به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «واژه‌های فردوسی داد آموز در دادگستری امروز» با حضور سیدعلی آل‌داوود، پژوهشگر و مشاوره حقوقی نشر موسسه خانه کتاب، محمدعلی نوری، محقق و حقوقدان و علاقه‌مندان حوزه ادبیات و حقوق (سه‌شنبه 27 بهمن ماه) در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.
از «دات» تا «داد»در شاهنامه فردوسی
نوری گفت: حقوق با اجتماع شکل می‌گیرد. انسان منفرد در وضعیت طبیعی حق و تکلیفی ندارد، بلکه وقتی مقابل اجتماع قرار می‌گیرد واجد حق و تکلیف می‌شود.
این حقوقدان با بیان این که شاهنامه فردوسی دارای مصداق‌های نیک حق و تکلیف است و اسطوره‌ها نیز در عرصه حقوق مطرح شده‌اند، اظهار کرد: در داستان «کاوه» و «ضحاک» نوعی حق‌طلبی دیده می‌شود. «داد» شکل تغییر یافته «دات» است که در «اوستا» از آن به «قانون» یاد شده است.
نوری با اشاره به نقش فردوسی در زبان پارسی گفت: فردوسی نقش بزرگی در زنده کردن زبان پارسی، بازسازی تاریخ ایران و ترویج آیین «داد» ایفا کرده است. او آگاهانه با شرح سرگذشت ایران باستان کوشیده است اصالت، ماهیت و غنای فرهنگ ایران را آشکار کند و در اختیار نسل‌های پسین قرار دهد. چنان‌که گوید: «بپیوستم این نامه باستان / پسندیده از دفتر راستان»
داستان‌های «داد‌بنیاد» شاهنامه
وی با اشاره به اینکه آیین فردوسی «داد» است و وی پایبندی خود را به‌صورت منسجم در کل شاهنامه حفظ کرده است، افزود: این شاعر همواره به خود تذکر می‌دهد که «مبادا به جز داد آیین من / مباد آز و گردنکشی دین من» از این‌رو، داستان‌های او «داد» بنیاد هستند و او به راستی آموزگار «داد» است و در ساخت کاخ بلند و شکوهمند «داد» و نظم و فرهنگ بسی رنج برده است. با این همه، کوشیده است این آیین را به گونه‌ای ارائه کند که از آب و آتش و باد گزند نیابد.
این حقوقدان ادامه داد: با توجه به آگاهی ژرف و همه سویه فردوسی، او با حقوق مردم، دادخواهی، اساطیر ایرانی، اسطوره راستی و نظم (اشه)، خاستگاه حقوق یعنی فرمان یزدان آشنایی کامل داشته است. اساطیر ایرانی را به نیکی عرضه کرده و دلیری، پی گیری و آوازه‌گری او همتا ندارد. همواره سفارش می‌کند: «شما داد جویید و فرمان کنید / زبان را به پیمان گروگان کنید»
نوری به نکته‌ای در شاهنامه فردوسی اشاره کرد و گفت: برای اینکه دریابیم اساطیر ما در بیشتر موارد برتری‌هایی به اساطیر هم ارز دیگر دارد به کشف آتش در شاهنامه فردوسی می‌پردازم. درباره کشف آتش در شاهنامه آمده است که روزی هوشنگ در کوه ماری دید. سنگی برداشت به سوی مار پرتاب کرد. سنگ به سنگ دیگر اصابت کرد. گرچه مار کشته نشد ولیکن: «فروغی پدید آمد از هردو سنگ / دل سنگ گشت از فروغ آذرنگ»
این اسطوره نشان می‌دهد که هوشنگ پیشدادی در زمین آتش را کشف کرده است هم‌ارز این اسطوره از نظر دسترسی انسان زمینی به آتش، افسانه «ربابش آتش» در اساطیر یونان است. بنا بر این افسانه، پرومته ایزدی است راد در بارگاه خدایان یونان باستان. او چون رنج و سرگردانی بشر را در سرما و تیرگی دید بر آن شد تا آتش را از کوره زئوس (خدای خدایان) برباید و به انسان بدهد. از این رو، با «نی»، زبانه‌ای سوزان از آتش را ربود و به انسان داد.
