تشویقی که چراغ ادامه راه موفقیت شد
در کتاب «یادگار عمر» خاطره پایان کلاس اول عیسی روایت شده است؛ خاطره‌ای که یادآور طنین آفرین آفرین گفتن حضار در تالار بزرگ مدرسه از سوی علما، روحانیون بزرگ، وزراء و اعیان و خانواده دانش‌آموزان است. «روز آخر مدرسه که عیسی را برای امتحان به تالار می‌خوانند و سیدیحیی دولت‌آبادی، بعد از شنیدن اصول و فروع دین از عیسی می‌خواهد شعری را که در کتاب جغرافیا آمده را روی تخته سیاه بنویسد:
«آن که شیران را کند رو به مزاج احتیاج است احتیاح است احتیاج»
صدای آفرین حضار که پدر عیسی یکی از آن‌ها بود، بلند می‌شود. ادامه پاسخ‌های صحیح عیسی بازهم تحسین جمع حاضر را به دنبال داشت. با دستور حاج میرزا یحیی، شاگردان بعد از ورود عیسی به کلاس مجاور به نشانه احترام به پا ایستادند. امر سید تأثیری بی‌بدیل بر همه لحظات زندگی عیسی گذاشت؛ حتی در دورانی که تحصیل باری سنگین بر دوشش بود، تشویق آن روز امتحان چراغ روشن راهش شد.
از مخالفت پدر با تحصیل در دارالفنون تا تحصیل در دانشگاه کلمبیا
وقایع انقلاب مشروطه و شیوع وبا، از مهم‌ترین وقایع زندگی عیسی صدیق در دوران جوانی است، اما مرگ مادر وی در 40 سالگی داغی نبود که حتی در 50 سالگی سرد شود. تقویت ایمان و توجه به مذهب، گران‌ترین یادگاری عیسی از مادر است. رعایت آداب اسلامی در خانه کودکی و جوانی عیسی صدیق یک اصل بود؛ روزه یا احیا گرفتن توجه به آداب مستحبی شب‌های جمعه حضور در تعذیه تکیه دولت و شنیدن ذکر مصیبت اهل بیت (علیهم‌السلام) پایه زندگی خانواده صدیق‌ها بود.
برای قانع کردن پدر برای ادامه تحصیل به دائی متوسل شد، ماجرایی که بعد از اخذ گواهینامه کلاس دوم نیز تکرار شد. پدر عیسی حتی از پاره کردن کتاب، دفتر و تنبیه بدنی دریغ نکرد و به مسئولان دارالفنون تأکید کرد که از پذیرش پسرش ممانعت کنند. بعد از دو ماه به اتاق 10 متری گوشه حیاط خانه بازگشت و به تحصیل ادامه داد. عیسای جوان کلاس سوم دالفنون را با رتبه نخست به پایان برد و با گواهی وزارت معارف و اوقاف و فواید عامه راهی اروپا و در رشته ریاضیات موفق به اخذ مدرک لیسانس شد. صدیق جوان در دوران اقامتش در فرانسه برای فراگیری زبان به مطالعه متون ادبی و تاریخی پرداخت. «اتالا»، «رنه» و «شاتوبریان» از کتاب‌های مورد علاقه وی بود.
بعد از پایان تحصیل به انگلستان سفر کرد و با مشاهیری مانند برتراند راسل و ادوارد بروان آشنا شد. وی در سال 1297 به ایران بازگشت و در مناصبی مانند بازرس مدارس، ریاست فرهنگ گیلان، ریاست تعلیمات عالی، معلم مدرسه حقوق، رئیس دفتر فوائد عامه، نماینده ایران در مجمع بین‌المللی آموزش و پرورش در ژنو و ریاست دفتر وزارت عدلیه فعالیت کرد. عمری فعالیت علمی و اجتماعی موجب شد تا به دعوت کلمبیا در دانشگاه این ایالات به مطالعه و تحقیق مشغول و در نهایت موفق به اخذ مدرک دکترا در شاخه فلسفه شود. صدیق نخستین فردی بود که از واژه «دانشگاه» به جای «دارالفنون» استفاده کرد. وی در سال 1310 به ایران بازگشت و برای تأسیس دانشگاه مأمور شد و در سال 1319 اداره کل انتشارات و تبلیغات و رادیو را تأسیس کرد.
دکتر عیسی صدیق، موسس دانشگاه تهران 15 آذرماه سال 1357 دارفانی را وداع گفت.
یادگاری‌های عیسی صدیق در دنیای کتاب
«نه کنفرانس در اصول تعلیمات عملی»
«اصول تدریس حساب و حل مسائل فکری»
«صد مسأله حل شده حساب»
«صنایع ایران در گذشته و آینده (ترجمه تعلق پروفسور پوپ)»
«اصول عملی علم تربیت»
«ایران نوین و دستگاه فرهنگی آن (انگلیسی ــ چاپ نیویورک)»
«یکسال در آمریکا»
«روش نوین در تعلیم و تربیت (13 چاپ با تجدید‌نظر)»
سازمان فرهنگ ایران (سالنامه فرهنگی دانشگاه کلمبیا ــ نیویورک)»
«تاریخ مختصر آموزش و پرورش (3 چاپ)»
«شرح حال و شخصیت و آثار فردوسی (سخنرانی به انگلیسی با ترجمه فارسی)»
«سیر فرهنگ در ایران و مغرب‌زمین (انتشارات دانشگاه تهران)»
«تاریخ فرهنگ ایران(دو چاپ ــ از انتشارات دانشگاه تهران)»
«تاریخ فرهنگ اروپا (از انتشارات دانشگاه تهران)»
«یادگار عمر»
سطوری ماندگار از «یادگار عمر»
19 آذر ماه 1338 شمسی، دکتر عیسی صدیق، بنیانگذار دانشگاه تهران در مقدمه کتاب «یادگارعمر» می‌نویسد: «جوانان بدانند که فقدان وسایل مادی و نداشتن ثروت مانع پیشرفت نیست و انسان در اثر ایمان و کوشش قادر است موانع و مشکلات را بر‌طرف و راه را برای ترقی هموار سازد. ثانیا نداشتن و نداری عیب نیست، بلکه در بسیاری از موارد باعث برانگیختن انسان به سعی و عمل، تحمل زحمت و مرارت است...»
نظر شما