به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آیین رونمایی از کتاب‌های «جشن‌های مذهبی؛ روزهای مرگ و دیگر جشنواره‌های مکزیک» نوشته کلوئه سه‌یر و ترجمه پوپک عظیم‌پور، «مجموعه بازی‌نامه‌های پژوهشی چهارگانه چال‌میدان» نوشته محمدحسین ناصربخت و مجموعه دو نمایشنامه «بازی‌نامه 3» نوشته مهدی صفاری نژاد و شه‌ناز روستایی، پیش از ظهر امروز، شنبه هفتم شهریور (1394) با حضور پدیدآورندگان این آثار در سالن کنفرانس مجموعه تئاترشهر برگزار شد. این کتاب‌ها به مناسبت هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی منتشر شده‌اند.

عامل غنای جشنواره‌های هنری
پوپک عظیم‌پور، عضو هیات علمی دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران و مترجم کتاب «جشن‌های مذهبی؛ روزهای مرگ و دیگر جشنواره‌های مکزیک» در این مراسم گفت: غنای جشنواره‌های هنری به انتشار کتاب‌ها و پژوهش‌های مرتبط است. بر این اساس جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی هم در هر دوره به انتشار پژوهش‌های مرتبط توجه و اهتمام ویژه‌ای نشان داده است.

وی افزود: نویسنده کتاب «جشن‌های مذهبی؛ روزهای مرگ و دیگر جشنواره‌های مکزیک» یعنی خانم کلوئه سه‌یر یک مکزیک‌شناس شهیر در سراسر دنیاست. وی تاکنون تالیفات بسیاری درباره هنر و فرهنگ مکزیک به سرانجام رسانده و فیلم‌های مستندی را نیز در این حوزه کارگردانی کرده است.

عظیم‌پور در ادامه با اشاره به این نکته که بسیاری از آیین‌های سنتی مکزیک مشابهت‌هایی با آیین‌های سنتی ایرانی دارند، گفت: مکزیک کشور بسیار عجیبی است. مردمان این کشور با وجود هجوم تکنولوژی، هنوز هم به آداب و رسوم خود پایبند هستند. مساله مرگ برای مکزیکی‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است و بر این اساس جشنی نیز در ماه نوامبر دارند که مختص مردگان است. در این جشن برای مردگان غذا می‌پزند و اعتقاد دارند که آنها نیز به میان زند‌ها آمده و از غذاها استفاده می‌کنند. این آیین شبیه به آیین خانه تکانی و بزرگداشت اموات ایرانیان در روزهای پایانی هر سال است.

این عضو هیات علمی دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنرانی خود به فصل‌های مختلف کتاب نیز اشاره کرد و گفت: «هنر مقدس اویچل»، «مریم مقدس»، «جشن‌های کریسمس»، «کارناوال و روز مقدسان: جشن نقاب‌پوشان»، «هفته مقدس» و «روزهای مرگ» به ترتیب عناوین فصل‌های مختلف این کتاب است. نویسنده همچنین عکس‌های بسیاری را نیز برای فهم بهتر مخاطب به کتاب اضافه کرده است.

لزوم پژوهش درباره آیین‌های سنتی ایرانی
عظیم‌پور در بخش دیگری از سخنرانی خود با اشاره به لزوم پژوهش در حوزه آیین‌های سنتی ایرانی گفت: بسیاری از آیین‌ها و نمایش‌های سنتی ایرانی اکنون در حال فراموشی و نابودی‌اند. متاسفانه بسیاری از این آیین‌ها کتاب نشده‌اند. امیدوارم انتشار کتاب «جشن‌های مذهبی؛ روزهای مرگ و دیگر جشنواره‌های مکزیک» تلنگری برای احیاء سنت پژوهش درباره آیین‌های ایرانی باشد.

توجه کانون نمایش‌های آیینی و سنتی به انتشار پژوهش‌های مرتبط
محمدحسین ناصربخت، قائم مقام دبیر هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی و نویسنده مجموعه نمایشنامه «چهارگانه چال‌میدان» در این مراسم گفت: فعالیت گسترده در زمینه پژوهش و تولید متون نمایشی از همان ابتدای تاسیس کانون نمایش‌های آیینی و سنتی در دستور کار قرار گرفت.

وی افزود: از همان ابتدا نیز قرار نبود تا فعالیت‌های پژوهشی کانون صرفا در حوزه آیین‌ها و سنت‌های ایرانی باشد. به عبارتی معرفی آیین‌های دیگر کشورها نیز همیشه از اهداف کانون بوده است. انتشار کتاب «جشن‌های مذهبی؛ روزهای مرگ و دیگر جشنواره‌های مکزیک» نیز بر همین اساس در دستور کار قرار گرفت.

ناصربخت همچنین درباره کتاب «مجموعه بازی‌نامه‌های پژوهشی چهارگانه چال‌میدان» اشاره کرد: این کتاب مجموعه چهار نمایشنامه با عناوین «ارباب پاکروان و نوکرش ماهک خوش‌سیما»، «کابوس‌های مرد مشکوک»، «از دروازه دولت تا چال‌میدان راهی نیست» و «عروسی خان مظفر» است.

این مدرس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: در تمامی این نمایشنامه‌ها از آیین‌های نمایشی سنتی ایران از جمله خیمه‌شب‌بازی، تخت‌حوضی، نمایش‌های زنانه و تعزیه بهره بردم. همچنین در هر بخشی که یکی از تکنیک‌های این نمایش‌ها استفاده شده در پانویس‌های متن آن تکنیک توضیح داده شده است.

وی درباره ایده اولیه نگارش نمایشنامه‌های مندرج در این کتاب گفت: ایده اولیه نگارش این نمایشنامه‌ها در حین پژوهشی پیرامون شهر تهران در دفتر پژوهش‌های فرهنگی شکل گرفت. پژوهش درباره تهران بسیار گسترده بود که بخشی از آن با عنوان «تفریحات تهران» را من انجام دادم.

ناصربخت اضافه کرد: در حین انجام این پژوهش بود که به ماجرای «شورش زنان چال‌میدان» در عهد ناصرالدین شاه برخوردم و این چهارنمایشنامه را با نگاهی به این رخداد تاریخی به مرحله نگارش درآوردم. متون تاریخی می‌گویند که بین سال‌های 1277 تا 1278 هجری قمری که مصادف با سیزدهمین سال سلطنت ناصرالدین شاه است ایران و به تبع آن تهران دچار قحطی و بیماری وبا می‌شود و گرسنگی چنان بر مردم فشار می‌آورد که چند هزار نفر از زنان گرسنه ساکن در محله فقیرنشین چال‌میدان در پایتخت، در 17 شعبان 1277 هنگام بازگشت شاه از شکار سر راه وی را گرفته و دست به غارت نانوایی‌ها می‌زنند. شاه از معرکه می‌گریزد اما کلانتر تهران یعنی محمودخان نوری را مورد غضب و سیاست قرار داده و در نهایت به نحوی غائله را می‌خواباند.

مهدی صفاری نژاد و شه‌ناز روستایی نیز در این مراسم دقایق کوتاهی را برای حاضران درباره کتاب مشترک خود سخنرانی کردند.

هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی از چهارشنبه چهارم شهریور به ریاست علی نصیریان و دبیری داود فتحعلی‌بیگی در تهران آغاز به کار کرد. این جشنواره تا دهم شهریور پابرجاست.