به  گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مؤسسه خانه کتاب به‌منظور رونق بخشیدن به بازار كتاب و ترویج كتابخوانی، همزمان با آغاز تابستان و با اجرای طرح «تابستانه کتاب» تسهیلاتی را در قالب یارانه خرید كتاب از طریق كتابفروشی‌های سراسر كشور، به طور مستقیم به خریداران کتاب پرداخت می‌کند. نخستین دوره این طرح، تابستان سال گذشته کلید خورد. در این طرح سقف تخفیف برای هر کتابفروشی حداقل ۲۰ میلیون ریال و سقف مجاز خرید برای هر خریدار حداکثر ۱ میلیون ریال است. خریدار می‌تواند در چند نوبت و از چند کتابفروشی، کتاب‌های عمومی را با ۲۰ درصد تخفیف و کتاب‌های کودک و نوجوان را با ۲۵ درصد تخفیف از کتابفروشی‌های عضو طرح «تابستانه کتاب» خریداری کنند.
امسال دومین سالی است که طرح «تابستانه کتاب» در سراسر کشور اجرا می‌شود. به این منظور و برای آگاهی از تفاوت‌های این دوره نسبت به دوره گذشته پای صحبت‌های مجید غلامی‌جلیسه، مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب نشستیم. وی در این گفت‌وگو ضمن بیان ضرورت و اهمیت اجرای طرح «تابستانه کتاب» از موافقت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای افزایش 50 درصدی و بلکه 100 درصدی بودجه تخصیصی طرح خبر داد. «پیش از اجرای این طرح‌ها، یارانه کتاب فقط در نمایشگاه‌های استانی کتاب عرضه می‌شد و توزیع یارانه‌ها فقط در تهران صورت می‌گرفت اما با راه‌اندازی این طرح‌ها نه تنها توزیع عادلانه یارانه کتاب میان اقشار مختلف جامعه صورت گرفت، شاهد خروج تمرکز یارانه‌ها از تهران به سراسر کشور شدیم.» این جمله برگرفته از بخش‌هایی از این مصاحبه است. متن کامل این گفت‌وگو به شرح زیر است:

طرح‌های حمایتی خانه کتاب از جمله «تابستانه کتاب» چه اندازه موفق عمل کرده‌اند؟

مؤسسه خانه کتاب هر طرحی که اجرا می‌کند، هم در طول اجرای طرح و هم در پایان آن، آنالیز کاملاً علمی و مبسوطی درخصوص وضعیت اجرای آن دارد؛ نقاط قوت و ضعف طرح‌ها را رصد می‌کند و سعی می‌کند نقاط قوت را تقویت و ضعف‌ها را رفع کند. بنابراین طی یک سال و نیم گذشته تقریباً یک روند رو به رشدی هم به لحاظ کمی و هم از نظر کیفی در اجرای طرح «تابستانه کتاب» صورت گرفته است.
 
طرح «تابستانه کتاب» پروژه بسیار بزرگی است؛ در نظر بگیرید در کل کشور همزمان طرحی در حال اجراست که هیچ‌گونه حضور فیزیکی در آن ندارید اما در عین حال باید به‌صورت کاملاً آنلاین بیش از 800 کتابفروشی را به هم متصل کنید و کمک کنید تا آنها بتوانند طرح را به مرحله اجرا برسانند.

آیا این طرح جایگاه واقعی خود را در میان اهالی کتاب پیدا کرده است؟
 
خوشبختانه در بحث تبلیغات و برندینگ این کار، تصور می‌کنم اتفاق‌های خیلی خوبی رخ داده است. اکنون طرح‌های حمایتی با نام تابستانه، پاییزه و عیدانه کتاب برای کتابفروشی‌ها کاملاً شناخته شده است. بسیاری از اهالی نشر و کتابفروشی‌ها این طرح‌ را می‌شناسند. از طرفی دیگر، مردم به‌ویژه قشر کتابخوان با این طرح آشنا هستند و برای‌شان تعریف شده است. این موضوع از استقبال مردم کاملاً قابل تشخیص است.

زمانی که استارت این طرح زده شد (یک سال و نیم گذشته) 100 کتابفروشی در 26 استان شرکت کردند اما اکنون بالغ بر 1000 کتابفروشی در 31 استان در این طرح حضور دارند. کمتر شهرستانی را می‌توانید سراغ داشته باشید که کتابفروشی داشته باشد اما در این طرح عضو نباشد. همه این‌ها نشان می‌دهد که طرح به‌خوبی نهادینه شده است.
 
