خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)- دکتر مانی رضائی، دانش‌آموخته مقطع دکترای آموزش ریاضی:  در پژوهشی که درباره «ﺳﯿﺮ ﺑﺮﻧﺎمه درﺳﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ ﮐﺘﺎب‌ﻫﺎی درﺳﯽ رﯾﺎﺿﯽ در اﯾﺮان» انجام دادم به مقوله‌‌ای پرداخته‌ام که ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺪﮐﯽ در آن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ است. در این مقاله به این نتیجه رسیدم که در اﺳﻨﺎد ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪه، ﮔﺰارش‌ﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺸﯽ اندک است. البته اﯾﻦ موضوع ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ دارد و درﺑﺎره ﺳﯿﺮ ﺗﺤﻮل ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺘﺎب‌ﻫﺎی درﺳﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺪﮐﯽ صورت گرفته اﺳﺖ. هر چند که ممکن است ﭘﮋوﻫﺶ‌ﻫﺎی ﭘﺮاﮐﻨﺪه‌ای در ﻗﺎﻟﺐ ﭘﺎﯾﺎن‌ﻧﺎﻣﻪ‌ﻫﺎی مقطع ﺗﺤﺼﯿﻼت ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ، اما به ندرت در دﺳﺘﺮس ﻋﻤﻮم ﻗﺮار دارﻧﺪ.

آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﯿﺮ ﺗﺤﻮل ﮐﺘﺎ‌بﻫﺎی درﺳﯽ رﯾﺎﺿﯽ و ﻣﺴﯿﺮ ﻃﯽ ﺷﺪه آن ﺗﺎ ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ، ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽ‌ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻌﻀﯽ از دﻻﯾﻞ وﺟﻮد ﯾﺎ فقدان ﻣﺤﺘﻮای ﻣﻄﺎﻟﺐ درﺳﯽ رﯾﺎﺿﯽ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌ﻫﺎی درﺳﯽ ﻣﺪرﺳﻪ‌ای روﺷﻦ ﺷﻮد.

ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺳﻨﺎد ﺑﻪ‌دﺳﺖ آﻣﺪه و ﮐﺘﺎب‌ﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺨﺶ آرﺷﯿﻮ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﮋوﻫﺶ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌رﯾﺰی آﻣﻮزﺷﯽ، ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﯿﺸینه ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺤﻮﻻت ﮐﻠﯽﻧﻈﺎم آﻣﻮزش‌ﻫﺎی رﺳﻤﯽ در اﯾﺮان، از زﻣﺎن ﺷﺮوع آﻣﻮزش ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ در ﺳﺎل 1304 ﺗﺎﮐﻨﻮن، ﮐﺘﺎبﻫﺎی درﺳﯽ رﯾﺎﺿﯽ، قابل تقسیم ﺑﻪ 6 دوره ﮐﻠﯽ است ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت‌اﻧﺪ از ﮐﺘﺎب‌ﻫﺎی «داراﻟﻔﻨﻮن» از 1304 ﺗﺎ 1317؛ ﮐﺘﺎب‌ﻫﺎی «وزارﺗﯽ» از 1317  ﺗﺎ 1341؛ ﮐﺘﺎب‌ﻫﺎی «ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ» از 1341 ﺗﺎ 1354؛ ﮐﺘﺎب‌ﻫﺎی دوره رﯾﺎﺿﯿﺎت «ﺟﺪﯾﺪ» از 1354 ﺗﺎ 1371؛ ﮐﺘﺎب‌ﻫﺎی «ﻧﻈﺎم واﺣﺪی» از 1371 ﺗﺎ 1388. پس از این دوره، کتاب‌های درسی با تغییرات بسیار همراه شده است که تاکنون ادامه دارد.

در این دوره، یعنی از سال 1388 تاکنون، ﺑﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺳﯿﺎﺳﺖ‌ﮔﺬاران و ﺗﺼﻤﯿﻢ‌ﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن، ﺿﺮورت ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺟﺘﻨﺎب‌ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪ. از ﯾﮏ ﺳﻮ، ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ با ﺗﻐﯿﯿﺮﻫﺎی ﺟﺰﺋﯽ و ﮐﻠﯽ روبه‌رو شد که ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺎﻋﺖ‌ﻫﺎی درﺳﯽ را به دنبال داشت، و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ، ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﺤﺘﻮاﯾﯽ ﮐﺘﺎب‌ﻫﺎی درﺳﯽ رﯾﺎﺿﯽ، ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎزﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﺘﺎب‌ﻫﺎ اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋه‌ای ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ. ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ، روﯾﮑﺮد دﻓﺘﺮ تألیف کتاب‌های درسی وزارت آموزش و پرورش ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮﻫﺎ را ﺑر ﻋﻬﺪه دارد، ﭼﻨﺪان ﺷﻔﺎف ﻧﺒﻮده و ﻧﯿﺴﺖ.

