به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست تخصصی نقد کتاب «تاریخ و حیات اجتماعی - فرهنگی کردهای ایزدی» با سخنرانی دکتر عثمان یوسفی، نویسنده کتاب و دکتر اسماعیل شمس مدیر بخش کردپژوهی دایره‌المعارف بزرگ اسلامی چهارشنبه 28 تیرماه در پژوهشکده تاریخ اسلام برگزار شد.

دکتر عثمان یوسفی در ابتدای نشست با اشاره به اینکه کتاب «تاریخ و حیات اجتماعی - فرهنگی کردهای ایزدی» پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد او در رشته تاریخ دانشگاه تهران است، گفت: پایان­‌نامه ارشد بنده در سال 1383 به راهنمایی دکتر غلامحسین زرگری­‌نژاد و مشاوره مرحوم دکتر باستانی­‌پاریزی انجام گرفت که در نهایت با تغییراتی در آن به این کتاب انجامید.

نویسنده کتاب «تاریخ و حیات اجتماعی - فرهنگی کردهای ایزدی» در ادامه افزود: این کتاب حاصل تلاش 17 ماهه بنده است که به صورت میدانی با حضور در میان کردهای ایزدی در عراق دست به تحقیق و پژوهش زدم. این کتاب در چهار بخش اصلی و 13 فصل تدوین شده است. بخش نخست این کتاب به تاریخ کردستان و محدوده‌های جغرافیایی کردنشین اختصاص پیدا کرده است. بعد از این به آیین­‌ها و باورهای دینی در مناطق کردنشین پرداخته‌­ام که یکی از این آیین­‌ها، آیین ایزدی است که در این کتاب به آن پرداخته شده است.

بخش دوم کتاب حاضر تاریخ کردهای ایزدی است؛ چرا که آنها دارای تاریخ پرفراز و نشیبی به ویژه در دوره اسلام هستند و همیشه در تقابل با حکام اسلامی قرار داشتند. بخش سوم به اعتقادات کردهای ایزدی پرداخته شده و بخش چهارم نیز مناسبات و مسائل اجتماعی و فرهنگی کردهای ایزدی را مورد تحقق قرار داده است.

وی با اشاره به مشکلات که بر سر راه تدوین این کتاب وجود داشته پرداخت و گفت: یکی از مشکلات همان کار میدانی بود؛ چرا که در سال 1383 که بنده در حال تحقیق بر کردهای ایزدی بودم رژیم صدام در عراق سقوط کرده بود و عراق کشوری ناامن و زیر بمباران به سر می­‌برد. از این‌­رو تحقیق کردن در چنین فضایی خطراتی را در برداشت.

نویسنده کتاب در ادامه افزود: یکی دیگر از مشکلات گرد­‌آوری این کتاب کمبود منابع بود؛ چرا که در طول تاریخ نه تنها کردهای ایزدی بلکه بسیاری از جریان­‌های فکری که به گفتمان‌های حاکم و یا گفتمان­‌های رایج در جوامع زاویه داشتند، همیشه در حاشیه بودند و همیشه مورد کتمان واقع می‌شدند و از این رو مطالب بسیار کمی درباره آنها وجود دارد که کردهای ایزدی نیز با این مشکل مواجهه هستند که در تاریخ نام اینها پاک شده بود و اگر هم مطالبی درباره آنها وجود داشت با عنوان کردهای متمرد و طغیان‌گر و شورشی و یا بی دین‌ها و گمراهان منطقه یاد شده است. از این رو اطلاعات بسیار کمی درباره آنها وجود داشت.

وی افزود: البته با توجه به اینکه افراد زیادی با سفر در میان کردهای ایزدی خواسته‌­اند در مورد اینها تحقیق کنند ولی به سبب اینکه ایزدی‌ها جوامع بسته‌ و آیین­‌های غیر تفسیری نیز دارند خیلی­‌ها نتوانستند با اینها ارتباط برقرار کنند و ناگفته­‌های آنها را بنویسند.

