپ در کتابخانه مجلس کمتر از نسخ خطی آن است.
آل داوود با ارائه پیشنهادی برای نحوه انتخاب رئیس کتابخانه مجلس گفت: طبیعتاً پیدا کردن رئیسی که جامعیت مدیریتی و ویژگی‌های تخصصی داشته باشد کار آسانی نیست. بعد از پیروزی انقلاب، انتخاب رئیس کتابخانه مجلس تنها بر عهده رئیس مجلس شورای اسلامی بوده که به نظر من بهتر است رئیس کتابخانه مجلس از سوی هیات امنای این کتابخانه که از افراد و استادان برجسته تشکیل شده، به رئیس مجلس پیشنهاد شود.
وی در ادامه به دوره‌های مدیریتی مختلف در کتابخانه مجلس اشاره کرد و گفت: در میان روسای کتابخانه مجلس در پیش از انقلاب، افرادی چون مرحوم یوسف اعتصام‌الملک آشتیانی و مرحوم تقی تفضلی، مطالعات بسیاری در حوزه متون کهن و نسخ خطی داشتند. همچنین آقای عبدالحسین حائری نیز که هم قبل و هم بعد از انقلاب عهده‌دار این سمت بودند، فرد عالمی بودند که در زمینه کتاب‌شناسی، فهرست‌نگاری و نسخه پژوهی صاحب نظر بودند.
این پژوهشگر متون و نسخ خطی افزود: آقای حائری در پیش از انقلاب با دست باز عمل می‌کردند و دسترسی محققان و علاقه‌مندان را به اسناد و نسخ خطی فراهم می‌کردند و دوره ریاست ایشان پیش از انقلاب را می‌توان دوره درخشانی در کتابخانه مجلس دانست اما بعد از انقلاب به دلیل محدودیت‌های موجود از ارائه این منابع ارزشمند امتناع می‌کردند چراکه در اوایل دوران انقلاب تبی در جامعه ایجاد شده بود که نسخ خطی و اسناد را نباید به کسی حتی محققان نشان داد که متأسفانه ایشان هم در آن دوران به این تب دچار شدند اما ایشان همچنان در نحوه راهنمایی محققان و مراجعان مانند گذشته بسیار عالی و درخشان فعالیت می‌کردند.
آل داوود همچنین درباره نحوه فعالیت سایر روسای این کتابخانه نیز گفت: سایر روسای کتابخانه مجلس هم در ادامه بیشتر به عنوان یک کارمند اداری فعالیت کردند و خدمات ویژه و کار قابل توجهی انجام ندادند، به جز آقای رسول جعفریان که خدمات و تحولات بسیاری را در کتابخانه مجلس ایجاد کردند که نه تنها مورد اقتباس سایر کتابخانه‌های کشور قرار گرفت بلکه مورد توجه برخی کتابخانه‌های سایر کشورها نیز قرار گرفت.
وی دوره مدیریتی رسول جعفریان در کتابخانه مجلس را دوره درخشانی عنوان کرد و ادامه داد: رسول جعفریان فردی عالم در شناسایی نسخ خطی بود و به غیر از تغییر و تحولات اساسی در این کتابخانه مانند راه‌اندازی نشریات، باعث رشد تحقیقات ایرانی اسلامی در کشور شد اما حیف که دوره ریاست ایشان در کتابخانه مجلس طولانی‌تر نشد.
این نسخه شناس درباره برخی اقدامات انجام شده در دوره ریاست رسول جعفریان گفت: روند دسترسی محققان به منابع کتابخانه مجلس که دارای منابع غنی از گنجینه‌های اسناد و نسخ خطی کشور است، بسیار دشوار و زمان‌بر بود اما در دوره ریاست آقای رسول جعفریان که روند دیجیتال‌سازی به‌طور جدی آغاز شد، در یک اقدام شگرف و با سرعت زیاد، بخش عمده‌ای از منابع کتابخانه مجلس که دسترسی به آنها بسیار سخت و دشوار بود از طریق دیجیتال‌سازی در دسترس عموم قرار گرفت.