ﻧﻘﻞ ﻗﻮل زﯾﺮ ﺑﺨﺸﯽ از ﮔﻔﺖ‌وﮔﻮی ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺑﺎ‌ ﻣﺪﯾﺮ وﻗﺖ ﮔﺮوه رﯾﺎﺿﯽ اﯾﻦ دﻓﺘﺮ اﺳﺖ، که ﻧﺸﺎن‌دﻫﻨﺪه فقدان ﺷﻔﺎفیت مورد نظر اﺳﺖ: «ﺑﺤﺚ ﺟﺪی ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺮﻧﺎمه درﺳﯽ رﯾﺎﺿﯽ ﭘﺎیه اول ﻣﺘﻮسطه مطرح ﺑﻮد ... ﺑﺮای ﺗﻐﯿﯿﺮﺑﺮﻧﺎمه رﯾﺎﺿﯽ اول ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ ﻧﻤﯽ‌ﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ ﺑﺪون ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺷﺮوع ﮐﻨﯿﻢ ... اﯾﻦ ﺳﻨﺪ ﻣﯽ‌ﺑﺎﯾﺴﺖ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اول ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ‌ﮐﻨﺪ، ﺑﻪ‌ﺻﻮرت ﺧﻮدﮐﺎر و ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﭘﺎﯾﻪ‌ﻫﺎی دﯾﮕﺮ را ﻫﻢﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮﺧﻮدش ﻗﺮار دﻫﺪ ... نخستین ﻣساله اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻪ روﯾﮑﺮدی ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﻢ ... در ﻧﻬﺎﯾﺖ، ﮐﺘﺎب [اول نظری] ﺑﺮای ﭼﺎپ ارﺳﺎل ﺷﺪ، اﻟﺒﺘﻪ همزمان ﻣﯽ‌ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﺎ روﻧﺪ ﺳﻨﺪ [ﺑﺮﻧﺎمه درﺳﯽﻣﻠﯽ]را ﻫﻢ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮی ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ‌دادﯾﻢ ... ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﺳﻌﯽ‌ﻣﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻃﺮاﺣﯽ ﺳﻨﺪ و ﺑﺮﻧﺎمه درﺳﯽ، ﺳﻨﺪ ﻃﻮری ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﭘﺎﯾﻪ ١ ﺗﺎ 12، دﯾﮕﺮ ﺧﻠﻠﯽ در رﯾﺎﺿﯽ اول ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ ﺑﻪ‌وﺟﻮد ﻧﯿﺎورد؛ ﭼﻪ از ﻧﻈﺮ روﯾﮑﺮدی، ﭼﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﺤﺘﻮاﯾﯽ (رﺿﺎﺋﯽ،١٣٩٢)».

در مقاله، ﻣﺮور اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﺳﯿﺮ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﮐﺘﺎب‌ﻫﺎی درﺳﯽ رﯾﺎﺿﯽ در دوره‌های مختلف انجام شده است و ﻧﮑﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﺟﻤﻠﻪ روﻧﺪ ﻓﺮاﯾﻨﺪ تألیف و دﺳﺖ‌اﻧﺪرﮐﺎران آن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه است. اﻣﺎ ورود ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ و ﺑﺎزﺗﺎب آن ﺑﺮ وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻌﻠﯽ، امکان دسترسی به داده‌ﻫﺎی وﺳﯿﻊ‌ﺗﺮی، ﺑﻪ وﯾﮋه آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﺳﺎل‌ﻫﺎی اﺧﯿﺮ- از 1387 ﺑﻪ ﺑﻌﺪ- انجام شده، را می‌طلبد تا ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﻤﯿﻖ‌ﺗﺮ و کارآمدتری را بتوان ارائه کرد.

بنابراین، در پایان مقاله، ﺑﻪ ﺟﺎی ﻫﺮ ﺟﻤﻊ‌ﺑﻨﺪی و ﺳﺨﻨﯽ، ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽ‌داﻧﺪ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺨﺸﯽ از «ﻧﮕﺎﺷﺖ ﺳﻮم ﺳﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎمه درﺳﯽ ﻣﻠﯽ» (1391؛ ص٣٣) اﯾﻦ ﺑﺤﺚ را ﺑﻪ‌ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ: «رﯾﺎﺿﯿﺎت و ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی آن ﺑﺨﺸﯽ از زﻧﺪﮔﯽ روزاﻧﻪ و برای ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت زﻧﺪﮔﯽ در ﺣﻮزه‌ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ‌آﯾﺪ ﮐﻪ دارای ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی وﺳﯿﻊ در ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‌ﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ.

رﯾﺎﺿﯿﺎت ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻓﺮادی ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ‌ﻃﻮر ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺘﺪﻻل ﮐﻨﻨﺪ، ﻗﺪرت ﺗﺠﺰﯾﻪ و اﻧﺘﺰاع داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و درﺑﺎره ﭘﺪﯾﺪه‌ﻫﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽﺗﺌﻮری‌ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺴﺎزﻧﺪ. وﺟﻪ ﻣﻬﻢ رﯾﺎﺿﯽ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﺳﺎزی اﻧﺴﺎن ﺑﺮای ﺗﻮﺻﯿﻒ دﻗﯿﻖ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‌ﻫﺎی ﭘﯿﭽﯿﺪه، ﭘﯿﺶ‌ﺑﯿﻨﯽ و ﮐﻨﺘﺮل وﺿﻌﯿﺖ‌ﻫﺎی ﻣﻤﮑﻦ ﻣﺎدی ﻃﺒﯿﻌﯽ، اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ به‌کارگیری رﯾﺎﺿﯽ در ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ روزﻣﺮه و اﻧﺘﺰاﻋﯽ، از اﻫﺪاف اﺳﺎﺳﯽ آﻣﻮزش رﯾﺎﺿﯽ است.