نامه‌ای که به‌تازگی کتابفروشی‌ها در حمایت از طرح «تابستانه کتاب» به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت فرهنگی این وزارتخانه ارسال کرده‌اند، مصاحبه‌هایی که در روزنامه‌ها، مجلات و خبرگزاری‌ها توسط اهالی نشر و کتاب در حمایت از این طرح منتشر شده است، همه و همه قوت قلبی بود برای ما که بدانیم مسیرمان درست است اما بدون تردید هیچ گاه خودمان را مستغنی از نظرات و پیشنهادات دوستان ندانستیم و همواره سعی کردیم کیفیت اجرای این طرح را از خریداران، ناشران و کتابفروشان و حتی نویسندگان جویا شویم.
 
علاوه بر کارهای کارشناسی که در مؤسسه خانه کتاب در این زمینه انجام شده کارهای کارشناسی دیگری در معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام شده است که ما از آنها نیز بهره برده‌ایم و می‌بریم. قرار است برای ادامه این طرح جلسه‌ای در آینده‌ای نزدیک در همین راستا در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشته باشیم. جلسه‌ای هم به‌زودی با حصور صنف، اهالی قلم، کتابفروشی‌ها، ناشران و  اصحاب رسانه برای ارائه گزارش و استفاده از نظرات و پیشنهادات دوستان خواهیم داشت.
 
در جلسه‌های هیأت‌مدیره و هیأت‌امنای مؤسسه خانه کتاب به صورت مکرر درباره ویژگی‌ها و بحث‌های مختلف طرح «تابستانه کتاب» صحبت شده است؛ نگاه همه از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گرفته تا دوستان ما در هیأت‌مدیره همه و همه مبتنی بر این است که یکی از بهترین شیوه‌های تخصیص یارانه برای بهره‌مندی هر چه بیشتر چرخه نشر از یارانه همین شیوه‌ای است که در حال اجراست.

طرح «تابستانه کتاب» در دومین دوره خود از چه ویژگی‌هایی برخوردار است؟

با توافقی که با معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت گرفته است، امسال بودجه حمایتی ما نسبت به سال گذشته 50 درصد افزایش پیدا کرده که اتفاق خیلی خوبی است. البته ایشان قول این را دادند که در صورت تأمین اعتبار، این بودجه به 100 درصد هم برسانند که امیدوارم این اتفاق بیفتند. بنابراین این نوید را به ما می‌دهد که امسال از حیث گردش مالی و حضور مردم در این طرح‌ها افزایش قابل توجهی داشته باشیم. مثلا بودجه سال گذشته «تابستانه کتاب» در حدود یک میلیارد و 700 میلیون تومان بود، امسال به‌صورت مسجل دو میلیارد و نیم برای این طرح کنار گذاشته‌ایم. یعنی حدوداً 40 درصد افزایش منابع مالی خواهیم داشت.

بازخورد 5 دوره برگزاری طرح‌های حمایتی خانه کتاب چه بوده است؟

طی 5 دوره‌ای که طرح‌های حمایتی مؤسسه خانه کتاب اجرا شد، بالغ بر 2 میلیون جلد کتاب فروخته شد و قریب به یک میلیون نفر از این طرح‌ها استفاده کردند. این کاملاً نشان‌دهنده تأثیرگذار بودن طرح‌ها برای توسعه کتاب و کتابخوانی است. نقدینگی که طرح «تابستانه کتاب» در کتابفروشی‌ها ایجاد کرده و امکان افزایش چاپ مجدد کتاب‌ها که برای ناشران و به‌تبع برای نویسندگان و مترجمان فراهم کرده‌ است، همه بیانگر سودمند بودن این طرح‌ است.
 
طرح «تابستانه کتاب» گردش مالی خوبی به نسبت میزان تزریق یارانه ایجاد کرده است. ما در 5 دوره اجرای طرح‌های حمایتی از جمله «تابستانه کتاب» حدود 7 میلیارد تومان یارانه تزریق کردیم که ماحصل آن، گردش مالی حدوداً 40 میلیاردی ِ ثبت‌شده است. البته اگر گردش مالی غیر ثبت‌شده را هم در نظر بگیریم شاید این مبلغ گردش مالی (40 میلیارد تومان) به دو برابر هم افزایش پیدا کند چون عده‌ای از افراد که وارد کتابفروشی‌ها می‌شوند، تا سقف یکصد تومان کتاب خریداری می‌کنند کم نیستند آن کسانی که از یکصد تومان هم خرید می کنند. یا غیر از کتاب، محصولات دیگری هم خرید می کنند.
 
