به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) مراسم نخستین دوره کتاب سال اعضای هیأت علمی دانشگاه­‌های سراسر کشور (نشان دهخدا) در حوزه علوم انسانی شامگاه سه‌شنبه 26 آبان 1394 با حضور علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، رضا صالحی امیری، مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران، مسعود کوثری، مسئول انتشارات علمی‌فرهنگی، دکتر امید، رئیس هیات مدیره انتشارات علمی، فرهنگی و شماری دیگر از چهره‌های فرهنگی در سالن ابوریحان دانشگاه علوم اجتماعی تهران برگزار و از نویسندگان قدردانی شد.

علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این برنامه گفت: وزارت کار رابطه بسیاری با فرهنگ دارد؛ که امروز گوهر گم شده جامعه ایران است.

وی با اشاره به دوران سختی دهخدا که در زندگی خود پیمود، افزود: کتاب، ذینفع‌های متعددی دارد که از کتاب و مطالعه آن بهره‌مند می‌شوند. نمی‌توان این ذینفعان را در نظر نگرفت. نمی‌دانم این خصلت نسل ماست یا واقعیت دارد، اما گمان می‌کنم که هیچ چیزی جای کتاب را نمی‌گیرد. خودِ کتاب یک نماد است. برخی افراد بودند و حتی هستند که کتاب را فقط به دلیل رنگ جلد آن می‌خریدند تا بتوانند خود را چهره‌ای فرهنگی بنامند. کتاب نماد انسان‌هایی از طبقه فرهنگی و فرهیخته جامعه است. این که کتابی را به دلیل گران بودن نتوانیم بخریم، بخشی از خاطره بسیاری از ماست.

ربیعی، اولین ذینفع کتاب را نویسندگان و مترجمان دانست و گفت: بزرگترین گوهر برای آن‌ها آزادی اندیشه و امنیت است. همه کشور‌ها چارچوب دارند اما چارچوب‌هایی مدون و مشخص که جریان فکری را مسدود نکند. آزادی اندیشه نسلی را تربیت کرد که انقلاب اسلامی ثمره آن بود. آن نسلی شد که تا همین امروز پای انقلاب ایستاد، به جنگ رفت و همه سختی‌های انقلاب را هم تحمل کرد. آزادی اندیشه و نوشتن نسل‌هایی را تربیت می‌کند که برای مواقع جدی و دینی خود استوار هستند.
 
انسان کانون توسعه
وزیر تعاون کار و رفاه اجتماعی، ناشران را دیگر ذینفع کتاب خواند و افزود: ما سند ملی کتاب را دنبال می‌کنیم. کتابخوانان مهم‌ترین ذینفعان هستند و ما امیدواریم که بتوانیم از آ‌ها حمایت کنیم. اگر قرار است توسعه بیابیم، نمی‌توانیم فقط با ساخت بنا‌ها و آسمان خراش و تندیس‌هایی از تکنولوژی‌های سخت و کارخانه‌های عظیم فولاد آن را ایجاد کنیم. توسعه با آدم‌ها و برای آدم‌هاست. انسان کانون توسعه است. اگر انسان‌هایی داشته باشیم که محمل‌دار توسعه باشند و این افراد آن‌چنان در نوع با هم بودن و هم‌دلی و فداکاری و تلاش کردن تربیت شده باشند که بتوانیم به توسعه امیدوار باشیم.
 
وی ادامه داد: با خرج کردن 750 میلیارد دلار در مدت هشت سال، نمی‌توان توسعه یافت که ما هم نتوانستیم این چنین توسعه بیابیم. در دام‌های مسیر‌های طی شده افتادیم. وقتی مطالعه و کتاب محور توسعه نبود، مسکن‌هایی ساختیم که در آن مسکن‌ها باید سال‌ها برای تبدیل شدنشان به سکونتگاه تلاش کنیم. توسعه با انسان‌های خوش‌فکر که اهل مطالعه‌ هستند شکل می‌گیرد.
 
ربیعی با تاکید بر این‌که برای آینده خوشبخت به بچه‌های کتابخوان نیاز داریم، گفت: اما متاسفانه در نظام آموزشی ما در مقاطع آموزشی فقط تست‌زنی می‌آموزند. کتاب الکترونیک خواندن هم بد نیست اما کسی را دانشمند نکرده است.

نگاه استراتژیک به مساله کتابخوانی
دکتر رضا صالحی امیری، رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران نیز در این برنامه با اشاره به این‌که رویکرد انتزاعی در بیان مشکلات نشر، ما را به مقصود نمی‌رساند، گفت: بین مولف، ناشر، کتاب، کتابفروشی، کتابخانه و کتابخوان رابطه وثیقی است که باید همه آن‌ها در رویکرد استراتژیک دیده شود. مگر وضع مولفان خوب است که از نشر می‌نالیم؟ مگر وضعیت کتابفروشی‌های ما قابل دفاع است که از نشر بنالیم؟ مگر وضعیت کتابخانه‌های ما قابل دفاع است؟ و مگر جز تاسف از وضعیت کتابخوانی در کشور چیز دیگری می‌توان گفت؟ ما نیازمند نگاه کلان و سیاستی به مقوله کتاب و کتابخوانی هستیم.
 
