به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) آیین رونمایی تقریظ مقام معظم رهبری بر کتاب «دختران آفتاب» سه‌شنبه 21 مهرماه 1394 با حضور غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، امیر خوراکیان، رئیس حوزه ریاست موسسه انقلاب اسلامی، علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی و کبری خزعلی، رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان و عضو شورای عالی انقلاب در مدرسه دخترانه شهدای هفتم تیر برگزار شد.
 
ضرورت تدوین نظریه جامع درباره مسائل زنان
حدادعادل دلیل حضور خود در این مراسم را اهمیت موضوع، یادداشت مقام معظم رهبری بر کتاب و درج نام «بانکی‌پور» به عنوان نویسنده بر کتاب مطرح کرد و گفت: مختارپور، من و بانکی‌پور در کلاس‌های فلسفه دانشگاه تهران، هم‌کلاسی بودیم و من همواره شاهد فعالیت‌های او در عرصه‌های اجتماعی هستم.
 
وی با اشاره به این‌که مساله زن در جامعه امروز از چالش‌های بزرگ پیش روی نظام ما است، افزود: هر وقت صحبت از مسائل و مشکلات می‌شود، ذهن‌مان به سمت مسائل اقتصادی و سیاسی می‌رود، در حالی که معتقدم اهمیت موضوع زن و خانواده نمی‌تواند از مسائل سیاسی و اقتصادی کمتر باشد.
 
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تاریخ 100 ساله تجدد در ایران را یادآور شد و گفت: از زمانی که تمدن غربی جامعه ما را تحت تاثیر خود قرار داد، متفکران و مصلحان به اهمیت موضوع زن و خانواده واقف بودند. مساله زنان در کنار مسائلی چون توجه به علم، صنعت و... در میان فهرست بلند بالای شیوه حکمرانی کشور ما قرار داشت که بعد از انقلاب اسلامی، توجه به آن بیشتر شد چون ما مدعی اداره جامعه به سبک اسلامی بوده و هستیم.
 
وی در بیان مثالی از «شهید مطهری» به عنوان متفکری یاد کرد که بخشی از مطالعات خود را به مساله زن اختصاص داده بود و گفت: حضور زنان در نشست‌هایی که در پاریس با موضوع انقلاب مطرح می‌شد، برای حضرت امام خمینی(ره) به عنوان مرجع مسلمانان، به نوعی سنت‌شکنی محسوب می‌شد. خبرنگاران خارجی در آغاز انقلاب، نحوه برخورد جمهوری اسلامی با مساله زن را به عنوان مهم‌ترین پرسش خود مطرح می‌کردند. رهبر معظم انقلاب نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون، اهمیت ویژه‌ای به موضوع زن نشان دادند.
 
نمی‌خواهیم به عقب برگردیم
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی مساله زن را ابزاری برای نفوذ و توطئه غربی‌ها در کشور دانست و  با یادآوری این نکته که در جمهوری اسلامی ایران در پی حرکت به سمت تمدن اسلامی هستیم، اظهار کرد: باید نظامی همه‌جانبه برای مسائل مربوط به زنان تدوین کنیم و تصویر جامعی داشته باشیم. نقش زن به عنوان همسر، مادر، مدیر خانه، تربیت‌کننده فرزندان و چگونگی نقش‌آفرینی او در جامعه، باید در نظریه جامعی و بر پایه اعتقادات و احکام اسلامی مطرح شود تا پاسخ قاطع و معینی برای تمام آن‌ها داشته باشیم و دچار افراط و تفریط نشویم.
 
حدادعادل با تاکید بر این‌که غرض از طرح چنین نظریه‌ای بازگشت به گذشته نیست، افزود: ما گذشته تاریخی خود را منطبق بر موازین اسلامی نمی‌دانیم و اکنون هم قصد پیروی از نظریه‌های غربی را نداریم. قائل به حقوق مساوی بین زنان و مردان هستیم اما این تساوی، به معنای مشابهت در قوانین نیست. همه نهاد‌های متولی باید توجه به مساله زنان را در اولویت قرار دهند.
 
به گفته وی، کتاب «دختران آفتاب» به شیوه غیر مستقیم‌گویی اصول ارزشمندی را به زنان یادآور شده است و این شیوه بیان برای جامعه مفیدتر است.
 
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی تصریح کرد: قصد رهبر معظم انقلاب با نوشتن تقریظ بر کتاب «دختران آفتاب»، علاوه بر قدردانی از نویسندگان این کتاب، متذکر شدن اهمیت مساله زنان و پرداختن به این موضوع را در جامعه بود.
 