وی با اشاره به اقدام بدیع و ابتکاری در این کتابخانه، اظهار کرد: در دوره ریاست آقای جعفریان در کتابخانه مجلس، روند دیجیتال‌سازی با سرعتی پیش رفت که از مجموع 23 هزار جلد کتاب خطی موجود در کتابخانه آن زمان، چیزی حدود 20 هزار جلد کتاب خطی دیجیتال‌سازی شد و از طریق اینترنت در فضای مجازی منتشر و به‌صورت رایگان در اختیار پژوهشگران و محققان قرار گرفت.
آل داوود در ادامه به برخی انتقادات صورت گرفته به این حرکت اشاره کرد و گفت: البته این سیاست به‌کار گرفته شده در دوره آقای جعفریان انتقادات بسیاری هم در پی داشت؛ به‌طوری‌که برخی عنوان می‌کردند که یک سری از نسخه‌های خطی که جزئی از سرمایه‌های ملی کشور ما محسوب می‌شوند، نباید به‌صورت رایگان در اختیار پژوهشگران و محققان، به‌خصوص محققان خارجی قرار می‌گرفت و باید مانند سایر کتابخانه‌های دنیا که این‌گونه آثار را در ازای پرداخت مبلغی در اختیار محققان قرار می‌دهند ارائه می‌کردند.
این پژوهشگر متون و نسخ خطی عنوان کرد: من شخصاً کار آقای جعفریان را بسیار ستایش می‌کنم و امیدوارم این حرکت در سایر کتابخانه‌های دیگر نیز پیاده شود به‌طوری که معتقدم انتشار و دسترسی آزاد به این‌گونه اطلاعات، در نشر فرهنگ ایرانی و اسلامی در کشور و در دنیا بسیار مؤثر بوده است و آن پولی که در ازای فروش نسخه الکترونیک این آثار می‌توانست نصیب کتابخانه مجلس شود، در مقابل خدمتی که به شناساندن فرهنگ و تاریخ کشورمان کرد بسیار ناچیز بوده است.
وی با تأکید بر لزوم حمایت همه جانبه از رئیس آتی کتابخانه مجلس گفت: کتابخانه مجلس از دوره‌ای به بعد دچار بحرانی شد که آقای جعفریان هم به همین دلیل مجبور به ترک آنجا شد و آن تعداد زیاد کارمندان و کتابداران غیرمتخصص در این کتابخانه بود. به همین دلیل تأکید می‌کنم که مجلس از رئیسی که برای کتابخانه خود انتخاب می‌کند به نحو احسن حمایت و پشتیبانی کند.
تأسیس رسمی کتابخانه‌ای با هدف بنیادینِ حمایت فکری و علمی نمایندگانِ مجلس که از ضرورت‌های اساسی تشکیلِ حکومتِ جدید بود، اگرچه در دوره نخست مجلس با همه عزمی که برای انجام این کار وجود داشت، به دلیل مشکلات ناشی از تغییرات اساسی در سیستم حکومتی و مشغله‌های فراوان نمایندگان میسر نشد، اما با مساعی و پشتکارِ برخی نمایندگانِ فرهیخته عضو هیات رئیسه دومین دوره مجلس شورای ملی و با تصویب آیین‌نامه داخلی جدید مجلس شورای ملی در سال 1287 دنبال شد.
این کتابخانه که در حال حاضر بیش از 510 هزار کتاب چاپی، 24 هزار کتاب خطی، بیش از 41 هزار مجلد نشریه ادواری و میلیون‌ها برگ سند در آن نگهداری می‌شود، نهادی با سابقه نزدیک به یک صد سال است که بخش مهمی از میراثِ ماندگارِ تمدنِ کهنسال و بزرگِ ایرانِ اسلامی را بر دوش می‌کشد.
با توجه به اهمیت کتابخانه مجلس برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به کتاب، مدیریت این کتابخانه از حساسیت بالایی برخوردار است، به همین دلیل «ایبنا» در گفت‌وگو با صاحب‌نظران و کارشناسان، جویای عملکرد چندین ساله این کتابخانه در دوره‌های مختلف مدیریتی و ویژگی‌های مدیر این کتابخانه شده است. مطلب زیر گفت‌وگوی این رسانه با سید علی آل داوود، پژوهشگر متون و نسخ خطی است.