وی ادامه داد: وقتی در شرایطی قرار گرفتیم که به دلیل نابخردی‌های گذشته، جهل و ناآگاهی و انزاوی فرهیختگان و اصحاب قلم به جایی رسیده‌ایم که وضعیت نشر ما به شمارگان 700 و 300 رسیده فقط جای تاسف است و جای بحث جدی وجود دارد و ما با مساله بنیادی روبه‌روییم. جامعه‌ای که در آن مصرف کتاب بسیار پایین است، از چه چیزی باید دفاع کنیم؟ مگر می‌توانیم از فرهنگ و توسعه فرهنگی، فضیلت، اخلاق، معرفت، همدلی، هم‌نوایی و همدردی سخن بگوییم، اما از مقوله‌ای به نام کتاب، کتابخوان، کتابخانه و کتابفروشی و ناشر و مولف سخن نگوییم؟ مگر می‌توان تصور کرد که قطاری بدون ریل به مقصد و مقصود برسد؟ ریل توسعه فرهنگی، کتابخوانی است.
 
صالحی امیری با بیان این‌که نیازمند نگاه کلان هستیم، گفت: در این باره دو بحث کلیدی است. نخست، عرضه و دیگر، بحث تقاضا. مساله نخست ما در تقاضاست و نه عرضه. در کشوری که متاسفانه میزان کتابخوانی به شدت پایین است و از بیان آمار ابا می‌کنیم تا کام شما و ملت را تلخ نکنیم، اولین مساله، تحریک تقاضاست و قرار دادن موضوع مطالعه و کتاب در سبد فرهنگی خانوار است. چقدر در کشور یارانه برای سلامت و ... خرج می‌شود؟ چقدر از این حمایت‌ها در حوزه فرهنگی است؟ چه میزان در حوزه افزودن بر معرفت و اخلاق هزینه می‌کنیم؟ مگر می‌شود در جامعه‌ای که کتاب در میان مردم رواج نداشته باشد، مساله طلاق، ایدز، اعتیاد و ... هم نباشد؟ این مسائل باهم رابطه معنادار دارند. اگر می‌خواهیم از آسیب‌های اجتماعی بکاهیم، باید در این زمینه فرهنگی هزینه کنیم و در مهد کودک و مدرسه و دانشگاه و در محیط‌های اجتماعی و در سطح رسانه تحریک تقاضا رخ دهد.
 
وی با اشاره به کتاب در دست مطالعه خود افزود:  پایین‌ترین سطح مطالعه در کشور‌های اروپایی سه و هشت دهم ساعت در هفته است و این آمار‌ها نسبتی با کشور ما ندارد. از این منظر نیازمند کار ملی برای قرار دادن مقوله کتاب و کتاب‌خریدن در سبد خانوار هستیم و این‌ها با کف و سوت و همایش اتفاق نمی‌افتد. نیازمند فرهنگسازی در عرصه اجتماعی و سطوح آموزشی هستیم.
 
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: 12 ‌هزار ناشر مجوز دارند اما چهار هزار ناشر فعالند که آمار انتشارشان فاجعه‌آمیز است. برای جامعه باید فرهنگسازی کنیم. باید مثل نیاز‌های دیگر به آن بپردازیم. از سویی دیگر ناشر باید حمایت شود، همان‌گونه صنعت، پتروشیمی و فولاد را نیازمند حمایت می‌دانیم و حمایت می‌کنیم. چرا کتابفروشی‌های تهران در حال تبدیل شدن به مراکزی هستند که صرفا توجیه اقتصادی دارند؟ در کشور کمتر از سه‌هزار کتابفروشی داریم این آمار را مقایسه کنید با میزان پیتزا‌فروشی در سطح کشور. رابطه میان پیتزافروشی و کتاب کجاست؟

نهاد‌های اقتصادی مسئولیت اجتماعی بپذیرند
 وی تاکید کرد: تا نتوانیم تحلیل بنیادی و دقیقی از این مسائل داشته باشیم، فقط در حد درد و دل باقی خواهد ماند و سال بعد دوباره همین سخنان خواهد بود. کدام مولف تمام زندگی‌اش صرف نویسندگی است؟ کدام فرهیخته به صورت جدی مورد حمایت قرار گرفته است؟ جایگاه مولف در توسعه ما کجاست؟ مولف باید با 10 درصد از فروش آثارش برخوردار شود. این چه امنیتی برای او به وجود می‌آورد؟ تاکنون از چند کتابفروش قدردانی شده است؟ من خواهش می‌کنم از مسئولان که در هفته به کتابفروشی‌ها سری بزنند و دست کم آن‌ها را با لبخندی تکریم کنند. کتابفروشی تابلوی فرهنگی در کشور و پاتوق فرهنگی است.
 
صالحی امیری یادآور شد: کتابخانه‌ها هم باید رونق بگیرند. ما در کتابخانه ملی تا سه هزار نفر در روز پذیرش داریم اما بسیاری از جوانان متقاضی هستند ولی امکان خدمات‌دهی نداریم. چون سالن‌های کتابخانه ظرفیت ندارند و فضای مطالعه چندانی در کشور نداریم. شهرداری، وزارت ارشاد و نهاد کتابخانه‌ها گام‌های خوبی برداشته‌اند که جای قدردانی دارد.

وی خطاب به ربیعی و دیگر صنعت‌گران گفت: کدام شرکت و موسسه اقتصادی به طور مستقل از ناشر حمایت کرده است؟ ما نیازمند سازمانی در کشور برای مسئولیت اجتماعی هستیم تا نهاد‌های اقتصادی مسئولیت اجتماعی بپذیرند. شرکت‌های خودروسازی چرا به ترویج کتاب و نشر کمک نمی‌کنند. در این صورت در انتظار انقلابی در حوزه تالیف و نشر و کتابخوانی خواهیم بود.