به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست نقد و بررسی کتاب «تیترنویسی» با حضور و سخنرانی دکتر یونس شکرخواه، مدیرگروه اروپا و آمریکای شمالی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، دکتر محمدمهدی فرقانی، رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، مهدی منتظرقائم، مدیر گروه ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، سیدفرید قاسمی، پژوهشگر تاریخ مطبوعات و پیشکسوت روزنامه‌نگاری و دکتر مجید رضائیان، نویسنده، استاد دانشگاه و پژوهشگر ژورنالیسم چهارشنبه (29 مهرماه) در سرای اهل قلم برگزار شد.
فرقانی در بخشی از این مراسم با بیان اینکه سنت نقد کتاب به ویژه در عرصه علمی جاندار و ریشه‌دار نیست و این یکی از آسیب‌های ماست، گفت: امروز شاهد تولید انبوه کتاب در دانشگاه هستیم در حالی که بسیاری از آنها فاقد وجاهت علمی است. باید سنت نقد کتاب‌های علمی و آکادمیک در ایران رواج پیدا کند و رو‌دربایستی‌های شخصی و عاطفی در نقد کتاب کنار گذاشته شده و کتاب‌ها نقد علمی شود.
وی ادامه داد: غرب این سنت را اجرا کرده است به طور مثال افرادی مانند لیوتار علیه نظریه هابرماس صحبت و آن را نقد کرده است، بنابراین اتفاقی که در غرب می‌افتد رشد نظریه‌پردازی و علم از خلال نقدهاست و نه سکوت علمی. پس باید این سنت در جامعه ما جدی گرفته شود و عمق و غنای بیشتری یابد و همه بپذیریم که نقد شویم.
باید ظرفیت نقدپذیری داشته باشیم
وی با تاکید بر اینکه باید ظرفیت نقدپذیری داشته باشیم، افزود: در منابع آموزشی روزنامه‌نگاری گفته شده سعی کنید در ابتدای کار روزنامه‌نگاری خود را در معرض نقد قرار دهید. ما در روزنامه این را تجربه کردیم و یاد گرفتیم با تلخی‌ها کنار بیایم و بیاموزیم. بنابراین سعی کنیم در عرصه کار تجربی و حرفه‌ای خودمان را در معرض نقد و آزمون قرار دهیم از سوی دیگر باید از نقد شدن دیگران هم بیاموزیم.
این استاد علوم ارتباطات در ادامه با اشاره به سنت تیترنویسی در مطبوعات اظهار کرد: رسانه‌های مجازی هم تیتر دارند اما ساختارشان با مطبوعات نوشتاری متفاوت است. می‌گویند بزرگترین خاصیت فلاسفه این است که موضوعات و مطالب روزمره را آن چنان پیچیده بیان می‌کنند که مردم و خودشان متوجه نمی‌شوند. من وقتی این کتاب را دیدم هیچ وقت متوجه این همه قواعد در تیترنویسی نشدم!
به گفته فرقانی، اینکه مولف کوشیده در کتاب مقوله ساده و جمع و جور تیتر را تئوریزه کند جای قدردانی دارد و کار با ارزشی است.
رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به آسیب‌های موجود در رسانه‌های امروزی بیان کرد: امروزه برخی از اصول اخلاقی در رسانه‌های ما خدشه‌دار می‌شود. هفته گذشته من درباره خبری که از یک وزارتخانه در خبرگزاری آورده شده بود اعتراض کردم، گفتند تیتر برای یک رسانه است در حالی که ساختار تیتر متعلق به رسانه است اما محتوای تیتر متعلق به متن است و شما باید در تیتر به متن وفادار باشید. هنر تیتر زن هم این است که نکته کلیدی متن را بتواند استخراج کرده و تیتر کند.
امروزه رد پای تیتر را نمی‌توان در متن پیدا کرد
وی با بیان اینکه امروزه رد پای تیتر را نمی‌توان در متن پیدا کرد، گفت: اجازه ندهیم این اصالت‌ها که فضای روزنامه‌نگاری حرفه‌ای را از فضای مجازی جدا می‌کند؛ از بین برود چون در غیر این صورت فضای مجازی به مطبوعات اولی می‌شود چراکه فضای مجازی با سرعت همه اخبار را پوشش می‌دهد اما افتخار مطبوعات این است که در ساز و کاری اخلاق، دقت و امانتداری را رعایت می‌کند. این در حالی است که این اصول در فضای مجازی متولی ندارد. بنابراین باید مو را از ماست بیرون کشید و نگذاشت این ارزش‌ها خدشه‌دار شود.
این استاد ارتباطات بهترین تیتر را معرف محتوای متن دانست و یادآور شد: البته هر رسانه به اقتضای سیاست و خط مشی خود زاویه‌ای از موضوع را پیدا و تیتر می‌کند اما تیتر نباید به گونه‌ای باشد که ردپایش در اثر نباشد.
وی در بخش دیگری از سخنانش به ذکر نکاتی درباره اهمیت تیتر پرداخت و گفت: نظریه‌های متعددی درباره تیتر بیان شده که از آن جمله می‌توان به نظریه برجسته‌سازی اشاره کرد که به نقش تیتر بر می‌گردد. نظریه تزریقی هم کم و بیش ریشه در کارکرد تیتر دارد چون اگر قرار باشد پیام گلوله به ذهن مخاطب باشد آن تیر، تیتر است. بنابراین به دلیل همه بار معنایی که تیتر می‌تواند داشته باشد کار دکتر رضاییان کار بسیار با ارزشی است و می‌تواند مورد استفاده روزنامه‌نگاران سنتی و مجازی قرار گیرد.
