«برکههای تثبیت»، «برکههای اختیاری»، «سیستم برکههای اختیاری پس از برکههای بی‌هوازی»، «لاگون‌های هوادهی اختیاری»، «برکههای ته‌نشینی پس از لاگون‌های هوادهی اختلاط کامل»، «حذف موجودات بیماری‌زا»، «حذف مواد مغذی از برکه‌ها»، «برکههای تصفیه تکمیلی پساب راکتور‌های بی‌هوازی»، «ساخت برکههای تثبیت»، «تعمیرات ـ نگهداری و بهره‌بردای برکههای تثبیت» و «مدیریت لجن برکههای تثبیت» مباحث این کتاب در 11 فصل است.
در بخشی از پیشگفتار این کتاب میخوانیم: «این مجموعه براساس کتاب «تصفیه بیولوژیکی فاضلاب در مناطق گرمسیری» که توسط همین نویسندگان در انتشارات IWA منتشر شده، تهیه شده است. هدف اصلی از ارائه این مجموعه تقسیم‌بندی کتاب اصلی به اجزاء کوچک‌تر برای سهولت دسترسی و استفاده است. اجرا و راه‌اندازی تصفیه‌خانه‌های فاضلاب از مسایل چالش‌برانگیز بسیاری از کشور‌هاست. منابع اقتصادی، اراده سیاسی، قدرت سازمانی و پشتوانه فرهنگی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده مسیر کنترل آلودگی‌ها در بسیاری از کشور‌های جهان است.»
در تعریف «برکههای تثبیت» در نخستین فصل کتاب میخوانیم: «برکههای تثبیت ساده‌ترین نوع از روشهای تصفیه فاضلاب است. انواع گوناگونی از سیستم‌های برکه تثبیت با سطوح مختلفی از سادگی بهره‌برداری زمین مورد نیاز، وجود دارد.»
مولف در ادامه به سیستم‌هایی اشاره کرده که مشکل اصلی آن‌ها حذف مواد کربن‌دار است؛ مانند برکههای اختیاری، برکههای اختیاری پس از برکههای بی‌هوازی، لاگون‌های هوادهی نوع اختیاری، برکههای ته‌نشینی پس از لاگون‌های هوادهی اختلاط کامل.
در دومین فصل کتاب درباره مزایای برکههای اختیاری به‌عنوان یکی از ساده‌ترین نوع از سیستم‌های برکههای تثبیت میخوانیم: «مهم‌ترین مزایای برکههای اختیاری مربوط به سادگی بسیار زیاد بهره‌برداری و قابلیت اطمینان آن است. فرآیندهای طبیعی اکثرا قابل اطمینان هستند؛ زیرا ابزار خاصی که احتمال خرابی با روش کاربرد خاصی داشته باشد وجود ندارد. با این وجود طبیعت کُند است و نیاز به زمان‌ماند طولانی برای تکمیل شدن فرآیند‌ها دارد که باعث می‌شود این فرآیند نیاز به زمین وسیعی داشته باشد. دما اثر زیادی بر فعالیت‌های بیولوژیکی، مخصوصا در شرایط طبیعی حاکم در برکه‌ها دارد. بنابر دلایل بالا برکههای تثبیت، بیشتر در مکان‌هایی با زمین ارزان، آب‌و‌هوای مناسب و روشهای تصفیه‌ای که نیاز به تجهیزات و آموزش خاص به اپراتور‌ها نداشته باشد، مطلوب است.
در تعریف برکههای بی‌هوازی در سومین فصل کتاب میخوانیم: «برکههای بی‌هوازی شامل یک نوع روش تصفیه جایگزین هستند که باید در آن‌ها شرایط اکیدا بی‌هوازی مهیا باشد. این شرایط با اعمال بار BOD زیاد در واحد حجم برکه، که باعث افزایش نرخ مصرف اکسیژن برابر نرخ تولید آن می‌شود به دست می‌آید. در وضعیت تعادلی اکسیژن و در شرایط فوق، تولید توسط فتوسنتز و هوادهی مجدد اتمسفری ناچیز است.»
در معرفی چهارمین فصل کتاب در مقدمه آن میخوانیم: «هنگامی که نیاز به استفاده از یک سیستم عمدتا هوازی و فشرده‌تر از برکههای اختیاری یا بی‌هوازی، اختیاری باشد، از لاگون‌های هوادهی اختیاری استفاده می‌شود. تفاوت اصلی آن‌ها با برکههای متداول اختیاری، در روش تامین اکسیژن است. در برکههای اختیاری از فتوسنتز جلبک‌ها به دست می‌آید، در حالی‌که در این لاگون‌ها اکسیژن از طریق هوادهها به سیستم وارد می‌شوند.»
در پنجمین فصل کتاب درباره «لاگون‌های هوادهی اختلاط کامل» آمده است: «لاگون‌های هوادهی اختلاط کامل اساسا هوازی هستند. در این لاگون‌ها، از این هوادهها نه تنها برای تضمین اکسیژن‌دهی به محیط آبی استفاده می‌شود. بلکه وظیفه پراکنده نگه‌داشتن جامدات معلق (زیست توده) نیز به عهده آن‌هاست. زمان‌ماند متداول در برکه هوادهی اختلاط کامل در محدوده بین 2 تا 4 روز است.»
