به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) همایش بزرگداشت مرحوم سید احمد فردید با عنوان «جستجوی کلمات تامات در عصر الحاد اسماء حسنی» یکشنبه 24 مردادماه در بیست و دومین سالگرد درگذشت وی با حضور رضا داوری‌اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم ایران، منوچهر صدوقی سها، محمد رجبی دوانی، پرویز ضیاء شهابی و بهروز فرنو، قائم مقام بنیاد فردید در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد. بخش نخست گزارش با سخنرانی رضا داوری اردکانی را اینجا بخوانید.

فردید فلسفه نخوانده بود که آن را گزارش کند
محمد رجبی دوانی در این مراسم با بیان اینکه فردید تکرارنشدنی است، گفت: برخی افراد در تاریخ منحصر به فرد هستند و فردید از این زمره بود. آنچه میراث اوست فراتر از این کتاب و کتاب‌هایی است که منتشر می‌شود. البته آنچه در این کتاب که امروز رونمایی می‌شود وجود دارد به قدری نو در موضوع و طرح مساله است که قابل توجه است.
 
وی اضافه کرد: فردید فلسفه نخوانده بود که آن را گزارش کند بلکه فلسفه را به عنوان تفکر نگاه می‌کرد، وی فلسفی نگاه می‌کرد، می‌اندیشید و می‌گفت چرا که هر موضوعی را فیلسوفانه می‌دید و سعی می‌کرد همواره حرف‌های خودش را بزند. البته برخی از نوآموزان می‌گویند که با توجه به التفات مرحوم فردید به هایدگر بیشتر مطالبش به او شبیه نیست این به دلیل آن است که فردید حرف خودش را می‌زد و متفکر مقلد گزارشگر نبود. فردید همواره تاکید می‌کرد که با هایدگر هم‌سخن است و نه یک‌سخن. به هر حال ما در ایران کسی را نداریم که فیلسوفانه سخن بگوید.
 
این پژوهشگر فلسفه با اشاره به اینکه فردید برای نخستین بار از فیلسوفان غربی سخن گفت، افزود: در ایران استادان زیادی چون یحیی مهدوی به دلیل همین موضوع گرد فردید را گرفتند اگرچه ممکن بود برخی با مشرب فردید همخوان نباشند اما از او می‌آموختند. استادانی که فلسفه سنتی خوانده بودند و مباحث فلسفی جدید و غرب را می‌خواستند بیاموزند آن را از فردید فرا می‌گرفتند چرا که فردید به فلسفه سنتی، غرب و عرفان نظری تسلط داشت.
 
دستنوشته‌های فردید پس از مرگش گم شد!
رجبی دوانی فردید را روح جاری دانست و گفت: برخی مطرح می‌کنند که چرا فردید نمی‌نوشته است؟ این به دلیل آن است که فردید با تفکر دایما در حرکت و سیال بود. اما کسی وجود نداشت که نوشته‌های او را در زمان حیاتش گردآوری کند. زمانی فردید مورد توجه کسانی بود که از هر نو فکر تازه و متفکر هراس داشتند به همین دلیل خاطرم هست زمانی که ایشان فوت کردند برخی از آثار و دستنوشته‌هایشان به حواشی که به برخی از کتاب‌ها نوشته بودند گم شد.
 
به گفته وی فردید، در معادل‌گذاری‌ها شیوه سنتی را تغییر داد. پیش از این در ایران امیرحسین آرین‌پور بود که معادل‌گذاری می‌کرد، اما بعدها فردید شیوه‌ جدیدی را به وجود آورد.
 
این استاد دانشگاه با اشاره به کتاب «نگاهی دوباره به مبادی حکمت انسی» نوشته سید عباس معارف گفت: این کتاب فردید، به گونه‌ای بود که دو چاپ از آن نایاب شد و مورد استقبال دانشجویان قرار گرفت و در همان زمان حلقه‌های علمی وجود داشتند که آثار فردید را می‌خواندند و نقد می‌کردند.
 
وی با بیان این که فردید کوشیده بود تا با توجه به ریشه کلمات معادل‌سازی کند، یادآور شد: نگاه فردید روی زبان متمرکز بود چون او تفکر را در زبان و زبان را در ظهور وجود می‌دانست. فردید وقتی به این مساله نگاه می‌کرد زبان اصیل که همان زبان کلام‌الله از نظر او بود می‌پرداخت و البته باید در نظر داشت که او این حرف را قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در مصاحبه با نشریه رستاخیز گفته است. امیدوارم روزی که فردید انتظار داشت همین روزها باشد!