فرقانی در ادامه با بیان اینکه علم تجربه را قابل انتقال می‌کند و خصلت آموزشی دادن به تجربه می‌دهد، اظهار کرد: این اتفاق در این کتاب افتاده است چون بسیاری از این قواعد را ما در عمل رعایت می‌کردیم اما این کتاب قواعد را تئوریزه کرده است.
وی با اشاره به تیترهایی که در زمان جنگ و سقوط خرمشهر در اتاق تیتر کیهان بیان شده بود، گفت: من خاطرم هست که در آن روز ما تیتر «خونین شهر هنوز با آخرین فشنگ‌ها مقاومت می‌کند» را از میان 118 تیتر انتخاب کردیم. این تیتر قابل مطالعه‌ای در تاریخ روزنامه‌نگاری پس از جنگ ماست این ظرافت‌هایی است که اگر در معرض آن نباشید نمی‌توانید بفهمید یک کلمه چطور می‌تواند موازنه‌ها را تغییر دهد.
وی همچنین با تاکید بر اینکه تیتر در عالم رسانه و ارتباطات کارکرد بسیار مهم، اثربخش و تعیین‌کننده دارد، افزود: یک تیتر نه چندان قوی می‌تواند تاثیر منفی داشته باشد. این کتاب هم می‌تواند ضعف‌هایی داشته باشد به طور مثال می‌توانست فضای بعد از انقلاب در روزنامه‌نگاری در کتاب لحاظ شود و کتاب را بومی‌تر کند.
این استاد ارتباطات در این باره توضیح داد: مثال‌های کتاب با اینکه داخلی هستند ولی اصول آن جهان‌شمولند و همه جای دنیا تدریس می‌شوند با این وجود، جای تجربه بومی مولف در این کتاب خالی است و می‌توان این تجربه‌های بومی را در یک فصل مدون کرد چون بومی‌سازی می‌تواند ارزش‌های این اثر را بیشتر کند. همچنین اگر کتاب دوباره ویراستاری شود اشکالاتش کمتر می‌شود.
زبان کتاب دشوار است
یونس شکرخواه، بنیانگذار سایبر ژورنالیسم و سردبیر همشهری آنلاین در بخش دیگری از این مراسم با اشاره به اینکه هیچ تیتری را نمی‌توان بدون در نظر گرفتن شرایط ساختن آن در نظر گرفت، گفت: فرامتن همیشه در تیتر اثرگذار است.
وی با انتقاد از زبان دشوار کتاب افزود: برخی فصول کتاب برای من قابل فهم نیست. همچنین در کتاب فصلی هست که در آن گفته شده تیتر یا از تصویر مایه می‌گیرد یا از خیال، در حالی که من می‌گویم هیچکدام! تیتر از اتفاق تاثیر می‌گیرد. البته اینکه تیتر را بخواهیم تصویری کنیم مساله متفاوتی دارد.
مولفه‌هایی که تیتر از آن مایه می‌گیرد
وی با بیان اینکه تیتر از دو مولفه مایه می‌گیرد، یادآور شد: نخست اینکه تیتر از کلمات کلیدی موجود در خبر نشأت می‌گیرد و دوم اینکه تضادهای موجود در اتفاق برای تیترزدن کارکرد دارد. بخش دیگری در این کتاب وجود دارد که به جایگاه تیتر در انواع روزنامه‌نگاری برمی‌گردد، با صراحت باید بگویم که حرفه‌ای‌ها در جزئیات تکیه می‌کنند وگرنه آماتورند. در این معادله کسی برنده است که به جزئیات عمل می‌کند. متاسفانه یک دانشجوی ساده در مواجهه با این سرفصل‌های کتاب دچار مشکل می‌شود. ما تیتر را برای دنیای واقعی می‌زنیم نه انواع سبک‌های روزنامه‌نگاری! بنابراین همانطور که گفتم باید برای تیترزنی دو معیار داشته باشیم؛ یکی وفاداری به کلمات کلیدی و دیگری پرداختن به تضادها تا جدال درونی متن را به تصویر بکشیم.
این استاد ارتباطات با تاکید بر اینکه در ابتدا باید درست تیتر بزنیم، اظهار کرد: علاوه بر وفاداری به متن نباید از شهرت یک فرد سوء استفاده کنیم. از سوی دیگر باید در نظر داشته باشیم که ما برای مردم عادی تیتر می‌زنیم بنابراین باید تیترهای ساده‌تری انتخاب کنیم.
شکرخواه در پایان با طرح این سوال که آیا تیتر به واقعیت موضوع نزدیک است یا خیر؟ گفت: این جایی است که روزنامه‌نگاران گول می‌خورند چون تیتر باید جلب توجه کند. شاید یکی از بهترین جنبه‌های تیترنویسی این است که باید به فرامتن اشاره داشته باشد اما بالاخره باید در نظر داشته باشیم که در تیتر نباید تاریخ و جغرافیای رویداد را فراموش کرد.
سخنان مهدی منتظرقائم، مدیر گروه ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، سیدفرید قاسمی، پژوهشگر تاریخ مطبوعات و پیشکسوت روزنامه‌نگاری و دکتر مجید رضائیان، نویسنده، استاد دانشگاه و پژوهشگر ژورنالیسم به‌زودی منتشر می‌شود.
چهارشنبه ۲۹ مهر ۱۳۹۴ - ۲۰:۰۶
نظر شما