داستان‌هایی سرشار از «داد» در اثر بزرگ فردوسی
وی ادامه داد: با مقایسه این دو اسطوره می‌توان گفت، کشف آتش حاصل تجربه بشر در زمین است و ربودن آتش، هدیه‌ای ماوراءطبیعی یا فراسپهری است. با توجه به آنچه فردوسی با داددهی و رسیدگی به دادخواهی مردم آشنا بوده و از منابع حقوقی ایران باستان، برای مثال از ماتیکان هزاردادستان (هزار رأی قضایی) آگاهی داشته است. چنان‌که از برخی کیفرهای باستانی یاد کرده او در داستان سیاوش، «ور گرم» را بازتاب داده است. «ور» پیش از سده سیزدهم میلادی تحت عنوان ordeal یا ordalie در اروپا رواج داشته است. «ور» شکل ابتدایی محاکمه بوده که شخص متهم را در معرض آزمون خطرناک و دردناک قرار می‌دادند و نتیجه آن، کشف الهی از گناهکاری یا بی‌گناهی آن شخص بوده و حاضران معتقد بوده‌اند که خداوند بی‌گناه را حمایت می‌کند و جانش را نجات می‌دهد. «ور» چند نوع و شامل «ورگرم»، «ورآب»، «ور آهن گداخته» بوده است.
وی در ادامه نشست واژه «داد» را مربوط به دوره هوشنگ دانست و افزود: در زمان ساسانیان «اوستا» کتابی سه بخشی بوده است. بخش دوم این کتاب «داتیک» بوده است، که واژه «دات» به معنی قانون است. فردوسی شاعری است که کاملاً با منابع آشنایی داشته است. گرچه فردوسی منابع حقوقی را ترویج نکرده است، اما در قانون‌گرایی بسیار مؤثر بوده است.
این حقوقدان در ادامه سخنانش به بیان برخی از واژه‌ها و عبارات قانون کیفری و حقوقی پرداخت و پس از بیان مفاهیم آنها در قانون کیفری به بررسی این واژگان از سوی فردوسی در «شاهنامه» اشاره کرد. بازرگانی، زندان، تیرباران، جزا، چک و حق از جمله عباراتی بود که نوری به توضیح آنها پرداخت.
«شاهنامه» سند هویت ایرانیان است
سید علی آل‌داوود، پژوهشگر و مشاور حقوقی نشر موسسه خانه کتاب در ادامه نشست «واژه‌های فردوسی دادآموز در دادگستری امروز» گفت: در این نشست «حقوق» و «ادبیات» به عنوان دو رشته کاملاً مستقل به هم ارتباط پیدا می‌کند. «شاهنامه فردوسی» سند هویت ملی ما ایرانیان است و مهم‌ترین کتاب در زبان فارسی به شمار می‌آید، که پس از گذشت سال‌ها هنوز سندیت خود را حفظ کرده است.
وی ادامه داد: آتاتورک در دیدار خود با محمدعلی فروغی در ترکیه، به وی گفته بود که شما ایرانی‌ها کتابی مانند «شاهنامه» دارید که سندی محکم دال بر ملیت شماست. جنبه‌های مختلف شاهنامه از یکصد سال پیش از سوی محققان خاورشناسان غربی مورد بررسی قرار گرفته است. از میان پژوهشگران ایرانی می‌توان به اقدامات پژوهشی سید حسن تقی‌زاده در مجله «کاوه»، مجتبی مینوی، حبیب یغمایی و جلال خالقی‌مطلق اشاره کرد.
آل داوود، اظهار کرد: درباره مندرجات شاهنامه نیز تحقیقات مفصلی صورت گرفته است، اما تا به حال پژوهشی حقوقی درباره متن این اثر سترگ انجام نشده بود که این اقدام از سوی آقای نوری، حقوقدان به انجام رسیده است.
سه‌شنبه ۲۷ بهمن ۱۳۹۴ - ۲۰:۳۰
نظر شما