تنها 18 درصد از این یارانه در تهران مصرف شده است و مابقی یعنی 82 درصد از این یارانه در نقاطی غیر از تهران (در شهرستان‌ها و مناطقی دور از مرکز) هزینه شده است. که خود این باز حکایت از توزیع عادلانه یارانه در پهنه جغرافیایی ایران دارد؛ در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بدون تردید عکس این قضیه اتفاق می‌افتد. در این رویداد نیز یارانه تزریق و گردش مالی ایجاد می‌شود اما 60 درصد این گردش مالی سهم تهرانی‌ها می‌شود و 40 درصد آن برای شهرستانی‌ها است.
 
در هر دوره اجرای طرح‌های حمایتی نسبت به دوره قبل هم از حیث حضور کتابفروشی‌ها، هم از حیث گستره جغرافیایی (شهرها و شهرستان‌ها و مراکز استان‌ها) هم از نظر میزان خرید و تعداد نفراتی که خرید می‌کنند، افزایش داشتیم؛ مثلاً در طرح پاییزه کتاب سال گذشته در حدود 205 هزار خریدار داشتی و در ادامه در طرح عیدانه کتاب 217 هزار خریدار داشتیم. البته محدودیت بودجه، مقداری این افزایش را کند کرده است در‌صورتی که اگر این محدودیت بودجه نبود، شاهد افزایش‌های چند ده برابری بودیم.
 
آیا با وجود اجرای این طرح‌ها همچنان لزوم برگزاری نمایشگاه‌های کتاب احساس می‌شود؟

معتقدم این طرح‌ها موقتی و مسکن هستند. کما این‌که نمایشگاه‌های کتاب هم یک زمانی به عنوان مسکن‌های موقت برای بهبود وضعیت فروش و عرضه کتاب و توزیع کتاب تأسیس شدند. چرخه، چرخه درستی نیست یعنی این‌که اکنون گفته شود، این نوع از حمایت‌ها (طرح‌های تابستانه، پاییزه و عیدانه کتاب) هم درست است من به صورت کلی رد می‌کنم. بلکه این طرح‌های حمایتی موقتی هستند که می‌توانند مقداری وضعیت را بهبود ببخشند. اما باید دولت‌ها در درازمدت با بررسی‌های عمیق‌تر این چرخه را اصلاح کنند.
 
به نظر من مشکل اصلی کتاب، در وهله نخست ویترین است؛ متأسفانه تعداد کتابفروشی‌ها نسبت میزان تولید کتاب بسیار اندک است. سال گذشته بیش از 90 هزار جلد کتاب در ایران توزیع شد که این تعداد را حدود 6 هزار ناشر تولید کردند. در مقابل، ما کمتر از 2 هزار کتابفروشی داریم که بخواهند این 90 هزار جلد کتاب را توزیع و پخش کنند و در معرض نمایش قرار دهند.
 
نبود شبکه توزیع قدرتمند، مویرگی و مؤثر یکی دیگر از مشکلات حوزه کتاب است. به دلیل وجود چنین معضل‌هایی، اتفاق‌هایی رقم می‌خورد و به‌مرور زمان، مسکن‌هایی درست می‌شوند. زمانی نمایشگاه‌های کتاب به عنوان مسکن مطرح شدند تا بتوانند بخشی از این مشکلات را حل کنند اما معتقدم اگر در درازمدت درباره آن‌ها فکر و برنامه‌ریزی می‌شد که نتیجه این مسکن‌ها به اصلاح روندها و چرخه مبدل می‌شد، شاید اکنون نیازی به نمایشگاه‌‌ها با شکل فعلی نداشتیم. کما این‌که در خصوص طرح‌های حمایتی خانه کتاب هم همینطور است یعنی ما باید فکر کنیم ـ که البته ما این فکر را در اولویت قرار داده‌ایم ـ اکنون بحث حمایت از تأسیس کتابفروشی، حمایت از شبکه توزیع کتاب و مسائلی از این دست همه به دنبال این هستند که هم وضعیت نمایشگاه‌ها و هم بحث‌های یارنه‌ای را اصلاح کنند.

خوشبختانه در دولت فعلی برخلاف دوره‌های قبل نگاه این است که یارانه‌ها به سمت و سوی مباحث تأسیسی و زیرساختی نشر و کتاب برود. معتقدم اگر ساماندهی و برنامه‌ریزی درست و مناسبی برای تأسیس کتابفروشی صورت بگیرد و روندهای غلط به سمت روندهای مطلوب اصلاح شوند، بدون تردید در آینده چیزی به اسم یارانه وجود نخواهد داشت بلکه خود چرخه نشر می‌تواند خودش را هدایت کند و گردش مالی و توسعه و افزایش را به دست آورد.