آل داوود درباره ویژگی‌های کتابخانه مجلس گفت: در مجالس یا پارلمان‌های تمام دنیا کتابخانه‌هایی وجود دارد تا نیازهای اساسی نمایندگان انتخاب شده آن کشور را تأمین کنند اما اهمیت اصلی این کتابخانه که قدمتی 78 ساله دارد، به دلیل داشتن تعدد اسناد و نسخ خطی فاخر آن است چراکه کتابخانه مجلس از همان ابتدا کار خود را با اهدای کتاب‌های خطی محمد علی فروغی و کیخسرو شاهرخ از بنیان‌گذاران این کتابخانه و همین‌طور برخی نمایندگان مبارز مجلس مانند محمد صادق طباطبایی آغاز کرد و همین سنت در این کتابخانه ادامه یافت.
وی این کتابخانه را نزد اصحاب تحقیق، معروف و شناخته شده دانست و افزود: وجود 25 هزار جلد کتاب خطی که از این میان حدود 15 هزار جلد آن کتاب‌های منحصر به فرد و مرغوب هستند، این کتابخانه را به یکی از مهم‌ترین کتابخانه‌های جهان تبدیل کرده است و پژوهشگران حوزه مطالعات ایرانی – اسلامی و حتی ایران باستان ناگزیر به مراجعه به کتابخانه مجلس هستند.
این پژوهشگر متون و نسخ خطی در ادامه درباره ویژگی‌های رئیس کتابخانه مجلس نیز گفت: از آنجا که اهمیت ویژه کتابخانه مجلس دارا بودن نسخه‌های خطی و اسناد است، اولین ویژگی رئیس کتابخانه مجلس این است که باید علاقه‌مند به کتاب خطی و در این حوزه صاحب مطالعات باشد و در ادامه نیز برنامه صحیحی برای پیشبرد اهداف کتابخانه داشته باشد. همچنین تخصص و تبحر در شناسایی نسخ خطی و ارائه خدمات مناسب به اهل تحقیق از دیگر ویژگی‌های رئیس کتابخانه مجلس است. در وهله بعد تخصص کتابداری مطرح می‌شود چراکه حجم کتاب‌های چاپ در کتابخانه مجلس کمتر از نسخ خطی آن است.
آل داوود با ارائه پیشنهادی برای نحوه انتخاب رئیس کتابخانه مجلس گفت: طبیعتاً پیدا کردن رئیسی که جامعیت مدیریتی و ویژگی‌های تخصصی داشته باشد کار آسانی نیست. بعد از پیروزی انقلاب، انتخاب رئیس کتابخانه مجلس تنها بر عهده رئیس مجلس شورای اسلامی بوده که به نظر من بهتر است رئیس کتابخانه مجلس از سوی هیات امنای این کتابخانه که از افراد و استادان برجسته تشکیل شده، به رئیس مجلس پیشنهاد شود.
وی در ادامه به دوره‌های مدیریتی مختلف در کتابخانه مجلس اشاره کرد و گفت: در میان روسای کتابخانه مجلس در پیش از انقلاب، افرادی چون مرحوم یوسف اعتصام‌الملک آشتیانی و مرحوم تقی تفضلی، مطالعات بسیاری در حوزه متون کهن و نسخ خطی داشتند. همچنین آقای عبدالحسین حائری نیز که هم قبل و هم بعد از انقلاب عهده‌دار این سمت بودند، فرد عالمی بودند که در زمینه کتاب‌شناسی، فهرست‌نگاری و نسخه پژوهی صاحب نظر بودند.
این پژوهشگر متون و نسخ خطی افزود: آقای حائری در پیش از انقلاب با دست باز عمل می‌کردند و دسترسی محققان و علاقه‌مندان را به اسناد و نسخ خطی فراهم می‌کردند و دوره ریاست ایشان پیش از انقلاب را می‌توان دوره درخشانی در کتابخانه مجلس دانست اما بعد از انقلاب به دلیل محدودیت‌های موجود از ارائه این منابع ارزشمند امتناع می‌کردند چراکه در اوایل دوران انقلاب تبی در جامعه ایجاد شده بود که نسخ خطی و اسناد را نباید به کسی حتی محققان نشان داد که متأسفانه ایشان هم در آن دوران به این تب دچار شدند اما ایشان همچنان در نحوه راهنمایی محققان و مراجعان مانند گذشته بسیار عالی و درخشان فعالیت می‌کردند.
