خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- انتشار کتاب «شب‌های نویسندگان و شاعران ایران» از سوی محمدحسین خسروپناه فرصتی شد تا درباره این موضوع با خسروپناه گفتگوی کوتاهی داشته باشیم. موضوعی که وقتی مطرح شد کسی فکر نمی‌کرد که انعکاس شگرف داشته باشد و هزاران مشتاق شعر و داستان ایران را به انستیتو گوته بکشاند. با این حال پس از گذشت سال‌ها هنوز جزئیات این رویداد تاریخی ادبی در هاله ابهام است. اگرچه خسروپناه با انگیزه روشن کردن جزئیات این شب های شورانگیز به تالیف کتاب «شب‌های نویسندگان و شاعران ایران» پرداخته است. اما به نظر می‌رسد باز هم می‌توان درباره جزئیات آن با توجه به اینکه برخی از این شاعران و نویسندگان در قید حیات هستند، تحقیق و پژوهش کرد.
 
سال‌ها از رویداد شب‌های گوته می‌گذرد و کتاب‌ها و مقالاتی نیز در این رابطه منتشر شده است، با وجود این چرا درباره فرد پیشنهاد‌دهنده برگزاری شب‌های گونه هنوز هم مناقشه وجود دارد؟
در واقع بسیاری از وقایعی که رخ می‌دهند به اتفاقاتی منجر می‌شود که قابل پیش‌بینی نیست. به عبارتی وقتی رویدادی برگزار شد، با توجه به انعکاس آن، دیگر افراد نیز به طریقی تائید یا اشاره‌ای به آن می‌کنند، شاید در ذهن افراد رویدادها به گونه‌ای ثبت و ضبط شود که مثلا فلان شخص هم بوده است به همین دلیل بحث به ذهن افراد برمی‌گردد؛ ذهنی که با گذشت زمان می‌تواند دچار خطا شود و با خطا مطلبی را یادآوری کند و در این رویکرد ذهن افراد باعث می‌شود که نکته کوچکی برجسته و مطلب مهم و اساسی را جزیی کند. به این ترتیب، این مناقشه می‌تواند ناشی از خطاهای ذهنی باشد. حال در این میان بحث‌های فردی مطرح می‌شود که فردی بخواهد بگوید من بانی اولیه چنین چیزی بودم. موضوع شب‌های گوته نیز ناشی از همین امر می‌شود که افرادی درباره چندوچون ماجرا دخالت داشتند و در میان هر کس سخنی گفته است و سال‌ها پس از آن وقتی درباره آن تحقیق می‌شود، هر فردی برداشت ذهنی خودش را از ماجرا بیان می‌کند. اما همان‌طور که در کتاب نیز عنوان شده و براساس شواهدی که وجود دارد، ایده و پیشنهاد شب‌های گوته از جلال سرافراز آغاز شده و ترتیب امور نیز شاهدی براین مدعاست.
 
چه چیزی باعث شد پس از گذشت سال‌ها درباره این موضوع تحقیق کنید و چندوچون آن را دربیاورید؟
شب‌های شاعران و نویسندگان که به شب‌های انستیتوگوته معروف است، در دوره و زمانه خودش یک واقعه بسیار مهمی بود که با گذشت سال‌ها هنوز از چند جنبه در نوع رویدادهای مهم به شمار می‌آید، نخست در تاریخ ایران، برگزاری چنین جلسه‌ای دنباله‌دار و به صورت منظم و مرتب با حضور شاعران مطرح و جمعیت انبوهی که حضور پیدا کند، در کل مضمون و ترکیب جلسه‌ها آن در تاریخ ایران بی‌سابقه است. بنابراین در گام نخست به دلیل نفس امر و موضوعی که مطرح است. در نگاه دیگر به لحاظ مقطع تاریخی است که این شب‌ها برگزار می‌شود، سال 56 در شرایطی که بحران سیاسی دامن رژیم محمدرضا پهلوی را می‌گیرد، بعضی از شاه می‌خواهند که اصلاحات سیاسی را صورت دهد و خود شاه نیز فضای باز سیاسی اعلام می‌کند. برگزاری شب‌های انستیتوگوته یک آزمون جدی برای فضای باز سیاسی شاه بود، به عبارتی در این برهه روی دادن این شب‌ها و نوع تاثیرگذاری آن بر فضای کشور مهم بود، ضمن اینکه در این میان بعضی از سیاستمداران، منتقدان و روشنفکران با نامه‌نگاری به شاه تلاش می‌کردند که بر ساختار حکومت تاثیر بگذارند و حکومت را به سمت و سوی اصلاحات سوق دهند، مجموعه این عوامل مهم بود که باعث شد به این مساله بپردازم. در عین حال جنبه بحث سیاسی آن از زاویه اصلاحات و تغییرات قابل تامل است که در کتاب دیگری مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. اصلاحاتی که در سال 53 مورد توجه قرار می‌گیرد و منتقدان و سیاستمداران به شاه توصیه می‌کنند که انجام اصلاخات در کشور را جدی بگیرد و از طرف دیگر اجرای قانون اساسی را از شاه مطالبه می‌کنند و محور اساسی آن تاکید بر سلطنت شاه است و نه حکومت. از طرف دیگر اجرای قانون اساسی در اصول و مسائل مختلف مدنظر منتقدان و مخالفان و سیاستمداران رژیم پهلوی قرار می‌گیرد.
 
نگاهی به افرادی که در شب‌های گوته شعر و داستان خواندند حاکی از حضور، روشنفکران و هنرمندانی از خط و خطوط فکری متفاوت و گاه متضاد است اما با این حال به نظر می‌رسد جریان چپ در این میان نقش پررنگ‌تری بازی می‌کند، این برداشت تا چه اندازه درست به نظر می‌رسد؟
اساسا در تاریخ یکصد سال گذشته فضای روشنفکری ایران تحت تاثیر اندیشه‌های چپ قرار دارد و در آن مقطع زمانی این تاثیر خیلی بیشتر بوده و این برداشت درست است که جریان چپ در شب‌های گوته نقش پررنگ‌تری را ایفا کرده است اگرچه جریان‌های دیگری مانند ناسیونالیستی، لیبرالی و مذهبی در آن دوران در حاشیه قرار داشتند و وزن اصلی در جریان روشنفکری، متعلق به جریان چپ بود، به عبارتی در میان نویسندگان، شاعران و هنرمندان ایران اندیشه چپ حضور پررنگ‌تری را به خود اختصاص داده است.