به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست بررسی کتاب «به سمت پرواز» خاطرات خودنوشت ابراهیم اعتصام از دوران اسارتش در زندان‌های عراق، عصر دوشنبه، 22 آذرماه 1395 با حضور امیرمحمد عباس‌نژاد و جواد کامور بخشایش، به عنوان منتقدان این اثر در موسسه پیام آزادگان برگزار شد.
کامل شدن پازل جنگ با خاطرات اسارت
جواد کامو بخشایش در این برنامه اظهار کرد: اعتصام در یکی از بدترین زندان‌های عراق به نام «تکریت» نگهداری می‌شد. زندانی که نام اسیرانش تا آخرین لحظه در فهرست صلیب سرخ ثبت نشد.
وی با بیان این‌که خاطرات آزادگان جنگ تحمیلی پازل جنگ را کامل می‌کند، افزود: خاطرات دوران اسارت در واقع نورافکنی است که زوایانی پنهان تاریخ دفاع مقدس را روشن می‌کند. ثبت این خاطرات برای نمایش مظلومیت رزمندگان ما در دوران دفاع مقدس برای نسل آینده ضروری است. باید آزادگان را به عنوان الگوی نسل آینده معرفی کنیم و از آوردن الگو‌های خارجی بپرهیزیم.
به گفته کامور بخشایش، نگارش خاطرات خودنوشت، سخت‌ترین نوع خاطره‌نگاری است و زلالی و صداقت در کتاب «به سمت پرواز» جاری و ساری است. نویسنده در این خاطرات، بیش از آن‌که خود را مطرح کند، دوستان و هم‌رزمانش را معرفی کرده است.
این نویسنده با اشاره به کم حجم بودن کتاب «به سمت پرواز» گفت: حُسن این کم حجم بودن کتاب آن است که بسیاری از مخاطبان آن از جمله خودِ من، این کتاب را به یکباره خوانده‌ایم. از محاسن تاریخ شفاهی این است که تاریخ را به متن جامعه می‌آورد.
وی ادامه داد: راوی خاطرات کتاب، 826 روز اسارت را بی آن‌که نامی از او در فهرست صلیب سرخ ثبت شده باشد، تحمل کرد و انتظار من از تحمل این مدت طولانی اسارت، با توجه به حافظه بسیار خوب راوی و این‌که یادداشت‌نگاری‌هایی در دوران اسارات داشت، بیش از حجم فعلی کتاب بود.
کامور بخشایش یادآور شد: در ابتدای کتاب، مخاطب با فلش‌بک‌هایی به گذشته راوی می‌رود اما در ادامه این فلش‌بک‌ها کم‌رنگ می‌شوند. نامی از همسر راوی که در این سال‌ها عهده‌دار مسئولیت فرزندان وی بوده است، در این کتاب دیده نمی‌شود. در حالی که اشاره به زحماتی که همسر اعتصام متحمل شده بود و نیز اشاره به خواستگاری راوی از همسرش می‌توانست خاطرات کتاب را تلطیف کند.
این منتقد و پژوهشگر با بیان این‌که در کتاب «به سمت پرواز» اطلاعات خوبی درباره روستای «سدک» زابل ارایه می‌شود، افزود: توصیه من این است که آزادگان خاطرات خود را به گونه‌ای بنویسند که شرایط اجتماعی روزگار پیش از اسارتشان را هم به خوبی تصویر کنند. در این کتاب، ادبیات فولکلوریک می‌توانست پررنگ‌تر باشد تا از این راه آشنایی بیشتری با دوران نوجوانی و کودکی راوی بیابیم.
وی در بخش دیگری از سخنانش به وجوه جامعه‌شناختی خاطرات اعتصام پرداخت و گفت: متاسفانه هنوز انواع متعدد شکنجه‌هایی که در دوران اسارت بر رزمندگان ما تحمیل می‌شد، مشخص نیست اما این کتاب گونه‌های متعددی از شکنجه‌های رایج در زندان‌های عراق را برای مخاطب شرح می‌دهد. آن‌ها با حاضر کردن منافقان در زندان و شکنجه‌های متعدد قصد شکستن روحیه اسیران ایرانی را داشتند که با مقاومت و بردباری زندانیان نتوانستند به اهداف خود دست یابند.