آل داوود همچنین درباره نحوه فعالیت سایر روسای این کتابخانه نیز گفت: سایر روسای کتابخانه مجلس هم در ادامه بیشتر به عنوان یک کارمند اداری فعالیت کردند و خدمات ویژه و کار قابل توجهی انجام ندادند، به جز آقای رسول جعفریان که خدمات و تحولات بسیاری را در کتابخانه مجلس ایجاد کردند که نه تنها مورد اقتباس سایر کتابخانه‌های کشور قرار گرفت بلکه مورد توجه برخی کتابخانه‌های سایر کشورها نیز قرار گرفت.
وی دوره مدیریتی رسول جعفریان در کتابخانه مجلس را دوره درخشانی عنوان کرد و ادامه داد: رسول جعفریان فردی عالم در شناسایی نسخ خطی بود و به غیر از تغییر و تحولات اساسی در این کتابخانه مانند راه‌اندازی نشریات، باعث رشد تحقیقات ایرانی اسلامی در کشور شد اما حیف که دوره ریاست ایشان در کتابخانه مجلس طولانی‌تر نشد.
این نسخه شناس درباره برخی اقدامات انجام شده در دوره ریاست رسول جعفریان گفت: روند دسترسی محققان به منابع کتابخانه مجلس که دارای منابع غنی از گنجینه‌های اسناد و نسخ خطی کشور است، بسیار دشوار و زمان‌بر بود اما در دوره ریاست آقای رسول جعفریان که روند دیجیتال‌سازی به‌طور جدی آغاز شد، در یک اقدام شگرف و با سرعت زیاد، بخش عمده‌ای از منابع کتابخانه مجلس که دسترسی به آنها بسیار سخت و دشوار بود از طریق دیجیتال‌سازی در دسترس عموم قرار گرفت.
وی با اشاره به اقدام بدیع و ابتکاری در این کتابخانه، اظهار کرد: در دوره ریاست آقای جعفریان در کتابخانه مجلس، روند دیجیتال‌سازی با سرعتی پیش رفت که از مجموع 23 هزار جلد کتاب خطی موجود در کتابخانه آن زمان، چیزی حدود 20 هزار جلد کتاب خطی دیجیتال‌سازی شد و از طریق اینترنت در فضای مجازی منتشر و به‌صورت رایگان در اختیار پژوهشگران و محققان قرار گرفت.
آل داوود در ادامه به برخی انتقادات صورت گرفته به این حرکت اشاره کرد و گفت: البته این سیاست به‌کار گرفته شده در دوره آقای جعفریان انتقادات بسیاری هم در پی داشت؛ به‌طوری‌که برخی عنوان می‌کردند که یک سری از نسخه‌های خطی که جزئی از سرمایه‌های ملی کشور ما محسوب می‌شوند، نباید به‌صورت رایگان در اختیار پژوهشگران و محققان، به‌خصوص محققان خارجی قرار می‌گرفت و باید مانند سایر کتابخانه‌های دنیا که این‌گونه آثار را در ازای پرداخت مبلغی در اختیار محققان قرار می‌دهند ارائه می‌کردند.
این پژوهشگر متون و نسخ خطی عنوان کرد: من شخصاً کار آقای جعفریان را بسیار ستایش می‌کنم و امیدوارم این حرکت در سایر کتابخانه‌های دیگر نیز پیاده شود به‌طوری که معتقدم انتشار و دسترسی آزاد به این‌گونه اطلاعات، در نشر فرهنگ ایرانی و اسلامی در کشور و در دنیا بسیار مؤثر بوده است و آن پولی که در ازای فروش نسخه الکترونیک این آثار می‌توانست نصیب کتابخانه مجلس شود، در مقابل خدمتی که به شناساندن فرهنگ و تاریخ کشورمان کرد بسیار ناچیز بوده است.
وی با تأکید بر لزوم حمایت همه جانبه از رئیس آتی کتابخانه مجلس گفت: کتابخانه مجلس از دوره‌ای به بعد دچار بحرانی شد که آقای جعفریان هم به همین دلیل مجبور به ترک آنجا شد و آن تعداد زیاد کارمندان و کتابداران غیرمتخصص در این کتابخانه بود. به همین دلیل تأکید می‌کنم که مجلس از رئیسی که برای کتابخانه خود انتخاب می‌کند به نحو احسن حمایت و پشتیبانی کند.
نظر شما