بنیاد فردید و تمرکز بر استخراج حواشی از «معجم الوسیط»

فرنو، قائم‌مقام بنیاد فردید نیز با بیان اینکه آنچه از احمد فردید باقی مانده به دو بخش تقسیم می‌شود، گفت: نخست حواشی است که فردید بر فرهنگ‌های مختلف از جمله «معجم الوسیط» نگاشته است که از مهمترین حواشی‌هاست و دوم حواشی دیگری است که بر فرهنگ‌های آلمانی، فرانسه، لاتین و سانسکریت نوشته و ریشه‌های قدیمی کلمات را با یکدیگر مقایسه کرده است.
 
وی ادامه داد: اکنون بنیاد فردید روی استخراج حواشی از «معجم الوسیط» متمرکز شده و به نظر می‌رسد که مباحث حکمی مرحوم فردید و اتومولوژی‌ها می‌تواند در پروژه دیگری دنبال شود؛ از همین رو بناست تا نوارهای درسگفتارهای ایشان را که درباره حکمت و فلسفه قدیم و جدید است پیاده‌سازی شود. این مجموعه در میان سایر درسگفتار‌ها از بقیه کامل‌تر است.
 
وی افزود: فردید سعی کرده در دوره‌های مختلف در این درسگفتارها مباحث اجمالی و تفسیری را بیان کند و البته ممکن است برخی از این مباحث به دلیل اینکه گاهی از مباحث اجمالی به تفسیری و گاهی از مباحث تفسیری به اجمالی می‌رسد، برای مخاطب عام قابل فهم نباشد.
 
فرنو در ادامه به جلد نخست از درسگفتارهای مرحوم فردید با عنوان «غرب و غربزدگی» اشاره کرده و گفت: این کتاب شامل 12 جلسه از درسگفتارهای سال 1368 ایشان است البته مجموع جلسات 38 جلسه است که در قالب دو کتاب دیگر تا سال آتی منتشر می‌شود پس از آن نیز درسگفتارهای مرحوم فردید در دوره انجمن حکمت و فلسفه دانشگاه حقوق، دانشگاه شهید بهشتی و ... در صورت فراهم شدن امکانات پیاده‌سازی و منتشر خواهد شد.
 
قائم‌مقام بنیاد فردید تاکید کرد: پس از انتشار آثار نیز می‌توانیم به اتومولوژی‌ها بپردازیم و فرهنگ‌هایی را که در این باره وجود دارد منتشر کنیم.
 
کار استاد فردید نشان دیگری دارد
پرویز ضیا شهابی نیز در ادامه این مراسم با بیان اینکه کسی می‌تواند مثل فردید بنویسد که حکمت اسلامی را بداند گفت: فردید صاحب تفکر عمیق و ریشه‌دار در این حوزه بود و وقتی ترجمه‌‌های دیگر را می‌بینیم متوجه می‌شویم که کار استاد فردید نشان دیگری دارد.
 
فردید راوی فلسفه نیست
منوچهر صدوقی سها نیز در بخش پایانی این نشست با بیان اینکه شاگرد فردید نبودم اما همواره به دو دلیل به او احترام می‌گذاشتم گفت: نخست اینکه فردید برخلاف سایر استادان راوی فلسفه نیست بلکه متفکر است و ما در حالی که در حوزه فقاهت اجتهاد داریم اما در فلسفه که از علوم عقلی است اجتهاد نداریم و تنها مقلد هستیم.
 
وی تاکید کرد: فردید متفکر بالفعلی است که تفلسف می‌کند. از سوی دیگر فردید دردمند است بدین معنا که متفکر دردمندی است که درباره تمامی مسائل می‌اندیشد و این فارغ از ارزیابی اعتقادات اوست.
 
این استاد دانشگاه با اشاره به کتاب «غرب و غربزدگی» عنوان کرد: کتاب حاضر به دو لحاظ حایز اهمیت است نخست اینکه خودش کتاب مهمی است و دیگر اینکه در حکم دستنوشته فردید است. فردید فیلسوف شفاهی است و این کتاب لااقل می‌تواند او را از این مشخصه دور کند.