هنوز صد‌ها تقریظ رهبر رونمایی نشده‌اند
علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این مراسم مقاله‌ای درباره کتاب «دختران آفتاب» قرائت کرد.
 
وی در این مقاله چنین نوشته است: «‌با آن‌که یادداشت‌های بسیاری در تحلیل محتوای کتاب «دختران آفتاب» تهیه کرده‌ام، اما به دو دلیل از طرح آن نکات خودداری می‌کنم، اول آن‌که ارائه تحلیل درباره متن و محتوای کتاب مستلزم بیان داستان کتاب است و این کار یعنی افشای ماجرای کتاب که ممکن است به ذوق و شوق کسانی که پس از این مراسم قصد خواندن کتاب را دارند، آسیب بزند. دوم این‌که به طور طبیعی از این پس درباره این کتاب گفت‌وگوهای فراوانی در رسانه‌ها توسط اهل کتاب انجام می‌شود. چنان‌که در همین چند روز مطالبی منتشر شد. البته بدون مطالعه و دقت در محتوا، اما به نظر می‌رسد متن یادداشت حضرت آیت‌العظمی خامنه‌ای بر این کتاب خود موضوع بسیار قابل توجهی برای بررسی و دقت نظر است.
 
چنان‌که در مقاله «تعاملاتی درباره تقریظ‌های رهبر معظم انقلاب بر کتاب‌های دفاع مقدس» ارائه شده و در چهارمین پاسداشت ادبیات جهاد و مقاومت در سال 93 ذکر شد، معظم‌له خود اشاره کرده‌اند که از سال‌های جوانی پس از مطالعه، تاریخ مطالعه و گاه نظر خود را در حاشیه آغاز هر کتاب می‌نوشته‌اند و این سبک و سیره تا امروز ادامه یافته است. البته هنوز صدها یادداشت، تقریظ و حاشیه ایشان بر کتب مختلف همچنان منتشر نشده باقی مانده است و امیدواریم روزی شاهد انتشار تمامی آن یادداشت‌ها باشیم.
 
گاه صرفا زمان و مکان مطالعه را ثبت کرده‌اند که این روش در بیشتر کتاب‌های مطالعه شده توسط ایشان اعمال شده است. گاهی به شرایط زمانی و مکانی که حاکی از توجه خاص است، اشاره شده، به عنوان نمونه در حاشیه کتابی نوشته‌اند «تصادف جالبی بود. توفیق مطالعه این کتاب در ایام 15 شعبان و ما بعد آن‌که به زیارت قم رفته بودم، دست داد» گاهی به تاثیر کتاب بر خود اشاره کرده‌اند. گاهی هم به جنبه مستند بودن کتاب اشاره کرده‌اند که این استناد از آن در سخنرانی‌های ایشان نیز دیده می‌شود مانند اشاره به کتاب «نگاهی به تاریخ جهان» یا «خاطرات برخی از زمامداران کشورهای استکباری». جالب است که در اشاره به این نوع کتب عمدا از ذکر نام یا نویسنده نیز خودداری می‌کنند.
 
در برخی از این یادداشت‌ها نکاتی را در برای تایید، تکمیل و یا نقص و نقد ذکر کرده‌اند که ندرتا نمونه‌هایی از این نقض و نقد در بیان ایشان نیز ذکر شد. در برخی از یادداشت‌ها صرف نظر از محتوا، به بیان نظر خود درباره نویسنده یا مترجم پرداخته‌اند. در برخی دیگر نقطه نظر علمی و تخصصی درباره موضوع کتاب و نظر نویسنده بیان شده که نمونه‌هایی از این نوع در یادداشت‌هایی که به زبان عربی در برخی کتب حوزوی نوشته‌اند، قابل مشاهده است.
 
همه یادداشت‌ها به معنای تایید اثر نیست
نکته مهم و قابل توجه دیگر با مرور بیش از 50 یادداشت و تقریظ این است که همه یادداشت‌های نوشته شده یا اشاره شده در بیانات لزوما به معنای تایید محتوا و توصیه به ترویج کتاب مورد نظر نبوده بلکه انواع مختلفی را از نظر طرح به‌ویژه در بیانات شامل می‌شود.
 
ایشان به برخی از کتب صرفا از نظر استناد به برخی مطالب و حقایق تاریخ سیاسی و اجتماعی اشاره کرده‌اند و در واقع از اعتراف نویسنده کتاب، صحت واقعه یا تحلیلی را نتیجه گرفته‌اند و در نتیجه توصیه‌ای به ترویج و تبلیغ کتاب مورد نظر نداشتند. چنان‌که گفته شده گاه حتی از ذکر نام کتاب و نویسنده نیز پرهیز کرده و به این عمدی بودن عدم ذکر هم، صریحا اشاره کرده‌اند.
 