دکتر اسماعیل شمس به عنوان ناقد این نشست نخست به عدم توجه پژوهشگران مرکزنشین به مناطق مرزی و به‌­ویژه مناطق غربی ایران اشاره کرد و سپس به نقد و بررسی کتاب «تاریخ و حیات اجتماعی - فرهنگی کردهای ایزدی» پرداخت.

مدیر بخش کردپژوهی دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در ادامه گفت: هنگامی که کتابی مورد نقد و بررسی قرار می­‌گیرد باید به جغرافیای زمانی و مکانی تدوین کتاب نیز توجه داشت. کتاب «تاریخ و حیات اجتماعی - فرهنگی کردهای ایزدی» در سال 83 به رشته تدوین درآمد و در آن زمان دکتر یوسفی در سن 27 سالگی قرار داشت که وقتی ما این کتاب را با آن شرایط تطبیق می‌­دهیم می­‌بینیم که کاری بسیار عالی و درخور انجام شده است.

همچنین این کتاب به لحاظ اینکه کاری میدانی است بسیار اهمیت دارد؛ چرا که کارهایی که امروز انجام می‌شود بیشتر کارهای کتابخانه‌­ای است که این کار در حوزه تاریخ ضروری و کافی نیست ولی بسیاری از افراد به دلیل سختی کار میدانی خود را به چنین مسائلی درگیر نمی‌­کنند ولی دکتر یوسفی با حضور در میان ایزدی‌­ها این کار را انجام داده است.

وی اظهار کرد: عنوان این کتاب «تاریخ و حیات اجتماعی - فرهنگی کردهای ایزدی» است ولی هنگامی که ما به صفحات آن رجوع می­‌کنیم مشاهده می­‌شود که مقدار ناچیزی یعنی 25 صفحه از کتاب به موضوع تاریخ اختصاص پیدا کرده است در صورتی که ما هنگامی که عنوان تاریخ برای کتاب به‌کار می­‌بریم باید تقسیم موضوعی مناسب داشته باشیم و حدود یک سوم کتاب به این موضوع اختصاص پیدا کند که در این کتاب نویسنده می‌­توانست با یک چارچوب تاریخی ایزدی­‌ها را مورد بررسی قرار می‌­داد.

این پژوهشگر تاریخ کرد در ادامه به پیوست‌­های کتاب اشاره کرد و گفت: پیوست­‌هایی در این کتاب آمده که به زبان عربی است در صورتی که این پیوست‌­ها هیچ کمکی به خواننده فارسی زبان نمی‌­کند که یا نباید این پیوست‌­ها می‌­آمد یا به فارسی ترجمه می‌شد. پاورقی‌­های کتاب بسیار ناهماهنگ آمده است که در چاپ­‌های بعدی باید اصلاح شود. همچنین در کتاب به پیشینه پژوهش اشاره شده که بسیار کم است و واژه­‌های کلیدی آمده که نشان‌دهنده ساختار پایان­‌نامه‌ای است که در اینجا ضرورت ندارد.

شمس در ادامه به نقد کتاب به لحاظ محتوایی پرداخت و گفت: کردهای ایزدی یا ایزدی هستند و یا کرد و این یک پرسش است. چرا که هنگامی که مردم محلی آنجا پرسیده می­‌شود که شما کی هستید می­‌گویند ما ایزدی هستیم و نمی‌گویند ما کرد هستیم. پس آنها شناسه هویتی خود را ایزدی می­‌دانند و درست است که آنها به کردی صحبت می­‌کنند ولی لباس آنها عربی است که این امر جای بسیا تامل دارد که ریشه در تاریخ آنها دارد که همیشه مورد هجوم کردهای مسلمان بوده‌اند و جرم آنها این بود که ایزدی هستند. بنابراین خاطره تاریخی بدی دارند که خود را ایزدی می‌­دانند.

پایان این نشست با پرسش و پاسخ همراه بود.