گفتوگو با حساممظاهری به مناسبت سالروز شهادت همت
کتاب «اسطوره همت» دنبال تکثیر روایتها از جنگ و شهداست
محسن حسام مظاهری، نویسنده و پژوهشگر اجتماعی با انتقاد از غلبه روایت عاطفی و احساسی در ادبیات دفاع مقدس درباره کتاب «اسطوره همت» گفت: «اسطوره همت» به دنبال ایجاد پرسش، دغدغه و ایجاد زاویه جدید و متفاوت برای نقد، روایتهای جنگ و شهداست.
وی افزود: روایتهای متنوع و متکثر درباره دیگر شخصیتهای شاخص که هرکدام در زمینه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی شکل گرفتهاند و مقوله جنگ و طرح موضوعِ به رسمیت شناختن تکثر روایت و آماده شدن برای مواجهه با روایتهای جدید در آینده از اهداف «اسطوره همت» است.
شبکههای اجتماعی و روایتهای دفاع مقدس
حسام مظاهری درباره گونههای متفاوت روایت درباره شهدای شاخص جنگ گفت: آنچه بعد از پایان جنگ به جا میماند روایتهاست؛ روایت رسمی که از سوی رسانههای رسمی، تبلیغ و ترویج میشود و در قالب کتاب، ادبیات، شعر و دیگر آفرینشهای هنری، شاهد بازتولید آنها هستیم. به موازات این جریان، روایتهای طرد یا به حاشیه رانده شده نیز از جنگ وجود دارد.
نویسنده کتاب «شخم در مزرعه» ادامه داد: با ورود شبکههای اجتماعی نوین که حصار رسانهای را به چالش کشیدهاند موجب شده تا روایتهای خُرد، پراکنده و در حاشیه مجال بروز پیدا کنند.
حسام مظاهری افزود: محبوبیت ملی برخی از شهدا، مانند شهید همت موجب شده تا این افراد به اسطورههای تاریخ جنگ تبدیل شوند؛ بنابراین فراتر از زمان و فراتر از زمینه تاریخی، فراتر از جنگ و شناخت نزدیکان، روایت اسطورهای برای شهید شکل میگیرد. به هر میزان که دامنه محبوبیت متنوعتر، عمومیتر و ملیتر باشد احتمال ماناتر شدن اسطوره افزایش پیدا میکند؛ بهعبارت دیگر حتی افرادی که با نظام سیاسی همسو نیستند نیز برای شهدای جنگ احترام قائلند.
این نویسنده و پژوهشگر با اشاره به چرایی توجه به روایتهای متنوع و متکثر درباره شهید همت اظهار کرد: ضمن تاکید بر لزوم بررسی عوامل محبوبیت و شهرت برخی از فرماندهان و سرداران جنگ از نظر تبلیغات جنگ و ویژگیهای شخصی، به نظر میرسد که تعدادی از این سرداران بهعنوان «شهدای شاخص» مطرح شدهاند. تنوع و تکثر قابل توجه روایتها درباره شهید همت زمینهساز انتخاب این شهید شد.
غلبه روایت عاطفی در ادبیات دفاع مقدس
حسام مظاهری در تشریح نگاه روایت رسمی به شخصیت شهدای شاخص جنگ تحمیلی گفت: جریان روایت رسمی، با هدف قهرمانسازی، تاکید بر ویژگیهای مثبت فردی منحصربه فرد و نادر، رویکرد تبلیغی را مورد تاکید قرار میدهد؛ بهعبارت دیگر در خاطرات و ادبیات جنگ، بر ادبیات عاطفی، مذهبی و تعابیر اسطورهای تمرکز و کمتر به وجوه بشری و عرفی توجه شده است.
نویسنده کتاب «رسانه شیعه» افزود: غلبه روایت عاطفی و احساسی مانع از دیده شدن وجوه بشری، ابعاد اجتماعی، ویژگیهای تلخ، نامطلوب و نازیبای جنگ شده است. ضعف در زمینه تولید اثر درباره مطالعات اجتماعی و فربگی در ادبیات جنگ نیز از دلایل غلبه نگاه عاطفی و احساسی به روایتهای جنگ است.
نوجوان «اسطوره همت» آئینه روایت رسانههای رسمی است
حسام مظاهری درباره انتخاب شیوه روایت «اسطوره همت» با تمرکز بر تفکر نوجوانان از شهدای شاخص ادامه داد: نوجوان توانایی تفکر انتقادی ندارد و به اصطلاح ذهن او پذیراست؛ علاوه بر این گروه سنی نوجوان برای بررسی و فهم میزان تاثیرگذاری روایتهای رسمی درباره شهدا از سوی نهادهای دولتی مانند آموزش و پرورش، مطبوعات و رسانه ملی بسیار مناسب است.
وی با اشاره به تاثیرگذاری روایت رسانهها بر دریافت نوجوانان نسبت به شهدا گفت: «اسطوره همت» با شرح گفتوگو یک نوجوان درباره شهید همت شروع میشود. همانطور که در کتاب آمده، بررسی گزارهها نشان میدهد که «شهید قوی، نیرومند است یا به تعبیر دیگر شهید ضعیف نیست.» برداشت دست نخورده نوجوانِ «اسطوره همت» آئینه روایت رسانههای رسمی از شهید همت است. نوجوان «اسطوره همت» نمونه و محصول تبلیغات رسمی درباره شهداست.
این نویسنده درباره بازخورد از انتشار «اسطوره همت» اظهار کرد: روایت انتقادی و متفاوت «اسطوره همت» موجب شده تا طیف بازخوردها از همدلانه و موافق تا طرح پرسش و نقد گسترده باشد. «اسطوره همت» به دنبال ایجاد پرسش، دغدغه و ایجاد زاویه جدید و متفاوت برای نقد، ارزیابی روایتهای جنگ و شهداست.
شهید ابراهیم همت، که شهید مرتضی آوینی، سید شهیدان اهل قلم، درباره وی نوشت: «من هرگز اجازه نمیدهم که صدای حاج همت در درونم گُم شود. این سردار خیبر، قلعه قلب مرا تسخیر کرده است.» در سال 1334 در شهرضا اصفهان به دنیا آمد. شهید همت از متولیان اصلی تشکیل تیپ محمد رسولالله(ص) است. وی در عملیاتهای خیبر و رمضان از نقشآفرینان اصلی بود. شهید حاج ابراهیم همت، 17 اسفندماه سال 1362 در جزیره مجنون به شهادت رسید.
نظر شما