ایشان گاه صرفا به قوت قلم و قدرت نویسنده در صحنه‌پردازی و ترسیم واقعه‌ای تاریخی اشاره کرده‌اند و به صراحت قصدشان را نیز بیان داشته‌اند. در برخی از یادداشت‌ها، تقریظ‌ها و بیانات صراحتا کتاب‌هایی را نام برده و با تجلیل از محتوا، یا نویسنده یا موضوع، مخاطبان را به مطالعه آن کتب و رسانه‌ها را به تبلیغ آن‌ها تشویق کرده‌اند.
 
معظم‌له در کتاب «دختران آفتاب» هم به زمان مطالعه این کتاب اشاره کرده‌اند که چند سالی پس از انتشار آن انجام شده و هم به تقارن زمان مطالعه با ایام شهادت حضرت فاطمه(س) پرداختند. این اشاره مشخص می‌کند که در زمان مطالعه این کتاب تمامی آن‌چه در توصیه به جامعه مخصوصان دختران و زنان نسبت به الگوگیری از حیات طیبه حضرت زهرا(س) دانسته‌اند نیز مدنظر بوده و هم‌جهتی محتوای این کتاب با آن الگوی کامله در تقدیر بوده است.
 
این کتاب، یک رمان با مشخصات معمول در نظر گرفته شده برای رمان نیست؛ بلکه داستانی خاطره‌گونه از سفر چند روزه یک گروه هفت نفره از دختران دانشجو است که در طول این سفر بنا بر سوابق تربیتی و مطالعاتی خود و با توجه به خاستگاه‌های اجتماعی و خانوادگی به بحث درباره مهم‌ترین مسائل مبتلا به دختران و زنان خصوصا در جامعه ایران معاصر می‌پردازد و معضلات فکری خود را در بحث‌های پرحرارت و طولانی مطرح می‌کنند.
 
هنر بیشتر «دختران آفتاب»
در طول این کتاب، ده‌ها مساله ریز و درشت مربوط به زنان و نویسندگان و متفکران و صاحب‌نظران داخلی و خارجی مورد اشاره قرار گرفته است که نویسندگان کتاب، فهرست اجمالی از 51 موضوع مطرح شده در 14 فصل کتاب را در 13 عنوان اصلی در پایان کتاب ارائه کرده‌اند. این کتاب از دو ویژگی قابل توجه برخوردار است. طرح صریح شبهات، مشکلات و مسائل مورد توجه دختران، پرهیز از خودسانسوری و پرهیز از پاک کردن مسائل به جای طرح و حل آن. ویژگی دیگر، پرهیز از تقسیم جامعه به دو بخش سیاه و سفید است. همچنین انعکاس وضع اجتماعی کشور در سال‌های پس از دفاع مقدس و آثار شبهات مطرح شده در سطح جامعه ویژگی دیگر این کتاب است. این کتاب چنین شیوه‌ای را در طرح و بررسی مسائل در پیش گرفته و به توفیق نیز دست یافته و مورد توجه معظم له قرار گرفته است.
 
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در یادداشت خود در این کتاب به مقایسه‌ای بین این کتاب و کتاب دیگری که قبل از آن خوانده‌اند، پرداخته و با آن‌که آن کتاب را قوی‌تر دانسته‌اند، اما کتاب «دختران آفتاب» را به ملاحظاتی از جمله و عمدتا بهره‌برداری نکردن از عامل جنسی، واجد هنر بیشتری دانسته‌اند.
 
تنها ایراد «دختران آفتاب» از دیدگاه مقام معظم رهبری
ایشان در انتهای تقریظ تنها نقطه ضعف کتاب را ذکر کرده‌اند. قبل از ذکر آن نقطه ضعف، لازم است اشاره کنم که یکی از هفت همسفر اردوی مشهد، دختری به نام «فاطمه قدسی» است. دختری که به رغم رنج‌های فراوان متدین، اجتماعی، مهربان، دلسوز، با مطالعه بسیار و مسلط به موازین فکری است. فاطمه در بحث‌های متعددی که در طول این سفر انجام می‌شود به کتب دینی و آثار متفکران داخلی و خارجی اشاره می‌کند، اما در میان همه این آثار به افکار و گفتار فرد دیگری نیز بسیار اشاره می‌کند که معلوم است روش فکری و سیره او الگویی بسیار اصلی در سبک زندگی و شخصی اجتماعی و فکری فاطمه قدسی است.
 