مولف در ششمین فصل کتاب با معرفی موجودات بیماری‌زا ضمن معرفی این موجودات آورده است: «حذف موجودات بیماری‌زا یکی از مهم‌ترین اهداف برکههای تثیت است. موجوداتی که باید حذف شوند شامل، باکتری‌ها، ویروس‌ها، پروتوزواها و تخم انگل روده‌ای هستند. بخشی از فرایند حذف در برکههای بی‌هوازی، اختیاری و هوادهی ایجاد می‌شود. با این وجود، بیشتر فرایند حذف در برکههای تکمیلی که به‌طور ویژه برای همین هدف طراحی شده‌اند اتفاق می‌افتد.»
مخاطب در هفتمین فصل کتاب، مکانیزم‌های اصلی حذف نیتروژن در برکههای تثبیت را تشریح کرده که عبارتند از «حذف آمونیاک، جذب آمونیاک توسط جلبک‌ها، جذب نیترات توسط جلبک‌ها، نیتروژن‌گیری نیتریت‌زدایی و ته‌نشینی نیتروژن آلی معلق.»
در بخشی از فصل هشتم کتاب مولف ضمن تاکید بر تاثیر برکههای تثبیت به‌عنوان یکی از روشهای تصفیه تکمیلی ادامه می‌دهد: «برکههای تثبیت یکی از جذاب‌ترین گزینه‌ها برای تصفیه تکمیلی هستند زیرا این برکه‌ها مفهوم سادگی مفروض برای راکتور‌های بی‌هوازی را همچنان حفظ می‌کنند. عقیده بر این است که رویکرد ترکیب راکتور‌های پتو لجن بی‌هوازی با برکههای تثبیت کارایی بسیار وسیعی در کشور‌های در حال توسعه و گرمسیر دارد.»
فصل نهم با مقوله موفقیت بهره‌برداری از برکههای تثبیت آغاز می‌شود، در این فصل میخوانیم: «موفقیت بهره‌برداری از برکههای تثبیت علاوه بر وابستگی به موارد مربوط به فرآیند که در فصول قبلی بحث شده به جزئیات طراحی و ساخت نیز بستگی دارد. به‌طور کلی، مهم‌ترین جنبه مربوط به عملیات، حاکی است و اثر تعیین‌کننده‌ای در مسائل اقتصادی تصفیهخانه می‌گذارد. در یک رویکرد اختصاصی‌تر، جزئیاتی مانند ورودی، خروجی اتصالات بین واحد‌ها نیز خیلی مهم است و اثر مستقیمی بر رفتار هیدرولیکی برکه‌ها دارند؛ همچنین پرداختن به جنبه‌های تفصیلی‌تری از نظر نیاز‌های اپراتور در راستای سهل و ساده کردن هر‌چه بیشتر بهره‌برداری معمول از تصفیهخانه الزامی است.
در دهمین فصل کتاب، مولف با تاکید بر اهمیت سادگی در طراحی بهره‌برداری برکه‌ها در کشور‌های جهان سوم آورده است: «سادگی مفهومی برکههای تثبیت منجر به سهولت فرآیندهای بهره‌برداری و تعمیرات نگهداری می‌شود. برکه‌ها به‌طور ذاتی ساده هستند و باید این سادگی در طراحی بهره‌برداری معمول آن‌ها نیز لحاظ شود. دلیل تداوم زیاد تصفیه فاضلاب با برکههای تثبیت خصوصا در کشور‌های در حال توسعه، در این سادگی نهفته است. با این وجود، نباید سادگی بهره‌برداری دلیلی بر عدم مراقبت از تصفیهخانه و فرآیند باشد.»
در مقدمه آخرین فصل کتاب میخوانیم: «مانند تمامی فرآیندهای بیولوژیکی تصفیه فاضلاب در برکههای تثبیت نیز لجن تولید می‌شود. این لجن مربوط به جامدات موجود در فاضلاب خام و بخش اصلی آن ناشی از زیست توده تولید شده از فرآیندهای بیولوژیکی است. در تمامی فصول این کتاب که انواع مختلف برکههای تثبیت بررسی شده تخمینی از میزان تولید حجمی لجن (به صورت متر مربع به ازای هر نفر در سال و یا در واحد سانتی‌متر در سال) ارائه شده است. در این فصل براساس نظرات گونسالوز(1999)، جزئیات بیشتری از خصوصیات لجن و همچنین مدیریت آن در برکههای تثبیت بیان شده است. در صورت نیاز به جزئیات بیشتر باید به گونسالوز رجوع کرد.»
کتاب «برکههای تثبیت فاضلاب» با شمارگان 500 نسخه در 199 صفحه، به بهای 15 هزار و 500 تومان از سوی انتشارات جهاد دانشگاهی واحد صنعتی امیرکبیر منتشر شده است.
نظر شما