کامور بخشایش همچنین یادآور شد: اعتصام 826 روز را در اسارت سپری کرد بی آن‌که خانواده‌اش از زنده بودن او مطلع باشند. در این کتاب به این نکات اشاره نشده است که آیا در مدتی که در ایران به عنوان مفقود شناخته می‌شد، کوچه‌ای هم به نام او ثبت شده بود یا خیر؟ همچنین شرح اضطراب‌های همسر راوی می‌توانست بر جذابیت‌های کتاب بیفزاید.
وی در پایان سخنانش تاکید کرد: نقش مشاور و بازخوان خاطرات دوران اسارت، بسیار مهم است. کتاب «به سمت پرواز» از این نظارت برخوردار بوده است و بخشی از ابهام‌ها برطرف شده است اما متاسفانه هنوز ابهام‌هایی در برخی نام‌های آورده شده در کتاب وجود دارد که نیاز است گویا‌سازی شود.
«به سمت پرواز» در آستانه چاپ چهارم
عباس‌نژاد نیز در این برنامه در سخنانی، به ویژگی‌های ادبیات اردوگاهی پرداخت و گفت: نگارش این نوع ادبیات، از آزادی نخستین اسیر جنگی آغاز می‌شود و تا سال‌های پس از آن ادامه می‌یابد.
وی با بیان این‌که این شاخه از ادبیات برگرفته از اسیران عاشوراست، افزود: در دوران اسارت، فرد دچار تحولاتی می‌شود که سرمنشاء بسیاری دیگر از تحولات در دوران زندگی او خواهد شد. رزمنده اسیر در قلب خاک دشمن به شیوه دیگری در حال جنگیدن است و نیاز به کمک دارد.
این نویسنده حوزه دفاع مقدس یادداشت روزانه در هنگام اسارت، خاطرات خودنوشت، خاطرات تاریخ شفاهی و گفت‌وگو‌محور را از انواع ادبیات اردوگاهی دانست و از در آستانه چاپ چهارم بودن کتاب «به سمت پرواز» ابراز خوشحالی کرد.
جبران کم‌کاری‌ها در حوزه خاطرات اسارت
ابراهیم اعتصام، راوی کتاب «به سمت پرواز» نیز در سخنانی به شیوه اسارت خود به دست عراقی‌ها اشاره کرد و درباره دلیل حضورش در جبهه با وجود آن‌که معلم مدرسه بود، اظهار کرد: امام خمینی(ره) دفاع از کشور را وظیفه تمامی اقشار جامعه می‌دانستند و من هم قصد داشتم در این حرکت نورانی شرکت کنم.
وی ادامه داد: برای ثبت خاطراتم در قالب کتاب تصمیم جدی نداشتم. ما در اردوگاه 12 تکریت اسیر بودیم که همگی مفقود به شمار می‌آمدیم. یادداشت‌هایم را مخفیانه می‌نوشتم و در درزِ لبه پیراهن نظامی که عراقی‌ها به ما داده بودند، پنهان می‌کردم. عنوان‌هایی را یادداشت کرده بودم. در سال 1391 که با مقام معظم رهبری دیدار داشتیم، ایشان بر کم‌کاری در حوزه نگارش خاطرات اسارت تاکید داشتند و من هم کوشیدم به سهم خودم این کم‌کاری را جبران کنم و خاطراتم را به موسسه پیام آزادگان ارائه کردم.
این آزاده سال‌های پس از جنگ تحمیلی در پاسخ به این پرسش که چرا نام همسرش در کتاب آورده نشده است، گفت: همسرم معلم قرآن است و تمایلی برای این کار نداشت. من صادقانه و ساده خاطراتم را در کتاب «به سمت پرواز» بیان کردم و کوشیدم ایثار و خلوصی را که در میان رزمندگان موج می‌زد به نسل آینده نشان دهم.
سه‌شنبه ۲۳ آذر ۱۳۹۵ - ۱۰:۳۰
نظر شما