فاطمه در طول سفر به سخنان آن متفکر استناد می‌کند، اما نامی از او نمی‌برد و تنها به ذکر «استاد» یا «استادم» بسنده می‌کند. در اواخر کتاب به مناسبتی مشخصات بیشتری از این استاد معلوم می‌شود، اما همچنان نامی از او نمی‌برد، بنابراین خواننده به خوبی درمی‌یابد که آن استاد چه کسی است. اکنون باید پرسید که چرا حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای ذکر این مشخصات را نقطه ضعف کتاب دانسته‌اند. برای پاسخ به دو نمونه از سبک و سیره ایشان در برخی جلسات اشاره می‌کنم.
 
مقام معظم رهبری در دیدار کارگران و معلمان در سال 77 در ابتدای بیاناتشان می‌فرمایند یکی از سخت‌ترین لحظات برای من لحظاتی است که می‌بینم کسانی نسبت به این بنده ضعیف حقیر ستایش‌هایی را مطرح می‌کنند. من خودم را اهل آن ستایش‌ها نمی‌دانم. همچنین در دیدار با علما و روحانیون کرمان در سال 84 یکی از حاضران شعری را می‌خواند و معظم‌‌له در همان دیدار غیررسمی می‌فرمایند اشعار خوبی خوانده شد، اما تنها عیبش این بود که درباره این حقیر بود. با این توضیحات به خوبی معلوم می‌شود که چرا ایشان تعبیر نقطه ضعف را برای این بخش از کتاب «دختران آفتاب» به کار برده‌اند.»
 
ترویج «حیات طیبه» به عنوان رویه‌ای ثابت
امیر خوراکیان، رئیس حوزه ریاست موسسه انقلاب اسلامی نیز طی سخنانی با تاکید بر این‌که نگاه، رفتار و حتی سلیقه مقام معظم رهبری در عرصه فرهنگ به رویه نظام‌مند در حرکت کلان فرهنگی تبدیل شود، گفت: شاید به صورت پراکنده در دستگاه‌های فرهنگی، حرکت‌هایی انجام شده باشد اما این رویه ثابت نیست. حرکت دائمی در تشویق آثار برجسته در نظام فرهنگی ما وجود ندارد.
 
وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: موسسه انقلاب اسلامی به برکت رفتار مقام معظم رهبری، قصد برپایی سلسله نشست‌هایی با موضوع «حیات طیبه» دارد. طی این نشست‌ها تقریظ‌های رهبر معظم انقلاب بیشتر معرفی ‌می‌شود. موضوع کتاب «دختران آفتاب» که بر آن تقریظ نگاشته شده، کاملا اجتماعی است؛ هر چند در قالب داستان نوشته شده است. «آن 23 نفر» آخرین کتابی بود که مقام معظم رهبری بر آن تقریظ نوشته‌اند.
 
خوراکیان مخاطب اصلی کتاب «دختران آفتاب» را بانوان و دختران دانست و گفت: به همین دلیل، آیین رونمایی این کتاب در مدرسه دخترانه برگزار شد.
 
مسابقه‌ای برای «دختران آفتاب»
کبری خزعلی، رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در ابتدای این برنامه به تشریح حیات طیبه از دیدگاه مقام معظم رهبری پرداخت و گفت: بنا بر فرمایش رهبر انقلاب، هر کشوری که عزت ملی نداشته باشد، حیات طیبه ندارد و استقلال و سربلند زندگی کردن از ملزومات داشتن حیات طیبه است.
 
وی با اشاره به شیوه تربیت جوانان نسل امروز، یادآور شد: گاهی گمان می‌کنیم برای هدایت جوانان باید از ارزش‌ها دست بکشیم اما قرآن کریم بر استمرار و استقامت تاکید دارد. باید برای ترویج فرهنگ اسلامی، «ابراهیمی» بود. این امر در شخصیت «فاطمه» کتاب دختران آفتاب بروز پیدا کرده است. بسیاری از موضوع‌هایی که به دشواری می‌توان برای دانشجویان شرح داد، در این کتاب به سادگی تشریح و بر ارزشمندی موضوعی چون «غیرت» تاکید شده است.
 
خزعلی از تصمیم شورای فرهنگی اجتماعی زنان و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی برای برپایی مسابقه بر مبنای کتاب «دختران آفتاب» خبر داد و گفت: این جشنواره در دو سطح ملی و بین‌المللی و در فرصت باقی‌مانده تا روز گرامیداشت مقام زن، برگزار خواهد شد.
 
در این برنامه، به صورت تصویری از تقریظ مقام معظم رهبری بر کتاب «دختران آفتاب» رونمایی و از نویسندگان این اثر قدردانی شد.